فرق قطب شمال و جنوب؛ آنچه تاکنون نمی ‌دانستیم!

فرق قطب شمال و جنوب تنها به دما یا میزان بارش نیست بلکه رازهای زیادی درباره تفاوت دو قطب زمین وجود دارد که باید از آن ها سر در بیاورید.

فرق قطب شمال و جنوب از نظر شرایط آب و هوایی، مناظر طبیعی، وجود جانداران خاص و فرصت‌های تحقیقاتی و ماجراجویی مانند مشاهده شفق قطبی، هر یک از این مناطق را به یک جهان مرموز و جذاب تبدیل کرده است. قطب شمال و قطب جنوب دو نقطه متقابل و جذاب در کره زمین هستند. این دو نقطه جغرافیایی، هر کدام دارای ویژگی‌ها و شرایط زیستی منحصر به فردی هستند که آن‌ها را از هم متمایز می‌کند. از آب و هوا و محیط‌زیست تا موقعیت جغرافیایی و وضعیت مسکونی، تفاوت‌های بسیاری بین این دو منطقه وجود دارد. در این دو قطب، زندگی و شرایط زیستی بسیار متفاوت از سایر مناطق جهان است.

فرق قطب شمال و جنوب از نظر موقعیت جغرافیایی

قطب شمال و قطب جنوب از نظر موقعیت جغرافیایی در دو قطب متقابل جهان قرار دارند. قطب شمال در ناحیه شمالی کره زمین قرار دارد. این منطقه در سرزمین‌هایی مانند کانادا، روسیه، گرینلند و آلاسکا قرار گرفته است. قطب شمال در نزدیکی اقیانوس شمالی اطلس و اقیانوس منجمد شمالی واقع شده است. از نظر موقعیت جغرافیایی، قطب شمال به دلیل وجود حوضه‌های اقیانوسی و سواحل شنی، دسترسی بیشتری به آب و منابع طبیعی دارد. همچنین، این منطقه در نزدیکی بخشی از جهانی قرار دارد که توسط انسان‌ها برای زندگی و تحقیقات استفاده می‌شود.

قطب جنوب در ناحیه جنوبی جهان قرار دارد و به عنوان قاره‌ای بزرگ بدون ارتفاعات جغرافیایی شناخته می‌شود. قطب جنوب در قاره آنتارکتیکا (Antarctica) یا جنوبگان یا قاره جنوبگان قرار دارد و تقریباً کاملاً پوشیده از یخ و برف است. این منطقه دورترین نقطه جنوبی جهان است و به علت شرایط سخت آب و هوایی و کمبود منابع طبیعی، دسترسی محدودی به آب و منابع دارد. موقعیت جغرافیایی قطب جنوب به دلیل اینکه در نزدیکی قله قاره قرار دارد، باعث شده است که بادهای شدید و برف و یخ ماندگار در این منطقه زندگی را دشوار کنند. بنابراین، تفاوت موقعیت جغرافیایی قطب شمال و قطب جنوب به تفاوت در ناحیه جغرافیایی قرارگیری آن‌ها برمی‌گردد. قطب شمال در ناحیه شمالی جهان و در نزدیکی سواحل شنی و حوضه‌های اقیانوسی قرار دارد، در حالی که قطب جنوب در ناحیه جنوبی جهان و در قاره آنتارکتیکا واقع شده است.

تفاوت دما در قطب شما و جنوب

قطب شمال و قطب جنوب دو منطقه بسیار سرد هستند، اما دما در قطب جنوب معمولاً کمتر است. در قطب جنوب برخی از نقاط به دمای منفی ۸۰ درجه سانتی‌گراد و کمتر هم می‌رسد. در قطب شمال نیز دما بسیار پایین است، اما معمولاً بالاتر از دماهای قطب جنوب است.

تفاوت بادها در قط شمال و جنوب

در قطب جنوب، بادهای قوی و شدید معروف به "بادهای قطبی" وجود دارد. این بادها با سرعت بسیار زیادی می‌وزند و برف و یخ را در هم می‌آورند. در قطب شمال نیز بادهای شدید وجود دارد، اما معمولاً نسبت به قطب جنوب کمتر است.

