زیست کره مونترال را چه کسی ساخت و داستان آن چیست؟

زیست‌کره‌ یا بیوسفر مونترال در کانادا با سازه‌ی شگفت‌انگیز خود، امروزه یکی از جاذبه‌های گردشگری و علمی در قلب این شهر به شمار می‌آید. این زیست‌کره تاریخ پرفرازونشیبی را پشت سر گذاشته است.

زیست‌کره‌ی مونترال امروزه موزه‌ای محبوب در ارتباط با محیط‌زیست به شمار می‌آید. بازدیدکنندگان برای آشنایی بیشتر با آب‌وهوا، تنوع زیستی، تغییرات اقلیمی، توسعه‌ی پایدار و سازگار با محیط‌زیست و دیگر پدیده‌های زیست‌محیطی به این گنبد منحصر به‌فرد می‌آیند. چیزی که شاید گردشگران و مردم محلی از آن مطلع نباشند، تاریخ این زیست‌کره و چگونگی ساخت آن در قلب مونترال است.

زیست‌کره‌ی مونترال که توسط معمار، نویسنده و مخترع مشهور آمریکایی، باکمینستر فولر (Buckminster Fuller)، طراحی شد، در پارک ژان دراپو (Jean-Drapeau) قرار دارد. این گنبدِ متشکل از سطوح هندسی که طراحی آن توسط فولر رواج یافت، به دستور دولت ایالات متحده‌ به‌عنوان سهم این کشور در نمایشگاه جهانی ۱۹۶۷ در مونترال و البته سالن نمایشگاهی آن‌ها ساخته شد.

گنبد که سازه‌ی آن از جنس اسکلت فولادیِ پوشیده با آکریلیک (نوعی پلاستیک شفاف) است، ساختمانی با حجم سه‌چهارم یک کُره بوده و به‌اندازه‌ی یک ساختمان ۲۰ طبقه ارتفاع دارد. در آن سال در این گنبد تلاش‌های فرهنگی آمریکا در عرصه‌ی فضایی نظیر مأموریت فضاپیمای آپولو و آثار هنریِ سراسر این کشور به نمایش گذاشته شد. در نمایشگاه سال ۱۹۶۷ حدود ۵.۶ میلیون نفر از این کره‌ی شگفت‌انگیز با طراحی زیبا دیدن کردند.

مسئولان برگزاری نمایشگاه قصد داشتند پس از پایان این رویداد، این کره را برچینند، اما به دلیل محدودیت‌های بودجه‌ای، سازه‌ی گنبد دست‌نخورده باقی ماند و تبدیل به یک جاذبه‌ی مهم در چشم‌انداز مونترال شد. این کره تا ۹ سال بعد همچنان به روی عموم برای دیدار باز بود.

با این‌حال، این کره در سال ۱۹۶۷ به سبب آتش گرفتن پوشش آکریلیک و طعمه‌ی حریق شدن آن در مدت تنها نیم ساعت، مورد بازسازی قرار گرفت. وقتی‌که سرانجام آتش مهار شد، پوشش آکریلیک کاملاً از بین رفت و از این کره تنها یک سازه‌ی فولادی باقی ماند. پس از این اتفاق، اینجا برای مدت ۱۵ سال تعطیل شد.

با این‌حال، این سازه در سال ۱۹۹۵ و برای هدفی تازه بازگشایی شد. حالا اینجا تبدیل به یک موزه شده بود و به فعالیت‌های زیست‌محیطی اختصاص داشت؛ اما تنها ۳ سال بعد و در سال ۱۹۹۸، زیست‌کره‌ی مونترال با فاجعه‌ای دیگر روبه‌رو شد؛ طوفان سهمگینِ یخ مونترال و تمام منطقه را درنوردید. درنتیجه، زیست‌کره به سبب آسیب‌های وارده و به‌ اجبار برای مدت ۵ ماه دیگر تعطیل شد.

مأموریت زیست‌کره در سال ۲۰۰۷ با تبدیل شدن به موزه‌ای کاملاً زیست‌محیطی گسترش یافت و نمایشگاه‌های متعدد آن به گردشگران این امکان را داد تا به کاوش موضوعات متفاوت و مرتبط با اکوسیستم‌ها و تلاش برای حفظ محیط‌زیست بپردازند. این سازه همچنان با صفحات نورانیِ رنگارنگ و خیره‌کننده، در آسمان شهر مونترال می‌درخشد.