آمفی‌تئاتر الجم، همزاد کولوسئوم در تونس

آمفی‌ تئاتر الجم (El Djem) تونس در سال 1979 در میراث جهانی یونسکو ثبت شد و یکی از پربازدیدترین جاذبه‌های این کشور محسوب می‌شود.

 شهر مدرن الجم در دویست و ده کیلومتری جنوب تونس قرار گرفته و دارای بزرگ‌ترین سازه‌‌ی آفریقایی-رومی است. تاریخ ساخت آمفی‌ تئاتر الجم به اواخر قرن دوم میلادی بازمی‌گردد. این ساختمان باشکوه که در حال‌ حاضر برای اجرای کنسرت‌ها استفاده می‌شود، مکانی ایده‌آل برای اجرای موسیقی کلاسیک به شمار می‌رود. جشنواره سمفونیک موسیقی تونس نیز در سال 2012 در این مکان برگزار شد. این سازه با ظرفیت 30,000 تماشاگر به عنوان سومین آمفی‌ تئاتر بزرگ دنیای روم محسوب می‌گردد.

ساختمان سه طبقه‌ی آمفی تئاتر الجم 149 متر طول، 124 متر عرض و 36 متر ارتفاع دارد. قوس‌هایی از جنس کامپوزیت در هر طبقه وجود دارد که ستون‌ها را به هم وصل می‌کند. راهروی داخلی این سازه به یک گذرگاه سرپوشیده منتهی می‌شود که در مسیر مدور هر طبقه چرخیده و امکان دسترسی به سکوها را میسر می‌سازد. این سازه‌ی تاریخی مستقل، از قطعات کاملاً سنگی و بدون فونداسیون ساخته شده و طبق گفته‌ها، طرح آن از روی بنای کولوسئوم روم اقتباس شده است. با اینکه کولوسئوم عنوان بزرگترین آمفی تئاتر رومی را یدک می‌کشد، اما آمفی‌تئاتر الجم فاصله زیادی در زیبایی‌ و اندازه با آن ندارد.

باستان‌شناسان بخش زیرزمین آمفی‌ تئاتر الجم را در سال 1904 کشف کردند که به طرز شگفت‌انگیزی دست‌ نخورده باقی مانده بود و تصویر روشنی از نحوه عملکرد ساختمان را نشان می‌داد. این قسمت با شصت و پنج متر طول به دو راهروی طاقی شکل تقسیم می‌شد که شامل اتاق‌هایی برای اسکان گلادیاتورها و قفس‌هایی برای حیوانات وحشی بود. دریچه‌های این میدان، امکان حمل و نقل حیوانات وحشی از قفس‌های زیرزمین به بالا و بالعکس را فراهم می‌کرد.

این میدان شواهد منحصر به‌ فردی از تکنیک‌ ساخت و ساز رومی را حفظ کرده و بسیاری از قطعات سنگی آن دارای حفره‌های مثلثی است. این سوراخ‌ها تعمداً در بالای هر قطعه سنگ حفر شده تا بست‌های بلند کردن سنگ به راحتی در آن قرار بگیرد. هر بست به یک بالاکش وصل می‌شد و هنگام بلند کردن هر قطعه سنگ، طناب یا زنجیر متصل به بست به خاطر وزن سنگ‌ها کشیده شده و به بست نیز فشار می‌آورد. سازندگان این بنا کنار برخی از سوراخ‌ها، نمودارهایی رسم کرده بودند که نحوه انتقال سنگ‌ها به مکان مورد نظر را نشان می‌داد.

این احتمال می‌رود که این سازه هیچ‌گاه به پایان نرسیده باشد. در قرن سوم میلادی، شهر تیدروس (Thysdrus) بعد از حضور در شورش علیه قدرت سلطنتی رو به زوال رفت. مالیات جدید بر تولید روغن زیتون موجب ناآرامی گسترده در سراسر تونس شد و شهر تیدروس سردمدار این حوادث بود. مردم شهر یک پیرمرد محلی 80 ساله را به عنوان امپراطور انتخاب کردند که حکمرانی او دیری نپایید، چرا که چند هفته بعد از رسیدن به قدرت در تونس کشته شد و ماکسیمینوس (Maximinus) جای او را گرفت. با اتمام شورش‌ها، شهر تیدروس به غارت رفت و هیچ‌گاه به وضعیت سابق خود بازنگشت.

آمفی‌تئاتر الجم بعد از سقوط شهر تیدروس و امپراطوری روم آسیبی ندید اما در قرن پنجم میلادی و در جریان جنگ میان جناح‌های مختلف عرب در قرن هفتم میلادی به عنوان قلعه نظامی استفاده شد. در قرن 17 سنگ‌های آن برای ساخت و ساز روستای مدرن الجم به غارت رفت. حمله انگلیسی‌ها در طول جنگ جهانی دوم نیز خسارت بیشتری به آن وارد کرد، چرا که در آن زمان آمفی‌ تئاتر به عنوان پناهگاهی برای سربازان آلمانی مورد استفاده بود. با تمام این اتفاقات، ساختمان آمفی تئاتر نسبتاً کامل باقی مانده و شما می‌توانید سه طبقه این بنا با راهرو و پله را ببینید. کار بازسازی بنا در فاصله سال‌های 1974 تا 1980 اتفاق افتاد و نیمی از سکوهای آن مرمت شد و امکانی را فراهم کرد تا مردم مجدداً از وقایع آمفی تئاتر لذت ببرند.