تفاوت بارش برف در قطب شمال و جنوب

در قطب جنوب، بارش برف به صورت مداوم و پراکنده در طول سال رخ می‌دهد. این بارش‌ها معمولاً به صورت برف و یخ به همراه بادهای شدید است. در قطب شمال نیز بارش برف وجود دارد، اما میزان آن کمتر است و ممکن است در طول سال متغیر باشد.

تفاوت یخبندان در قطب شمال و جنوب

یکی از ویژگی‌های برجسته قطب جنوب، یخبندان‌های بزرگ است. این یخبندان‌ها شامل لایه‌های ضخیمی از یخ و برف هستند که به مرور زمان تجمع می‌یابند. در قطب شمال نیز یخبندان‌ها وجود دارد، اما به صورت پراکنده و در بخش‌های مختلف قطب پخش شده‌اند.

تفاوت آبهای اقیانوس در قطب شمال و جنوب

در قطب جنوب، آب‌های اقیانوس جنوبی بیشتر اوقات سال منجمد است و بیشترین کاهش دمای زمستانی را در جهان تجربه می‌کند. در قطب شمال نیز اقیانوس شمالی از برف و یخ پوشیده شده است، اما این پوشش در تابستان کاهش می‌یابد. به طور کلی، هر دو قطب شمال و قطب جنوب شرایط هواشناسی بسیار سرد و خشنی دارند. اما تفاوت‌های موجود در دما، باد، بارش برف، یخبندان و وضعیت آب و اقیانوس موجب می‌شود که این دو منطقه از لحاظ اقلیم و هواشناسی تفاوت‌های قابل توجهی داشته باشند.

تفاوت ضخامت یخ در قطب شمال و جنوب

در قطب جنوب، لایه‌های ضخیمی از یخ وجود دارد که به مرور زمان تجمع می‌یابند. این یخ به عنوان یخبندان‌های قطب جنوب شناخته می‌شوند و ضخامتی تا چند کیلومتر هم دارند. در قطب شمال نیز یخ وجود دارد، اما ضخامت آن کمتر است و معمولاً تا چند متر به اندازه دارد.

تفاوت کیفیت برف در قطب شمال و جنوب

برف قطب جنوب به دلیل شرایط آب و هوایی و ناپایداری هوا، معمولاً رطوبت کمتری دارد. بنابراین، برف قطب جنوب به صورت خشک و یکنواخت‌تر است. در قطب شمال نیز برف وجود دارد، اما به دلیل وجود رطوبت بیشتر، ممکن است برف به صورت مرطوب و چسبنده‌تر باشد.

تفاوت جنس یخ در قطب شمال و جنوب

یخ قطب جنوب به دلیل فشار بر شکستگی‌های یخبندان‌ها، بیشتر شبیه به یخ سنگین و چگال است. این نوع یخ به عنوان یخ سنگین معروف است و مقاومت بیشتری نسبت به فشار و شکست دارد. در قطب شمال نیز یخ وجود دارد، اما به دلیل ضخامت کمتر، ممکن است یخ به صورت سبک‌تر و با چگالی کمتر باشد.

تفاوت شرایط آب و هوایی در قطب شمال و جنوب

در قطب جنوب، بادهای شدید و قوی که به عنوان بادهای قطبی شناخته می‌شوند، برف و یخ را به صورت موج‌های بزرگی در هم می‌آورند و شکل‌دهنده توپولوژی منحصر به فرد یخبندان‌ها هستند. در قطب شمال نیز بادهای قوی وجود دارد، اما معمولاً کمتر از بادهای قطب جنوب است. به طور کلی، ترکیب یخ و برف در قطب شمال و قطب جنوب بسته به شرایط آب و هوایی و زمان متفاوت است. یخبندان‌های قطب جنوب با یخ ضخیم‌تری همراه است، در حالی که در قطب شمال، یخ و برف کمی سبک‌تر و به صورت لایه‌های نسبتاً نازک وجود ندارد. این تفاوت‌ها در ترکیب یخ و برف در قطب شمال و قطب جنوب، ناشی از شرایط هواشناسی و اقلیم منحصر به فرد هر منطقه است.

تفاوت تراکم قاره‌ ها در قطب شمال و جنوب

در ناحیه قطب شمال، قاره‌هایی مانند آمریکای شمالی، اروپا و آسیا وجود دارند. این قاره‌ها به صورت مجاور و در نزدیکی قطب شمال قرار دارند. در مقابل دسترسی به قطب جنوب محدودتر است و بیشتر برای سفرهای علمی و تحقیقاتی به آنجا سفر می‌شود.

