۱۲ تا از دلایل تاخیر در پرواز که خوشایند هیچ مسافری نیست!

دلایل تاخیر در پرواز متفاوت است اما مسافران اولین گروهی هستند که متضرر می شوند؛ چراکه تمام برنامه ریزی سفر آنها، بهم می خورد.

تاخیر در پرواز؛ جمله‌ای آشنا و تجربه‌ای ناخوشایند است که اگر تجربه سفرهای هوایی فراوانی را داشته باشید، احتمالا حداقل یک‌بار با آن مواجه شده‌اید. آمارها نشان می‌دهد با وجود پیشرفت‌های بسیاری که در دنیای هوانوردی اتفاق افتاده است، حدود ۲۰ درصد از پروازهای سراسر دنیا با تاخیر انجام می‌شود، عددی که پیش‌بینی می‌شود در سال‌های آینده افزایش یابد. با به تاخیر افتادن پروازها، مسافران آن پرواز اولین و مهم‌ترین گروهی هستند که متضرر می‌شوند؛ چراکه تمام برنامه‌ریزی‌هایی که برای سفر خود داشته‌اند، بهم خورده و گاهی ممکن است پروازهای بعدی یا محل اقامت خود را از دست دهند. اما دلایل تاخیر در پرواز چیست و چه قوانینی برای رفاه حال مسافران در چنین شرایطی در نظر گرفته شده است؟ برای یافتن پاسخ این سوالات با این مطلب از مجله گردشگری ایوار همراه شوید.

فهرست مطالب

• تاخیر در پرواز چیست؟
• چرا پروازها با تاخیر انجام می شوند؟
• دلایل تاخیر در پرواز چیست؟
• قوانین تاخیر پرواز خارجی و داخلی
• حقوق مسافر در صورت تاخیر پرواز
• مدیریت تاخیر در پروازها برای مسافران
• پروازها در چه صورتی لغو یا کنسل می‌شوند؟
• اگر پرواز کنسل شد، چه اقداماتی باید انجام داد؟
• در صورت کنسل شدن مسافر چه حقوقی دارد؟

تاخیر در پرواز چیست؟

تاخیر در پرواز به وضعیتی گفته می‌شود که یک پرواز برنامه‌ریزی شده با تأخیر نسبت به زمان تعیین‌شده اولیه، به پرواز درآید یا به مقصد برسد. این تاخیر می‌تواند چند دقیقه یا حتی چندین ساعت باشد و دلایل مختلفی برای آن وجود دارد.

چرا پروازها با تاخیر انجام می شوند؟

موضوع دلایل تاخیر در پرواز بسیار گسترده است و نمی‌توان تنها به یک یا دو علت خاص اشاره کرد. زمانی که پروازی، چه داخلی و چه خارجی، در فرودگاهی انجام می‌شود، عوامل مختلفی باید در کنار هم به درستی قرار گیرند تا آن پرواز بدون هیچ نقصی انجام شود. این عوامل، افراد و گروه‌های مختلف تا مسائل فنی و حتی شرایط جوی را شامل می‌شود. برخی از این عوامل همچون مسائل فنی، زمان پرواز هواپیماها، وقت‌شناسی مسافران و عملکرد کادر پرواز در کنترل سازمان هواپیمایی است. اما مواردی مانند شرایط آب‌وهوایی و برخی از مسائل امنیتی تحت کنترل سازمان هواپیمایی نیست و تاثیر بسیاری بر ایجاد تاخیر در پروازها دارند. بررسی‌ها نشان می‌دهد پیشرفت تکنولوژی و بهبود شرایط پروازی نمی‌تواند تاثیری بر عدم بروز تاخیر در پروازها داشته باشد. با توجه به آمارها در سال ۲۰۲۳ بیش از ۲۰ درصد از پروازها با حداقل ۱۵ دقیقه تاخیر انجام شده است. وضعیتی که در ۹ سال گذشته به بیشترین میزان خود رسیده است.

دلایل تاخیر در پرواز

• محدودیت های کنترل ترافیک هوایی
• شرایط نامساعد آب و هوایی
• تاخیر در رسیدن مسافران
• انتظار برای بارگیری چمدان ها
• انتظار برای بارگیری محموله ها
• کمبود خدمه پروازی و تاخیر در رسیدن کادر پرواز
• مسائل امنیتی
• مشکلات فنی هواپیما
• عدم رعایت محدودیت های وزنی
• اعتصابات کارکنان فرودگاه و کادر پرواز
• برخورد پرنده با هواپیما
• خطا در سیستم مدیریت پروازی

