استون هنج، یادمانی باستانی و مرموز

استون هنج که از معروف‌ترین یادمان‌های باستانی انگلیس و حتی جهان محسوب می‌شود، تاریخچه‌ای بسیار طولانی و مرموز دارد. این محوطه قدیمی‌ترین گورستان خاکستر کشور هم به شمار می‌رود.

استون هنج توسط فرهنگی متولد شد که هیچ سندی از خود بر جای نگذاشته و یکی از مهم‌ترین آثار پیش از تاریخ جزایر انگلستان به شمار می‌رود که در «ویلت شایر» (Wiltshire) واقع شده است. چیزی که امروزه شاهدش هستید، بقایای نهایی آن محسوب می‌شود که حدود ۳۵۰۰ سال پیش کامل شد. این جاذبه تاریخی و محیط اطرافش، از سال ۱۹۸۶ به فهرست میراث جهانی یونسکو اضافه شدند. هنوز هم بسیاری از چیزها درباره استون هنج نامعلوم باقی مانده و افسانه‌های گوناگونی حول آن وجود دارند. در ادامه شما را به نگاهی اجمالی درباره این یادمان تاریخی حیرت‌انگیز دعوت می‌کنیم.

مرحله اول

استون هنج در اولین مراحل عمرش احتمالاً محوطه‌ای برای تدفین بوده است. این بنای تاریخی سنگی به حوالی ۳۱۰۰ قبل از میلاد تعلق داشته و از خندقی مدور و کرانه‌ای در امتداد «حفره‌های اوبری» (Aubrey holes) تشکیل می‌شود که حدود ۱ متر عرض و عمق داشتند و نامشان از کاشفی به نام «جان اوبری» گرفته شد. تمام این تشکیلات در چمن‌زاری فراخ در منطقه‌ای با شیب کم واقع شده که دایره‌ای به قطر ۱۱۰ متر را در بر می‌گیرد. طی حفاری‌هایی که به رهبری «ویلیام هالی» (William Hawley) در سال ۱۹۲۰ میلادی انجام شد، بقایایی از خاک درآورده شد که به نظر خیلی اهمیتی هم نداشتند؛ اما در سال ۱۹۳۵ مشخص شد که همگی به یک سوراخ بازمی‌گردند. بعدها طی کاوش‌هایی که در سال ۲۰۱۳ صورت گرفت، بیش از ۵۰,۰۰۰ استخوان انسان سوزانده شده در چاله‌های گچی پیدا شدند که به طور مجزا در حفره‌های اوبری دفن شده بودند. علیرغم بقایای انسانی کشف شده، اعتقاد بر این بود که این سوراخ‌ها در اصل به عنوان گور ساخته نشده بودند و قسمتی از یک مراسم مذهبی را تشکیل می‌دادند زیرا بقایای به دست آمده، صدها سال جوان‌تر از خود یادمان بودند. نکته دیگر آن بود که در میان این استخوان‌ها، استخوان گوزن، گاو نر و تعدادی ابزار سنگی هم در انتهای خندق پیدا شدند.

قدیمی‌ ترین گورستان خاکستر

شواهد فاز دوم که حوالی ۳۰۰۰ قبل از میلاد اتفاق افتاده دیگر قابل رؤیت نیستند، هر چند تعدادی مدرک نشان می‌دهند که گونه‌ای از سازه الواری در داخل محوطه ساخته شده بوده است. به نظر می‌آید در آن زمان کاربرد حفره‌های اوبری هر چه که بوده، در نهایت تبدیل به نوعی مکان برای مرده‌سوزی شده؛ زیرا حداقل ۲۵ سوراخ با خاکستر استخوان انسان در محوطه کشف شده بود. همین شواهد استون هنج را تبدیل به قدیمی‌ترین گورستان خاکستر جزایر انگلستان می‌کند.

از الوار تا سنگ

کاوش‌های بعدی خبر از رها شدن الوار توسط سازندگان در حوالی ۲۶۰۰ قبل از میلاد و روی آوردن به سنگ می‌دهد و دو ردیف متحدالمرکز از سوراخ‌ها هم در مرکز محوطه کنده شده بودند. حفره‌های سنگی تا حد کمی شناخته‌شده هستند، زیرا از این فاز هم شواهد زیادی در دست نیست. هر چند باستان‌شناسان اعتقاد دارند که بقایای دو ردیف از آن‌ها در محوطه وجود دارد. این حفره‌ها زمانی از ۸۰ تخته سنگ ایستاده تشکیل می‌شدند که امروزه تنها ۴۳‌تا از آن‌ها را کشف کرده‌اند. گفته می‌شود که احتمالاً برخی از آن‌ سنگ‌ها توسط سازندگان به تپه‌های «پریسِلی» (Preseli) که کیلومترها از استون هنج فاصله دارد، برده شدند. در زمانی که ورودی شمال شرقی عریض‌تر گشت، سنگ‌های ایستاده هم برداشته و سوراخ‌هایشان پر شد. برخی‌ از سنگ‌ها در همین دوران از محوطه خارج شده‌اند. هر چند نمی‌توان به درستی تاریخ این رویداد را مشخص نمود. داخل ورودی شمال شرقی، دو یا شاید سه سنگ بزرگ ورودی قرار داشتند که امروزه تنها یکی از آن‌ها باقی مانده است و به «سنگ کشتار» هم آن را می‌شناسند. بعدها دو ردیف خندق و کرانه به سمت رودخانه آوون به این یادمان اضافه شدند.

