آرامگاه دایه حضرت رسول در مسجد خاله سلطان

مسجد یا تکیه‌ «خاله سلطان» که آن را با نام مسجد «اُم حرم» هم می‌شناسند در کرانه‌ی باختری دریاچه‌ی نمک در شهر «لارناکا» در کشور قبرس واقع شده است.

تکیه‌ خاله سلطان اصلی‌ترین عبادتگاه مسلمانان ساکن در قبرس بوده و یکی از اماکن مقدس مهم در سراسر جهان اسلام به شمار می‌رود. برخی از اسنادی که به قدمت این بنا اشاره کرده‌اند عموماً به تاریخ اولین حملات اعراب به قبرس یعنی سال ۶۴۷ یا ۶۴۹ برمی‌گردند. برخی از محتمل‌ترین اسناد از مرگ اُم حرم، همسر «عباده بن الصامت» در حین حمله به جزیره که توسط «معاویه» سازماندهی شده بود، می‌گویند. طبق گزارش‌ها او از روی قاطر خود سقوط کرده و با شکستن گردنش می‌میرد. جسد او در نزدیکی دریاچه نمک دفن شد و مدفن او به عبادتگاه مقدسی تبدیل شد. خاله سلطان (اُم حرم) دایه‌ی حضرت محمد^(ص) بوده است.

در نیمه‌ی دوم هزاره‌ دوم قبل از میلاد، محل تکیه‌ خاله سلطان توسط ساکنان شهر بزرگی که چند صد متر با کرانه باختری دریاچه فاصله داشتند به عنوان قبرستان استفاده می‌شد. بخشی از این شهر توسط حفاری‌های انجام شده توسط یک باستان‌شناس سوئدی کشف شد. عثمانی‌ها ساختمان مسجد را در طی چند مرحله در اواخر قرن هجده و اوایل قرن نوزده میلادی بنا کردند. پیش از آن عبادتگاهی توسط «شیخ حسن» در سال ۱۷۶۰ پس از میلاد ساخته شده بود. بعدها با ساختن بنای مسجد، از سال ۱۸۱۷- ۱۸۱۶ این مجموعه به شکل کنونی درآمد. تکیه خاله سلطان از یک مسجد، یک مقبره، مناره، قبرستان و اقامتگاه‌هایی برای مردان و زنان تشکیل شده است.

خاله سلطان اصطلاح ترکی اُم حرم است. این تکیه برای مسلمانان به عنوان یکی از مهم‌ترین مکان‌های دیدنی در نظر گرفته می‌شود. بر اساس روایات به دست آمده از مسافران خارجی که از قبرس دیدن کرده‌اند، بین سال‌های ۱۷۶۷- ۱۶۸۳ مقبره‌ای به نام «مقبره‌ی پیره زن» وجود داشته که برای مسلمانان و مسیحیان مقدس بوده و زائرانی از هر دو مذهب برای زیارت آن می آمدند.

گفته می‌شود که این مقبره توسط درویشی به نام «شیخ حسن» پیدا شد. این احتمال وجود دارد شیخ حسن به سراسر قبرس سفر کرده و داستان‌هایی در مورد اُم حرم را پخش کرده باشد. مردمی که این داستان‌ها را می‌شنیدند شروع به بازدید از این مقبره کردند. افسانه‌ها می‌گویند که میزسنگ‌های این مقبره قدرت شفادهی داشته و افرادی با بیماری‌های خاص به این مقبره آمده و با لمس این سنگ‌ها شفا یافته‌اند و بیماران معلول شروع به راه رفتن کرده‌اند. شیخ حسن با کسب اجازه از مقامات کشور و متقاعد کردن آنها یک زیارتگاه در نزدیکی مقبره ساخت و مقبره و زیارتگاه را با هدایا و نذری‌هایی که مردم می‌آوردند تزئین کرد.

ورود به باغ تکیه از طریق یک دروازه انجام می‌شود که بر روی سردر آن حکاکی با خط عثمانی و به تاریخ سال ۱۸۱۳ به چشم می‌خورد. مونوگرام «سلطان محمد دوم» در هر دو طرف حکاکی وجود دارد که می‌گوید، «تکیه خاله سلطان توسط بنده‌ی محبوب خدا، فرماندار بزرگ عثمانی قبرس ساخته شده است». باغی که تکیه در آن قرار دارد توسط یک پاشا که به مقام افسر عالیرتبه ارتش اطلاق می‌شود طراحی شده است بنابراین آن را با نام باغ پاشا می‌شناختند. مجموعه ساختمان‌های مجاور تکیه را با نام «گلشن فیض» می‌شناسند.

در بخش شمالی ورودی تکیه مکانی به عنوان مهمانخانه‌ی آقایان وجود داشته و مهمانخانه‌ی دیگری هم با فاصله‌ی چند متر برای بانوان در نظر گرفته شده بود. در گذشته، افراد عهد می‌کردند که اگر خواسته‌شان اجابت شود، خود را وقف خدمت به تکیه‌ی خاله سلطان کنند. مسجد با سنگ‌های زرد ۱۳ در ۱۳ سانتی‌متری ساخته شده و همین امر باعث ایجاد شکلی مربعی در ساختمان شده است که سقفی گنبدی بر روی آن قرار دارد. درون مسجد می‌توان بخش چوبی مخصوص بانوان و یک چاه آرزو را دید. مناره‌ی مسجد به گوشه‌ی شمال غربی آن چسبیده و در سال ۱۹۵۹ میلادی مرمت شده است.

آرامگاه اُم حرم در بخش پشتی مسجد و رو به قبله قرار گرفته است. در بخش ورودی آرامگاه حکاکی به خط عربی به چشم می‌خورد که متعلق به سال ۱۷۶۰ میلادی است. در بخش شرقی آرامگاه پنچ آرامگاه دیگر قرار گرفته است. در گذشته، شیوخ قبلی آرامگاه در کنار آرامگاه اُم حرم دفن می‌شده‌اند. بنابراین آرامگاه دو تن از شیخ‌های قبلی آرامگاه در بخش شرقی آرامگاه اُم حرم قرار دارد.

در مقابل مسجد یک فواره‌ی هشت ضلعی قرار دارد که حدود سال‌های ۱۷۹۷- ۱۷۹۶ میلادی توسط فرماندار قبرس «مصطفی آقا» که متخصص آبنما هم بوده، ساخته شده است. این اطلاعات بر روی حکاکی‌های مرمرین که روی فواره قرار دارد درج شده‌اند. بازدیدکنندگانی که از مسجد خاله سلطان یا اُم حرم دیدن می‌کنند از فضای روحانی و مقدس آن بسیار لذت می‌برند. بازدید از مجموعه‌ی مسجد و آرامگاه‌ها حدوداً یک ساعت زمان خواهد برد.