۱. محدودیت های کنترل ترافیک هوایی

کنترل ترافیک هوایی (ATC) که از سوی برج مراقبت انجام می‌شود، سازماندهی و کنترل پروازها با توجه به شرایط جوی، تعداد هواپیماهای در حال پرواز و وضعیت امنیت آسمان است. در سال‌های اخیر با توجه به افزایش سفرهای هوایی، گسترش صنعت هواپیمایی و افزایش تعداد هواپیماها به ویژه در شهرهای پرجمعیت و مهم دنیا، بخش کنترل ترافیک هوایی به ناچار گاهی مجبور به اعمال محدودیت‌هایی در اجرای پرواز هواپیماها می‌شود که در نهایت تاخیر در پرواز را به دنبال دارد. این محدودیت‌ها در پروازهای طولانی‌مدت به علت وضعیت آب‌وهوایی که ممکن است به طور ناگهانی تغییر کند و همچنین کنترل میزان سوخت به میزان بیشتری اعمال می‌شود. از سوی دیگر، نبود زیرساخت‌های مناسب و ضعف در برقراری تماس از سوی برج مراقبت با هواپیماهای در حال پرواز، گاهی برای حفظ ایمنی پرواز، وقفه بیشتری بین زمان فرود هواپیمای در حال پرواز با پرواز هواپیمای بعدی ایجاد می‌شود. شرایطی که اگر به صورت زنجیره‌ای برای چند پرواز پشت سرهم انجام شود، تاخیر در سایر پروازها دور از انتظار نیست.

۲. شرایط نامساعد آب و هوایی

شرایط نامساعد جوی یکی از رایج‌ترین دلایلی است که برای تاخیر در پرواز ذکر می‌شود؛ اما واقعیت امر این است که این موضوع در حدود ۶ درصد از دلایل تاخیر در پروازهای فرودگاه‌های سراسر جهان را تشکیل می‌دهد. اگرچه فرودگاه‌های مختلف با توجه به قوانین خود گاهی استانداردهای مختلفی برای تاخیر در پرواز با توجه به شرایط آب‌وهوایی دارند، با این حال، شرایط نامساعد جوی به وضعیتی مانند طوفان‌های سهمگین، گردباد، برف و کولاک گفته می‌شود که معمولا پیش از انجام پرواز بررسی و در صورت لزوم پرواز به طور کامل لغو می‌شود.

۳. تاخیر در رسیدن مسافران

اگرچه ساعت پرواز بر روی بلیط‌های پروازی که تهیه می‌کنید، نوشته شده است؛ با این حال، گاهی برخی از مسافران ناخواسته یا گاهی بدون توجه به این موضوع با تاخیر به پرواز می‌رسند. موضوعی که علاوه‌بر ایجاد اختلال در پرواز فعلی و سایر پروازها، باعث نارضایتی سایر مسافران هم می‌شود. سازمان هواپیمایی و فرودگاه‌ها هم به واسطه داشتن تجربه مواجه با چنین شرایطی، معمولا برنامه‌هایی برای جبران این تاخیر و عدم ایجاد بی‌نظمی در سایر پروازها دارند. کادر پرواز و مسئولین مربوطه به منظور جلوگیری از تاخیر طولانی‌مدت، در موارد خاصی منتظر مسافران می‌مانند و در غیراین‌صورت پس از مدت زمان کوتاهی پرواز خود را آغاز می‌کنند.

۴. انتظار برای بارگیری چمدان ها

بارگیری چمدان‌ها و بار مسافران هم از جمله دلایل تاخیر در پرواز است که نمی‌توان نادیده گرفت. این مسئله در پروازهای طولانی‌مدتی که تعداد مسافران زیادی در پرواز حضور دارند و تعداد بالایی چمدان و بار به همراه دارند، رایج‌تر است. از سوی دیگر، برای مسافرانی که باید از پروازی به پرواز دیگر بروند، انتقال بارهای آنان از هواپیمای فعلی به هواپیمای بعدی کاری زمان‌بر است که احتمال بروز تاخیر در پرواز را به همراه دارد. با این حال، این موضوع با نظارت مسئولین و خدمه پرواز به نحوی پیش می‌رود که از بروز تاخیرهای چند ساعته جلوگیری شود.

۵. انتظار برای بارگیری محموله ها

حمل مسافران و چمدان‌های آنان تنها مسئولیت هواپیماهای دنیا نیست؛ پروازهای مختلفی به صورت روزانه در سراسر جهان انجام می‌شود که مانند ارسال پستی وظیفه حمل محموله‌های پستی را به مقصد دارند. موضوعی که به صورت میانگین در حدود ۵ تا ۱۰ درصد از درآمد مالی سازمان‌های هواپیمایی را شامل می‌شود و به همین علت، از اهمیت بالایی برخوردار است. این محموله‌ها گاهی در حجم و اندازه قابل توجهی هستند که فرآیند بارگیری و انتقال آن‌ها را چالش‌برانگیز و زمان‌بر می‌کند. اگرچه این مورد هم مانند بارگیری چمدان‌های مسافران نمی‌تواند باعث چندین ساعت تاخیر در پرواز شود، اما، احتمال بروز تاخیر در حدود چند دقیقه وجود دارد.

