شهر تولدو، تلفیقی از فرهنگ مسیحیت، اسلام و یهود

شهر «تولدو» (Toledo) پایتخت استانی با همین نام در بخش خودمختار «کاستیا لامانچا» (Castile-La Mancha) واقع در جنوب مرکزی کشور اسپانیا می‌باشد.

اگر با تور اسپانیا راهی شهر مادرید شدید، حتما سری هم به تولدو بزنید. شهر تولدو بر ارتفاعاتی سنگلاخ قرار گرفته که از سه جهت توسط «رودخانه تاقوس» (به اسپانیایی: تاخو) (Tagus) به طول ۶۷ کیلومتر که از جنوب تا جنوب غربی مادرید امتداد دارد، احاطه شده است. مورخ رومی «لیوی» (Livy) از این شهر که قدمت باستانی دارد به عنوان «شهری کوچک اما در مکانی مستحکم» یاد می‌کند. تولدو در سال ۱۹۳ قبل از میلاد توسط ژنرال رومی «مارکوس فولویوس نوبیلیور» فتح شد و یکی از مستعمرات مهم و ارزشمند روم به شمار می‌رفت؛ بنابراین آن را به عنوان پایتخت «کارپنتیا» انتخاب کردند. این شهر محل استقرار دادگاه «ویزیگوت» (Visigothic) در قرن ششم میلادی و شوراهای معروفی بود که یکی از آنها به دلیل تغییر مذهب «پادشاه رکارد» (Recared) به مسیحیت، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بود.

طی دوران حکومت اعراب آفریقا بر اسپانیا (۷۱۲ تا ۱۰۸۵ میلادی) که به «Moorish» یا موروها شناخته می‌شدند، تولدو محل اقامت «جمعیت مضطرب» بود (مسیحیان عرب زبان که به آنها اجازه پیروی از دینشان داده شده بود). این شهر در سال ۱۰۸۵ توسط «پادشاه آلفونسو ششم» باز پس گرفته شده و به مهم‌ترین مرکز سیاسی و اجتماعی کاستیا تبدیل شد. جمعیت تولدو ترکیبی از فرهنگ مسیحیت، عرب و یهود را در بر می‌گرفت که یک نمونه از آن هم «مدرسه مترجمان» بود که توسط «پادشاه آلفونسو دهم» در قرن سیزده میلادی تاسیس شد. در سال ۱۵۶۰ میلادی که پادشاه فیلیپ دوم، مادرید را به عنوان پایتخت خود انتخاب کرد، از اهمیت تولدو کاسته شد.

تولدو را به عنوان نمادی از فرهنگ اسپانیا می‌شناسند که مرکز تاریخی آن در سال ۱۹۸۶ در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار گرفت. خیابان‌های باریک و مارپیچ با شیب تند و سطح ناهموار از زمین سنگی این شهر می‌گذرند و به میدان «زوکودوور» (Zocodover) که در مرکز شهر واقع شده است، ختم می‌شوند. بر روی رودخانه تاقوس دو پل قرار دارد، یکی از آنها به نام «آلکانتارا» در شمال شرقی و پایین قلعه‌ی «سن سرواندو» که به جای مانده از قرون وسطی بوده و بخشی از آن هم به دوران رومی‌ها و مضطرب‌ها باز می‌گردد، قرار دارد. در قسمت شمال غربی، پل «سن مارتین» قرار دارد که تاریخچه‌ی آن به اواخر قرن سیزدهم میلادی تعلق دارد. بخشی از دیوار‌های تولدو دارای ریشه‌ی ویزیگوت هستند، اما بخش عمده‌ی آن‌ها مربوط به دوره مسیحیت و مضطرب‌ها می‌باشد. همچنین دروازه‌های به جای مانده از دوران‌های مختلفی را می‌توان در این شهر دید.

بناهای مهمی که نشان از تاثیر اسلام در اسپانیا دارد شامل مسجد قدیمی «باب المردوم» (Cristo de la Luz) قرن دهم میلادی و مسجد «تورنریاس» (Las Toernerias)، پرستشگاه «سانتا ماریا لا بلانکا» (قرن دوازدهم میلادی) و «ال ترانسیتو» (قرن چهارده میلادی و محل موزه‌ی سفاردی)؛ کلیساهای «سن رومن» و «کریستو دلا وگا»، «سانتیاگو دل آرابال» و «سانتو تومه» می‌باشد. کلیسای سانتو تومه دارای برجی زیبا بوده و در نیایشگاه آن یک نقاشی از «خاکسپاری کنت ارگاز» اثر «ال گرکو» (El Greco» قرار داده شده است.