محدودیت های جغرافیایی

به دلیل وجود قاره‌های مجاور و تراکم بالای جمعیت در نزدیکی قطب شمال یا تارکتیکا، فعالیت‌های اقتصادی و انسانی در این منطقه بیشتر است. در مقابل، به دلیل شرایط خشن قاره جنوبی این منطقه بی‌سکنه بوده و فعالیت‌های انسانی در نزدیکی قطب جنوب محدود است.

تفاوت دسترسی در قطب شمال و جنوب

قطب شمال به دلیل موقعیت جغرافیایی نسبتاً دسترسی‌پذیرتر، به طور عمومی برای مسافرت و گردشگری قابل دسترسی است. در حالی که دسترسی به قطب جنوب به دلیل محدودیت‌های جغرافیایی و آب و هوایی بسیار محدودتر است و بیشتر برای تحقیقات علمی و ماجراجویی استفاده می‌شود.

فرق قطب شمال و جنوب از نظر گیاهان و جانوران

قطب شمال و قطب جنوب از نظر گیاهان و جانوران نیز تفاوت‌های مهمی دارند. در ادامه به برخی از این تفاوت‌ها اشاره می‌کنیم:

گیاهان و جانوران قطب شمال

1. گیاهان: در قطب شمال به دلیل شرایط آب و هوایی سرد و خشک، گیاهان کوچک‌تر و حتی کمتری در مقایسه با سایر مناطق رشد می‌کنند. معمولاً گیاهان کمیابی مانند کاهو قطبی، ریحان قطبی و اسفناج قطبی در این منطقه یافت می‌شوند. همچنین، در نواحی ساحلی قطب شمال، درختان کاج زیادی وجود دارند.
2. جانوران: قطب شمال محل زندگی بسیاری از جانوران قطبی است. مثلاً، خرس قطبی، روباه قطبی، گوزن قطبی و گربه قطبی از جانوران شناخته شده‌ای هستند که با این منطقه انطباق یافته‌اند. همچنین، پرندگان مهاجر و پنگوئن‌ها نیز در فصول گرما به قطب شمال می‌روند.

گیاهان و جانوران قطب جنوب

1. گیاهان: در قطب جنوب به دلیل شرایط آب و هوایی سرد و خشک، رشد گیاهان بسیار محدود است. بیشتر مناطق قطب جنوب پوشیده از یخ و برف هستند و تنها در بخش‌های سواحلی و کمتر سرماخوردگی، گیاهان کوچکی مانند علف‌ها و خزه‌ها رشد می‌کنند.
2. جانوران: قطب جنوب، محل زندگی بسیاری از جانوران دریایی است. مثلاً، پنگوئن‌ها از جانوران شناخته شده در این منطقه هستند و انواع مختلفی از پنگوئن‌ها در این منطقه زندگی می‌کنند. همچنین، فوک‌ها، نهنگ‌ها، لاک‌پشت‌ها و ماهی‌های خاص نیز در اطراف آنتارکتیکا دیده می‌شوند.

به طور کلی، به دلیل شرایط سرد و خشک، قطب جنوب شرایط زندگی خشن‌تری را نسبت به قطب شمال برای گیاهان و جانوران فراهم می‌کند. جانوران قطب جنوب بیشتر به زندگی در دریاچه‌ها، سواحل و آب‌های اطراف آنتارکتیکا متکی هستند.

تفاوت ارتفاع در قطب شمال و جنوب

ارتفاع قطب شمال حدوداً ۲,۰۰۰ تا ۴,۰۰۰ متر است. بلندترین نقطه در منطقه قطب شمالی حدود ۲,۲۳۰ متر بالاتر از سطح دریا قرار دارد. از طرف دیگر، قطب جنوب، دارای ارتفاع بالاتری است. بیشتر منطقه قاره آنتارکتیکا به ارتفاع ۲,۵۰۰ تا ۴,۰۰۰ متر از سطح دریا قرار دارد و بلندترین نقطه آن تقریبا ۴,۸۹۲ متر است.