۶. کمبود خدمه پروازی و تاخیر در رسیدن کادر پرواز

ممکن است کمی عجیب باشد، اما گاهی کادر پرواز از خلبان تا مهمانداران هم ممکن است به دلایل مختلفی با تاخیر به پرواز برسند. اگرچه این موضوع در مقایسه با سایر دلایل تاخیر پروازها به ندرت اتفاق می‌افتد، اما دور از انتظار نیست. کمبود تعداد خدمه پروازی، احتمال بروز مشکلات امنیتی در پرواز و تاخیر در رسیدن خلبان، کمبود کارمندان بخش بارگیری یا کنترل ترافیک هوایی، بیماری یا تاخیر در جابه‌جایی کادر پروازی از پروازی به پرواز، دیگر می‌تواند باعث بروز تاخیری کوتاه‌مدت در پروازها شود.

۷. مسائل امنیتی

مسائل مرتبط با امنیت پرواز شامل بخش‌های متفاوتی می‌شود. گاهی این مسئله درباره مسافری خاص اتفاق می‌افتد که تا رفع کامل مشکل ممکن است پرواز با تاخیر همراه باشد. بخش دیگر امنیت پرواز شامل اقدامات لازم برای پیش از روشن موتورهای هواپیما و پرواز است. آماده‌سازی هواپیما و بستن درب‌ها توسط خدمه پروازی، هماهنگی با بخش کنترل ترافیک هوایی که در بالا به آن اشاره شد، بررسی شرایط محیطی و امنیت هوایی توسط برج مراقبت، بررسی ظرفیت سوخت و در نهایت صدور اجازه پرواز توسط بخش کنترل ترافیک هوایی که از جمله مهم‌ترین موارد امنیتی برای پیش از برخاستن هواپیما هستند. مواردی که اشاره شد تنها بخشی از اقدامات لازم برای شروع پرواز است. ناهماهنگی و بروز مشکل در هر کدام از این بخش‌ها به یکی از مهم‌ترین دلایل تاخیر در پرواز تبدیل می‌شود که حتی ممکن است تا چند ساعت تاخیر را به همراه داشته باشد.

۸. مشکلات فنی هواپیما

بروز مشکلات فنی در تمامی خطوط حمل‌ونقل زمینی و هوایی امری عادی و رایج است. با این حال، به لطف پیشرفت تکنولوژی در صنعت هوانوردی، سیستم‌های هواپیمایی سراسر دنیا برای پیشگیری از بروز هرگونه مشکلات فنی، به صورت مستمر بررسی می‌شوند. این موضوع وظیفه‌ای است که شرکت‌های هواپیمایی در برابر مسافران خود بر عهده دارند. مشکلات فنی هواپیما می‌تواند از کوچک‌ترین مشکلات مکانیکی تا مشکلاتی اساسی که حتی ممکن است لغو کامل پرواز را به همراه داشته باشد، شامل شود. اگرچه تاخیر در پرواز به علت نقص فنی باعث رنجش شما خواهد شد، اما فراموش نکنید وقفه‌ای کوتاه‌مدت و رفع کامل مشکل برای تامین امنیت جان تمامی مسافران ضروری است. از این رو، ارزش کمی صبوری را دارد.

۹. عدم رعایت محدودیت های وزنی

یکی دیگر از دلایل تاخیر در پرواز که شاید کمتر درباره آن شنیده باشیم، حداکثر وزن برخاستن هواپیما (MTOW) است. این موضوع موارد مختلفی از جمله تعداد مسافران، وزن چمدان‌ها و بار، سوخت، مواد غذایی و پذیرایی موجود در هواپیما و مواردی مانند این‌ها را شامل می‌شود که در ترکیب با یک‌دیگر وزن کل هواپیمای پروازی را تشکیل می‌دهد که در هواپیماهای مختلف متفاوت است. از سوی دیگر، این وزن با توجه به شرایط جوی و ارتفاع متفاوت است. برای مثال هواپیمایی که از ارتفاعی هم‌سطح با سطح دریا بلند می‌شود، حداکثر وزن برخاستن متفاوتی نسبت به هواپیمایی در ارتفاع بالاتر دارد.

۱۰. اعتصابات کارکنان فرودگاه و کادر پرواز

گاهی به علت برخی مشکلات درون‌سازمانی، نارضایتی از پرداختی‌ها و بی‌توجهی به خواسته‌های کادر پروازی و کارمندان بخش‌هایی مانند کنترل ترافیک هوایی و بارگیری، اعتراض و اعتصاب‌هایی اتفاق می‌افتد که باعث تاخیر در پروازها می‌شود. مشکلاتی که اگر نظارتی بر آن‌ها نشود، به راحتی می‌تواند باعث اختلالی گسترده و ضررهای مالی قابل توجهی در سازمان و شرکت‌های هواپیمایی شود.