کلیسای جامع شهر تولدو که در میان کلیساهای جامع گوتیک اسپانیایی، بیش از همه فرهنگ و معماری اسپانیا را در خود دارد، توسط «پادشاه فردیناند سوم» و «اسقف اعظم رودریگو جیمنز درادا» در سال ۱۲۶۶ میلادی بازگشایی شد. از میان کار‌های هنری به کار رفته در این کلیسا، جایگاه گروه کر که دارای تزئینات زیبا می‌باشد، نیایشگاه تزئین شده‌ی «دون آلوارو دلونا»، نیایشگاه مضطرب‌ها و سالن اجتماعات، شاخص‌تر از بقیه هستند. در ضمن یک موزه‌ی غنی هم در این کلیسا وجود دارد که دارای کتاب راهنمای مراسم و گام‌ برداری‌های مذهبی (برای حمل ظرف نان عشای ربانی و نان تبرک شده)، اثر «انریکه د آرفه» (سال ۱۵۲۴ میلادی) و چند نقاشی از «ال گرکو»، «فرانچسکو دگویا»، «سر آنتونی ون دیک»، «لوییس دمورالز» و چند هنرمند دیگر می‌باشد. کلیسای «سن خوآن د لوس ریس» توسط خوآن گواس به صورت استادانه و به سبک معماری ایزابلی ساخته شده است.

در همان دوره کلیسای «سانتا هرمانداد» هم ایجاد شد که اکنون بخشی از آن به موزه تبدیل شده است. بیمارستان «سانتا کروز» در اوایل قرن شانزده میلادی توسط «انریکه د ایگاس» در تولدو ساخته شد که بعداً مرمت شده و اکنون به عنوان موزه ایالتی باستان شناسی و هنر‌های زیبا مورد استفاده قرار می‌گیرد. ساخت قلعه آلکازار که بر کل شهر اشراف دارد، حدود سال ۱۵۳۱ میلادی آغاز شد که کار طراحی آن بر عهده «آلونسو د کواروبیاس» و ایوان زیبای آن اثر «فرانچسکو ویلاپاندو» می‌باشد. در این بنا «موزه ارتش» قرار دارد. دفاع از این قلعه توسط ملی‌‌گرایان در سال ۱۹۳۶ یکی از حماسی‌ترین بخش‌های جنگ داخلی اسپانیا می‌باشد. از دیگر بناهای مشهور این شهر می‌توان به «Ayuntamiento» یا ساختمان شورای شهر و شهرداری، چند کلیسای باروک، بیمارستان نئوکلاسیک «دل نونسیو»، موزه‌های داخل خانه‌ی ال گرکو و «تالر دل مورو» و همچنین آکادمی مدرن ارتش پیاده نظام اشاره کرد. تولدو همچنین دارای چندین پارک‌ و گردشگاه‌ زیبا و طبیعی می‌باشد.

صنعت فولاد و به خصوص شمشیر سازی تولدو از شهرت و قدمتی طولانی برخوردار بوده و نام آن در متون یافت شده از دوران قبل از میلاد مسیح به چشم می‌خورد. یک کارخانه مهم اسلحه سازی و کارگاه‌هایی برای تولید وسایل فلزی تزئینی هم در تولدو وجود دارد. خوراکی معروف این شهر «خمیر بادام» است که شیرینی مخصوص عید کریسمس بوده و از بادام و شکر تهیه می‌شود. از دهه ۱۹۹۰، تمرکز اقتصادی شهر از کشاورزی به صنعت و به ویژه ساخت و تولید مواد شیمیایی، ماشین آلات، مبلمان و لوازم الکترونیکی تغییر پیدا کرد. بخش‌های مربوط به تجارت، خدمات و توریسم هم به دلیل نزدیکی تولدو به مادرید پیشرفت‌های چشمگیری داشته است.