ادامه تغییرات

سنگ‌های بزرگ «سارسِن» (گونه‌ای سنگ که در انگلیس به وفور یافت می‌شود) طی فازهای بعدی به استون هنج آورده شدند که ۳۰ عدد از آن‌ها به صورت سنگ‌های ایستاده و ۳۰ سنگ هم روی آن‌ها به صورت افقی قرار گرفتند. هر چند حدود ۷۵ قطعه سنگ برای تکمیل این دایره لازم بود. ابتدا این فرضیه وجود داشت که این حلقه به دلیل خاصی ناتمام رها شده، اما در طول تابستان خشک سال ۲۰۱۳، قسمت‌هایی از چمن‌های خشک نمایان شدند که احتمالاً با جای خالی سنگ‌های سارسن در ارتباط بودند. داخل این حلقه پنج «تریلیتون‌»‌ (سازه‌ای از سنگ‌های عظیم که از دو سنگ عمودی و یک تخته سنگ افقی روی آن‌ها تشکیل می‌شود) از سنگ سارسن به صورت متقارن و به شکل نعل اسب قرار داشتند که قسمت باز آن رو به شمال شرق بود. تمام سنگ‌ها به صورت نر مادگی داخل هم می‌رفتند و سنگ‌های افقی روی آن‌ها هم به شیوه‌ای که در نجاری به زبانه معروف بود، داخل هم ثابت می‌شدند. قسمت داخلی این سنگ‌ها ظاهری بسیار نرم‌تر و صیقلی‌تر داشت که نشانه‌ای از تراش دادن آن‌ها برای زیبایی بیشتر بود.

عصر برنز و پس از آن

در عصر برنز که بین ۲۴۰۰ تا ۲۲۸۰ قبل از میلاد را در بر می‌گرفت، برخی از سنگ‌های خارج‌شده دوباره در داخل حلقه خارجی سنگ‌های سارسن قرار گرفتند که در نهایت به دلیلی از محیط حذف شدند. این فاز شاهد تغییرات دیگری، شامل تغییر مکان همین سنگ‌ها و قرار داده شدنشان بین دو حلقه سنگی دیگر بود. اگرچه به نظر می‌رسد که در این عصر کارهای شگفت‌انگیزی در استون هنج صورت گرفت، اما ساختار آن‌ها بسیار ناپایدار و بی‌دقت بود و کم‌کم دچار سقوط و خرابی گشت. کمی بعد، قسمت شمال شرقی یکی از حلقه‌ها برداشته شد و حالتی نعل اسبی گرفت. آخرین ساخت و سازهایی که صورت گرفت، سوراخ‌هایی بودند که حوالی ۱۶۰۰ سال قبل از میلاد ایجاد شدند. آخرین استفاده‌ از استون هنج احتمالاً به عصر آهن بازمی‌گردد، زیرا شواهد دیگری مبنی بر استفاده منظم از آن طی دوران پیش از تاریخ و ورای آن در انگلیس وجود ندارد.

استون هنج امروز

امروزه استون هنج از تعدادی عناصر ساختاری که بیشتر به شکل دایره‌ای چیده شده‌اند، تشکیل شده و خندقی مدور با کرانه‌ای داخل آن هم به چشم می‌خورد که در قسمت ورودی شمال شرقی مختل شده‌اند. در مرکز دایره چیدمانی نعلی شکل را خواهید دید که از سنگ‌های قائم تشکیل شده و سنگ‌هایی دیگر تحت نام‌های «سنگ مذبح»، «سنگ کشتار»، دو سنگ «ایستگاهی» و سنگ «کج» (the Heel Stone) در ورودی می‌بینید. در لبه داخلی کرانه هنوز هم حفره‌های سنگی خالی دیده می‌شوند.

همان طور که می‌توانید از روی قدمت این محوطه تاریخی حدس بزنید، استون هنجی که امروز مقابل شما قرار دارد، چیزی بیشتر یک ویرانه است. سنگ‌های اصلی در نسل‌های گذشته از محوطه خارج شده یا سقوط کردند. طی سال‌های گذشته بازسازی‌های زیادی روی استون هنج انجام گرفت و تخته سنگ‌هایش برای جلوگیری از سقوط، دوباره چیدمان شدند. با تمام این موارد باز هم این محوطه تاریخی از معروف‌ترین یادمان‌های باستانی جهان بوده و سالانه بیش از ۸۰۰,۰۰۰ گردشگر را به سمت خود جلب می‌کند.