حمام های آنتونین کارتاژ؛ نمونه ای از حمام های رومی در تونس

حمام‌های آنتونیوس یا همان آنتونین، یکی از معروف‌ترین مکان‌های تاریخی شهر تونس به شمار می‌روند و تمامی ویژگی‌های اصلی حمام‌های رومی را در برمی‌گیرند.

«حمام‌های آنتونین» (Baths of Antoninus) در کشور تونس که آن را با نام‌های «حمام‌های کارتاژ» و «حمام آنتونیوس» نیز می‌شناسند، زمانی یکی از مجلل‌ترین حمام‌های آب گرم امپراتوری روم باستان به حساب می‌آمد. امروزه این مکان، بخش مهمی از ویرانه‌های شهر باستانی کارتاژ را تشکیل می‌دهد. این منطقه‌ی باستان‌شناسی، چندین هکتار وسعت دارد و بازدیدکنندگان می‌توانند با دنبال کردن مسیر خیابان‌های قدیمی این شهر از بخش‌های مختلف و بقایای کاخ‌ها و کلیساهای آن دیدن کنند.

ساخت حمام‌های آنتونیوس، بین سال 146 تا 162 بعد از میلاد مسیح و در دوران امپراتور هادریان آغاز شد و در دوران جانشین او، یعنی امپراتور «آنتونیوس پیوس» (Antoninus Pius) به پایان رسید که حمام‌ها بعد از او نام‌گذاری شده‌اند. امروزه بخش‌های پراکنده‌ای از این بنا باقی مانده، اما همان به اندازه‌ی کافی بزرگ و باارزش است و می‌توان عظمت واقعی این مجموعه در دوران اوجش را حدس زد. همچنین ساختار منحصر به فرد این حمام‌ها، مهارت و مهندسی بی‌نظیر رومی‌ها را به نمایش می‌گذارد که چطور با توجه به محوطه‌ی اطراف، بهترین طراحی را در نظر می‌گیرند. حمام‌های آنتونین، در ساحل شهر کارتاژ قرار داشتند و آب مورد نیاز آن‌ها از طریق مخزن‌های بزرگ آب تأمین می‌شد. این حمام‌ها به خوبی با محوطه‌ی ساحلی این منطقه ادغام شده بود و استخری بزرگ با تراسی رو به آفتاب را نیز در برمی‌گرفت تا بیشترین استفاده را از چشم‌انداز دیدنی اطراف ببرند.

علاوه بر آن، حمام‌ها به طور مستقیم از طریق راه‌پله‌ای بسیار بزرگ به دریا راه داشتند و تمام ویژگی‌های اصلی حمام‌های رومی را شامل می‌شد و 2 توالت عمومی و یک ورزشگاه را هم در برمی‌گرفت. تسهیلات این حمام‌ها را با توجه به جنسیت بازدیدکنندگان، به بخش‌های کوچک‌تر تقسیم می‌کردند و هر کدام از آن‌ها، از یک اتاق گرم، داغ و سرد تشکیل می‌شد. اما چیزی که بیشتر از همه جلب توجه می‌کرد، وسعت و اندازه‌ی بسیار بزرگشان بود. اتاق حمام سرد مرکزی این مجموعه، درون ساختمان عظیمی به وسعت 47 در 22 متر قرار داشت و گنبد آن بر روی ستون‌های شیاردار خاکستری قرار گرفته بود که وزن سرستون‌های مرمر آن‌ها هر کدام به 4 تُن می‌رسید. حمام‌های آنتونین علاوه بر استخرهای روباز، چندین استخر سرپوشیده را نیز در برمی‌گرفتند که سایز بزرگ‌ترین آن‌ها با وسعت استخر المپیکی مدرن برابری می‌کرد.

با توجه به اینکه حمام‌ها بسیار به دریا نزدیک بودند، می‌بایست زیرساختی عمیق و محکم برای آن‌ها در نظر می‌گرفتند. بنابراین معماران، طراحی همیشگی خود را تغییر دادند و جایگاه همه چیز را یک طبقه بالاتر آوردند. به جای اینکه حمام‌ها در طبقه‌ی همکف ساخته شوند، در طبقات بالا قرار گرفتند و جای آن‌ها در همکف به اتاق کارکنان، انباری، زیرسوز و مخزن‌های آب داده شد. اما همین طراحی به خصوص، یکی از دلایلی به حساب می‌آید که امروزه به جز بخش‌های خدماتی طبقه‌ی همکف، چیز زیادی از آن‌ها باقی نمانده است. زمانی که سقف زیرزمین فرو ریخت، طبقات بالایی آن هم خراب شد و بیشتر سنگ‌کاری‌های آن را برای استفاده در ساختمان‌های دیگر جابه‌جا کردند.