چیچن ایتزا: شهر افسانه ای تمدن مایا در مکزیک

چیچن ایتزا، قبلاً یکی از بزرگ‌ترین شهرهای افسانه‌ای مایا در مکزیک به حساب می‌آمد و امروزه به یک منطقه‌ی باستان‌شناسی دیدنی تبدیل شده که سبک‌های معماری متنوعی را دربرمی‌گیرد.

«چیچن ایتزا» (Chichen Itza)، منطقه‌ای باستان شناسی در مکزیک است که جزو میراث جهانی یونسکو به ‌شمار می‌رود و سالانه گردشگران زیادی را به سمت خودش جذب می‌کند. این محوطه‌ی باستانی در ایالت «یوکاتان» (Yucatán) واقع شده و در دوران «پیشا کُلمبی»، شهری بزرگ به حساب می‌آمد که مردم مایا آن را به وجود آورده بودند و از لحاظ اقتصادی، وضعیت خوبی داشته است. سبک‌های معماری بی‌شماری را می‌توانید در این ناحیه پیدا کنید که بعضی از آن‌ها مختص مکزیک نیستند. این گوناگونی، مهاجرت‌های انجام شده به این کشور و مبادلات فرهنگی بین مردم را نشان می‌دهد. به احتمال زیاد، شهر بزرگ و افسانه‌ای که در آثار ادبیِ آمریکای میانه از آن یاد شده، همان چیچن ایتزا است که فرهنگ‌های متنوعی را در خود جای داده بود.

چیچن ایتزا در زبان مایایی به معنی «در کنار دهانه‌ی چاه ایتزا» می‌باشد و یکی از پربازدیدترین مناطق باستان‌شناسی مکزیک محسوب می‌شود که در سال 2016، بیش از 2 میلیون گردشگر از سراسر دنیا از آن بازدید کرده بودند. این ناحیه مدت‌ها ملکی خصوصی به شمار می‌رفت؛ تا اینکه ایالت یوکاتان آن را در سال 2010 از مالکش خریداری کرد. این شهر با استفاده از بندر شمالی‌اش می‌توانست منابع مورد نیازش از جمله سنگ «ابسیدین» و طلا را از مناطق دوردست تأمین کند. تعدادی از باستان شناس‌ها در سال 1980 اعلام کرده بودند که احتمالاً چیچن ایتزا بر خلاف دیگر شهرهای مایا در دوران پیشاکلاسیک، توسط یک حکمران اداره نمی‌شده، بلکه اداره‌ی آن را یک مجلس چند نفره بر عهده داشته است. هر چند که طی سال‌های اخیر، این نظریه زیر سؤال برده شد و عده‌ای آن را به طور کل رد کردند.

بناهای سنگی دیدنی بسیاری در این محوطه قرار دارد که بیشتر آن‌ها بازسازی شده‌اند. این ساختمان‌ها قبلاً به این شکل که امروزه می‌بینید، نبودند؛ بلکه معمولاً سنگ‌های استفاده شده در ساخت آن‌ها را به رنگ سبز، قرمز، آبی و بنفش درمی‌آوردند که تأثیر و زیبایی این شهر را چندین برابر می‌کرد. البته این کار، دلیل به خصوصی نداشت و صرفاً هر رنگی که بیشتر در آن منطقه در دسترس بود را انتخاب می‌کردند. از بناهای معروف این منطقه می‌توان «ال کاستیلو» یا «ال کاستیو» (El Castillo)، «معبد جنگجویان» (Temple of the Warriors)، «زمین بزرگ بازی» (Great Ball Court) و رصدخانه‌ی «ال کاراکول» (El Caracol) را نام برد. ال کاراکول در زبان اسپانیایی به معنی «حلزون» است و نامش را از راه پله‌های پر پیچ و خم داخل این ساختمان می‌گیرد.

«معبد کوکولکان» (Temple of Kukulcan)، از بناهای اصلی این شهر به حساب می‎آید که آن را ال کاستیلو به معنی «قلعه» نیز می‌نامند. این هرم، 30 متر ارتفاع و طرحی پله پله دارد. در آن زمان، گاهی پیش می‌آمد که ساختمان‌های بزرگ‌تر را بر روی بناهای قدیمی بسازند و با گودبرداری کردن این منطقه به این نتیجه رسیدند که ال کاستیلو نیز یکی از همین موارد به شمار می‌رود. آن‌ها ابتدا یک راه‌پله را کشف کردند و در نهایت فهمیدند که این ساختمان، بر روی یک معبد بنا شده است. اگر هنگام پدیده‌ی اعتدال بهاری یا پاییزی و در بعد از ظهر به این قسمت بروید، می‌توانید سایه‌های مثلث شکل بخش شمال غربی این هرم را تماشا کنید که شبیه به ماری در حال پیچ و تاب خوردن بوده و از پله‌ها پایین می‌آید که احتمالاً نام کوکولکان نیز از همین موضوع الهام گرفته شده است.

13 محوطه‌ی بازی در این منطقه وجود دارد که «زمین بزرگ بازی» 150 متری آن، بزرگ‌ترین و جالب‌ترین آن‌ها به حساب می‎آید و با کنده‌کاری‌های گوناگونی تزئین شده است. یکی از این کنده‌کاری‌ها، صحنه‌ی گردن زدن کاپیتان تیم بازنده را نشان می‌دهد! در شرق این محوطه می‌توانید از «سکوی عقاب‌ها و جگوارها» (The Platform of the Eagles and the Jaguars) دیدن کنید که در هر 4 طرف آن، یک راه‌پله گذاشته‌اند و در هر گوشه می‌توانید تصویر عقاب‌ها و جگوارهایی را ببینید که در حال تغذیه از قلب انسان هستند. معماری معبد جنگجویان نیز به نوبه‌ی خودش تماشایی است. این معبد یک هرم بزرگ و پله پله را دربرمی‌گیرد که چندین ردیف ستون حکاکی شده را روبه‌روی آن قرار داده‌اند که نماد سربازان است. در بالای پله‌ها و نوک هرم می‌توانید از مجسمه‌ی «چاک مول» (ChacMool) نیز بازدید کنید. ‌

«سنوت» (Cenote) یا همان گودال‌ها آبی معروف چیچن ایتزا، گودال‌هایی هستند که به طور طبیعی در این نواحی ایجاد شده‌اند. در این میان، «سنوت ساگرادو» یا همان «گودال مقدس» (Sacred Cenote) با 60 متر قطر، طرفداران بیشتری دارد و با صخره‌های اطرافش احاطه شده است. این منطقه برای مردم مایا حکم مکانی مقدس را داشته و در زمان خشکسالی، نذرها و قربانی‎هاشان را در این مکان می‌انداختند. باستان‌شناسان توانسته بودند لوازم گوناگونی از طلا، سفال و لباس گرفته تا سنگ ابسیدین، صدف و چوب را از کف این سنوت پیدا کنند. جاذبه‌های این شهر باستانی به همین موارد معدود خلاصه نمی‌شود؛ بلکه «سکوی جمجمه‌ها» (Skull Platform)، «سکوی ونوس» (Platform of Venus)، «معبد تیبِلز» (Temple of the Tables)، «حمام بخار» (Steam Bath) و خیلی موارد دیگر نیز از بناهای قابل توجه چیچن ایتزا به حساب می‎آیند. ظاهراً طی چند سال گذشته و به دنبال حادثه‌ای ناگوار، امکان بالا رفتن یا بازدید از داخلِ بیشتر این ساختمان‌ها وجود ندارد و بازدیدکنندگان می‌توانند صرفاً از بیرون، آن‌ها را تماشا کنند.