تفاوت توپوگرافی در قطب شمال و جنوب

قطب شمال و قطب جنوب از نظر توپوگرافی تفاوت‌های زیادی دارند. قطب شمال شامل دریاچه‌ها، خلیج‌ها و جزایر کوچک است که بخشی از اقیانوس منجمد شمالی هستند. همچنین، یخچال‌ها، یخ‌آبه‌ها و برف به طور گسترده در این منطقه یافت می‌شوند. قاره آنتارکتیکا در قطب جنوب دارای توپوگرافی متنوع‌تری است. در بخش‌های ساحلی، شاهد فراوانی یخ‌ها، یخچال‌ها و ساحل‌های یخی هستیم. همچنین، قاره آنتارکتیکا دارای کوهستان‌های بلندی است که با برف و یخ پوشیده شده‌اند. در بخش مرکزی قاره، توده یخی عظیمی به نام توده یخی غربی آنتارکتیکا وجود دارد که ضخامتی بالغ بر ۴۰۰۰ متر دارد.

فرق قطب شمال و جنوب از نظر فعالیت و تأثیرات انسانی

قطب شمال به دلیل امکانات حمل و نقل بهتر و منابع طبیعی موجود، فعالیت‌های انسانی بیشتری را جذب می‌کند. این فعالیت‌ها شامل استخراج نفت، گاز طبیعی، معادن و صید و شکار دریایی است. همچنین، صنایع مرتبط با حمل و نقل، تجارت و گردشگری نیز در این منطقه فعالیت دارند. به دلیل تمایل انسان‌ها به بهره‌برداری از منابع طبیعی و تجارت، قطب شمال بیشترین تأثیر را از نظر فعالیت‌های انسانی تجربه می‌کند. در مقابل، قطب جنوب به دلیل محدودیت‌های جغرافیایی و قوانین حفاظتی سخت، فعالیت‌های انسانی محدودتری دارد. بیشترین فعالیت در قطب جنوب مربوط به تحقیقات علمی است. ایستگاه‌های پژوهشی و تیم‌های علمی از سراسر جهان به قطب جنوب می‌روند تا به بررسی آب و هوا، زمین شناسی، زیست‌شناسی و دیگر علوم مرتبط با آنتارکتیکا بپردازند. همچنین، تجارت و گردشگری نیز کمتر از قطب شمال در قطب جنوب وجود دارد که معمولاً محدود دیدن حیات وحش، طبیعت زیبا و جنبه‌های منحصر به فرد این منطقه است.

فعالیت‌های انسانی در قطب شمال تأثیرات منفی را بر محیط‌زیست و اکوسیستم‌های موجود در این منطقه دارد. استخراج منابع طبیعی، آلودگی هوا و آب، تخریب زیستگاه‌ها و تغییرات اقلیمی از جمله تأثیرات منفی هستند. از سوی دیگر، فعالیت‌های انسانی می‌توانند به توسعه اقتصادی و ایجاد اشتغال در این منطقه کمک کنند. در قطب جنوب، به دلیل محدودیت‌های حمل و نقل و قوانین حفاظتی سخت، تأثیر انسانی کمتری وجود دارد. با این حال، حضور انسان در این منطقه می‌تواند تأثیرات جانبی مانند آلودگی، تخریب زیستگاه‌ها و غیره را در بر داشته باشد.

تفاوت بین قطب شمال و جنوب از نظر پدیده های طبیعی

تفاوت‌های مهم بین قطب شمال و قطب جنوب از نظر پدیده‌های طبیعی عبارتند از:

یخبندان

قطب شمال و قطب جنوب هر دو مناطقی هستند که به دمای بسیار پایین و یخبندانی شهرت دارند. با این حال، قطب جنوب به دلیل وجود یخچال‌های طبیعی بیشتر، دمای کمتری نسبت به قطب شمال دارد. دمای متوسط در قطب جنوب حدود منفی ۴۹ درجه سانتی‌گراد است در حالی که در قطب شمال حدود منفی ۳۴ درجه سانتی‌گراد است.

یخچال ها و ساحل یخی

در قطب شمال و قطب جنوب، یخچال‌ها و سواحل یخی گسترده‌ای وجود دارند. با این حال، قطب جنوب دارای بزرگ‌ترین یخچال جهان به نام یخچال لارسن و نیز سواحل یخی طولانی‌تری است.

