برج پیزا و هرچیزی که درباره آن باید بدانید

برج پیزا کجاست؟ برجی که فقط قرار بود ناقوس کلیسا را بر خود حمل کند، اما ناخواسته تبدیل به یکی از نماد‌های ملی ایتالیا شد.

همه‌ی انسان‌ها اشتباه می‌کنند و هیچ‌کس کامل نیست. اشتباهی که در قرن ۱۱ میلادی رخ‌ داد، به شکل‌گیری یک برج ۱۴۵۰۰ تنی کج انجامید. محاسبات اشتباه معمار آن بعد‌ها به نماد غرور شهر تبدیل شد اما کاش کسی که آن‌ را طراحی کرده ‌بود هم از این موضوع خبر داشت. هویت مهندس معمار اولیه‌‌ی برج هنوز یک راز باقی مانده‌ است اما اکثراً بر این گمان هستند که اولین پایه‌های برج را بُنانو پیزانو بنیان گذاشته است. اگر مسافر تور ایتالیا باشید، احتمالا از بازدید از این اشتباه انسانی به وجد خواهید آمد.

برج کج پیزا که در زبان ایتالیایی با نام «Torre Pendente di Pisa» شناخته می‌شود، با بیشتر معماری‌های قرون وسطی فرق‌ دارد. کج بودن این برج بر تکنیک‌های پیشرفته‌‌ی معماری آن زمان سایه نمی‌افکند. طراحی این برج به راستی فوق‌العاده است. برج کج پیزا بعد از ساختمان کلیسای جامع و تعمیدگاه، سومین ساختمان قدیمی میدان کلیسای جامع در شهر پیزا است. استفاده از ستون‌ها و طاق‌های قوسی فراوان در این سازه نشان‌ دهنده‌ی درک عمیق دو فاکتور وزن و مقدار بار و همچنین دانش گسترده‌ی معماری ایتالیایی در آن زمان است. تنها چیزی که معمار آن در محاسبات خود به حساب نیاورده ‌بود، پی برج بود که بر‌ روی بخش متراکم و فشرده‌ی خاک رس ساخته می‌شد.

داستان ساخت برج پیزا

ساخت برج پیزا در ۹ اوت سال ۱۱۷۳ میلادی آغاز‌ شد. در ‌ابتدا قرار ‌بود که برج ناقوس باشد و تا ۵‌ سال هم صاف بود اما درست بعد از تکمیل طبقه سوم در سال ۱۱۷۸، برج شروع به کج‌ شدن کرد. شهروندان شوکه شده ‌بودند چرا که کجی برج کاملاً مشهود بود. پی‌ریزی برج که تنها سه ‌متر عمق داشت، بر‌ روی خاک رسی متراکم ساخته شده ‌بود. وقتی ساختمان برج بالا ‌رفت، خاک رس دیگر قدرت لازم برای راست نگه ‌داشتن برج را نداشت. بنابراین وزن سازه مرتباً به پایین فشار می‌آورد تا این ‌که روی ضعیف‌ترین بخش خاک تاثیر ‌گذاشت. بعد ‌از این اتفاق، ساخت آن به مدت ۱۰۰‌ سال متوقف ‌شد. دولت امیدوار بود که خاک تثبیت ‌شود و قدرت لازم برای نگه‌ داشتن وزن برج را به‌ دست بیاورد. در‌ همان حین، شهر پیزا درگیر جنگی وحشیانه و ویرانگر با جنوا بود.

از ‌سر‌گیری ساخت‌ و ‌ساز

پس از آن وقفه‌ی ۱۰۰‌ساله، در سال ۱۲۷۲ میلادی، مهندس ایتالیایی جیووانی دی سیمونه قدم جلو گذاشت و شروع به اضافه کردن ۴ طبقه‌ی دیگر به برج کرد. در واقع تلاش او برای رفع کجی اولیه از طریق بلندتر ساختن یک طرف برج از سمت دیگر، به کجی برج افزود. دوباره در سال ۱۲۸۴ میلادی، ساخت و ساز متوقف شد. علت این توقف شکست پیزایی‌ها از جنوایی‌ها بود. در سال ۱۳۱۹ میلادی، طبقه هفتم برج کامل شد. تا سال ۱۳۷۲ که اتاقک ناقوس برج ساخته شد، عملاً هیچ ساخت و سازی در برج انجام نشده بود. پس از آن دوباره تا قرن نوزدهم، برج به حال خود رها شد. در سال ۱۸۳۸ میلادی، الساندرو دلا گراردِسکا؛ یکی از مهندسین شناخته شده‌ی ایتالیا، در نزدیکی پی برج یک گذرگاه حفر کرد تا مردم بتوانند معماری پیچیده‌ی شالوده‌ی برج را از نزدیک ببینید. بعد از این کار برج از آنی که بود نیز کج‌تر شد. انگار قرار بود این برج ۵۵/۸۶ متری برای همیشه کج باقی بماند.

جنگ جهانی دوم

سالم ماندن برج کج پیزا طی جنگ جهانی دوم فقط ناشی از یک اقبال بلند و خوش‌شانسی بود. این جنگ خانمان برانداز و وحشیانه که سراسر جهان را به ماتم‌کده‌ای خونین تبدیل کرده بود به ایتالیا و نزدیکی برج پیزا هم کشیده شد. وقتی سربازان آمریکایی به ایتالیا حمله کردند، به آنها دستور رسید تا تمام ساختمان‌های شهر را برای جلوگیری از خطر پنهان شدن تک‌تیر‌انداز‌های دشمن تخریب کنند. هیچ استثنایی برای این قانون وجود نداشت و در نتیجه‌ی پیشروی آمریکایی‌ها در خاک ایتالیا، صدها ساختمان با خاک یکسان شد. تنها چیزی که از نابودی برج کج پیزا جلوگیری کرد، عقب‌نشینی آمریکایی‌ها از آن قانون بود. بر اساس دستور جدید ابنیه‌ی تاریخی کشور نباید تخریب می‌شدند.

مقاوم‌سازی برج

در سال ۱۹۶۴ میلادی، ایتالیا برای جلوگیری از واژگون شدن برج درخواست کمک کرد. البته به دلیل اهمیت این ساختمان در صنعت توریسم شهر پیزا، دولت می‌خواست که برج همچنان کج باقی بماند. در نهایت تیمی از مهندسان و مورخان در کشور پرتغال، گرد هم آمدند تا چاره‌ای برای این مساله پیدا کنند. آنها تصمیم گرفتند به عنوان یک راه‌حل موقت فعلاً یک وزنه‌ی تعادل از جنس سرب و به وزن ۸۰۰ تن بر برج نصب کنند. در سال ۱۹۸۷ میلادی، اعلام شد که برج کج پیزا به همراه کل میدان کلیسای جامع، ثبت میراث جهانی یونسکو شده است. در سال ۱۹۹۰، برج کج پیزا به روی بازدید عمومی بسته شد. ناقوس‌ها را از آن جدا کردند و از قلاب‌هایی برای ثابت نگه داشتن برج استفاده شد.

در سال ۲۰۰۱ دوباره بازدید عمومی از برج کج پیزا برای توریست‌ها آزاد شد. حالا دیگر برج هم مقاوم است هم ایمن. رفتن به بالاترین نقطه‌ی برج تبدیل به محبوب‌ترین فعالیت توریستی شده است. با دانستن سرنوشت پر فراز‌و‌نشیب این برج، به سختی می‌توان نسبت به آن هیجان‌زده نشد.