شکاف های یخی

در قطب جنوب، شکاف‌های یخی و شکاف‌های بزرگی وجود دارند. این شکاف‌ها معمولاً عمقی بیش از ۱ کیلومتر دارند و به عنوان مناطق تحقیقاتی برای علمای زمین‌شناسی مورد استفاده قرار می‌گیرند. در قطب شمال، ممکن است شکاف‌های یخی وجود داشته باشند، اما در اندازه و تعداد کمتری نسبت به قطب جنوب دیده می‌شوند.

فرق قطب شمال و جنوب از نظر نور خورشید و چرخه روز و شب

به دلیل شیب زمین در طول سال و فاصله نسبتاً بزرگ از خط استوا، قطب جنوب و قطب شمال با تابش خورشید متفاوتی روبرو می‌شوند. در قطب جنوب، در تابستان آفتاب به طور مداوم بر فضایی بالا در طول روز می‌چرخد و در تابستان تمام روزهای سال نور آفتابی وجود دارد (پدیده نور قطبی). در مقابل، در قطب شمال در طول تابستان، نور آفتاب به مدت طولانی در طول روز حاضر است، اما در زمستان برخلاف قطب جنوب، در برخی روزها نور آفتابی به طور کامل غیب می‌شود و دوران شب‌های طولانی (پدیده شب‌های قطبی) را تجربه می‌کند.

در قطب جنوب و قطب شمال، چرخه روز-شب نسبت به مناطق دیگر جهان به صورت متفاوتی اتفاق می‌افتد. در قطب جنوب، در طول تابستان قطبی، روزها طولانی و شب‌ها کوتاه است. به عنوان مثال، در قطب جنوب در تاریخ ۲۱ دسامبر که نزدیک‌ترین روز به تابستان است، طول روز حدود ۲۴ ساعت است، به این معنی که در این روز، آفتاب طولانی‌ترین مدت روی افق حاضر است. در قطب شمال نیز چرخه روز-شب به صورت مشابه با قطب جنوب است، با این تفاوت که زمان طول روز و شب در تاریخ ۲۱ ژوئن (نزدیک‌ترین روز به تابستان در نیمکره شمالی) بیشترین تفاوت را نسبت به قطب جنوب دارد و در این روز شب‌ها کوتاه‌ترین و روزها بلندترین مدت زمان را دارند. در کل، قطب جنوب و قطب شمال به دلیل محل قرارگیری‌شان در نزدیکی قطب زمین، تجربه‌ای طبیعی و منحصربه‌فرد را از نظر نور خورشید و چرخه روز-شب ارائه می‌دهند.

لایه اوزون و ابرهای استراتوسفری قطبی؛ تفاوت باور نکردنی دو قطب

لایه اوزون یک لایه محافظ در جو زمین است که در ارتفاعات استراتوسفر (Stratosphere) واقع شده است. در قطب جنوب، یک پدیده شناخته شده به نام «سوراخ لایه اوزون جنوبی» وجود دارد که البته میزان آن در دهه‌های اخیر کاهش یافته است. این پدیده در فصل بهار قطب جنوب شکل می‌گیرد. به علت شرایط آب و هوایی مخصوص قطب جنوب، سطح ضخامت اوزون در این منطقه کمتر از سطح سرمایه اوزون در قطب شمال است. ابرهای استراتوسفری قطبی یا ابرهای پلار، نوعی ابرهای واقع در لایه استراتوسفر است که در نزدیکی قطب شمال و قطب جنوب شکل می‌گیرند. با این حال، ابرهای استراتوسفری قطبی در قطب جنوب به طور معمول نسبت به قطب شمال بیشتر و گسترده‌تر هستند. این ابرها در قطب جنوب معمولاً به صورت یکپارچه و پوشش گسترده‌ای را در آسمان ایجاد می‌کنند. این وضعیت ممکن است به دلیل شرایط آب و هوایی و محل قرارگیری آنتارکتیکا در قطب جنوب باشد. در کل، قطب شمال و قطب جنوب با توجه به شرایط آب و هوایی، موقعیت جغرافیایی و دینامیک جوی خود، تفاوت‌هایی در لایه اوزون و ابرها در استراتوسفر نشان می‌دهند. اما هر دو منطقه اهمیت زیادی در حفظ تعادل اکولوژیکی و محیط‌زیست جهانی دارند.