۱۱. برخورد پرنده با هواپیما

ممکن است صحبت درباره موضوعی مانند برخورد پرنده با هواپیما به عنوان یکی از دلایل تاخیر در پرواز کمی غیرقابل باور و عجیب به نظر برسد؛ اما این اتفاق اگرچه رایج نیست اما غیرممکن هم نیست و گاهی می‌تواند منجر به اختلال در پرواز، کلافگی مسافران و کادر پروازی شود. به صورت کلی وجود هرگونه اشیا پرنده در آسمان که در مسیر پرواز هواپیما قرار گرفته، می‌تواند باعث به خطر افتادن امنیت پرواز شود. معمولا این اتفاق در هنگام برخاستن و فرود هواپیما رایج‌تر است.

۱۲. خطا در سیستم مدیریت پروازی

نقص در سیستم مدیریت پروازی در فرودگاه و اپراتورها و همچنین هرگونه اختلال در سیستم‌های رایانه‌ای منجر به بروز اختلالی گسترده و تاخیر در اکثر پروازهای آن فرودگاه خواهد شد. اطلاعات تمامی پروازهای داخلی و خارجی فرودگاه‌ها در یک پایگاه داده ذخیره می‌شود. به همین علت، هرگونه خطا در اطلاعات ورودی به این پایگاه داده و نقص در عملکرد سیستم‌های داخلی آن فرودگاه به سادگی باعث ایجاد آشفتگی و بی‌نظمی خواهد شد.

قوانین تاخیر پرواز خارجی و داخلی 

زمانی که پروازتان با تاخیر همراه است، شما به عنوان مسافر این حق را دارید که از مسئولین مربوطه در فرودگاه علت و دلایل تاخیر در پرواز را جویا شوید تا در صورت تاخیر طولانی‌‌مدت بتوانید برنامه‌ریزی‌های سفر خود را تغییر دهید. اگرچه تاخیری کمتر از ۳۰ دقیقه تا ۱ ساعت امری رایج است و حتی در زمان خرید بلیط پرواز هم آژانس‌های هواپیمایی به آن اشاره می‌کنند. در این صورت اگر تاخیر بیش از ۱ ساعت باشد، شرکت‌های هواپیمایی خدماتی را ارائه می‌کنند. هرچه مدت زمان تاخیر بیشتر باشد، مسافر حق دریافت خدمات و جبران خسارت بیشتری خواهد داشت که شامل موارد زیر می‌شود:

• تاخیر کوتاه‌مدت (1 تا 2 ساعت): در این حالت، ایرلاین‌ها معمولاً خدمات اولیه‌ای مانند نوشیدنی و اسنک رایگان، دسترسی به سالن انتظار و اولویت در سوار شدن را به مسافران ارائه می‌دهند.
• تاخیر متوسط (2 تا 4 ساعت): اگر تاخیر بین دو تا چهار ساعت باشد، شرکت هواپیمایی علاوه بر خدمات اولیه، موظف است به مسافران امکان تغییر پرواز، بازگشت وجه بلیط یا استفاده از خدمات شرکت‌های هواپیمایی دیگر را بدهد.
• تاخیر طولانی‌مدت (بیش از 4 ساعت): در صورت تاخیر طولانی‌مدت، مسافران حق دریافت غرامت مالی علاوه بر خدمات اولیه را دارند. میزان این غرامت بسته به قوانین و مقررات هر شرکت هواپیمایی متفاوت است.
• نکته مهم: مسافرانی که از خدمات تشریفات فرودگاهی (CIP) استفاده می‌کنند، در طول مدت تاخیر می‌توانند از امکانات ویژه مانند سالن استراحت، اینترنت رایگان و خدمات رفاهی دیگر بهره‌مند شوند.

حقوق مسافر در صورت تاخیر پرواز

اگر پروازتان با تأخیر مواجه شد، نگران نباشید. شما به عنوان مسافر، حقوق مشخصی دارید. شرکت‌های هواپیمایی موظف هستند در صورت تاخیر پرواز، اقداماتی را انجام دهند. این اقدامات شامل موارد زیر است:

• اطلاع‌رسانی سریع و شفاف: شرکت هواپیمایی باید به سرعت و به روش‌های مختلف مانند اعلامیه‌های عمومی و تماس‌های فردی، شما را از علت و مدت زمان تقریبی تاخیر مطلع کند.
• ارائه خدمات اولیه: در طول مدت تاخیر، شرکت هواپیمایی باید خدمات اولیه‌ای مانند غذا، نوشیدنی و امکانات ارتباطی را در اختیار شما قرار دهد. در برخی موارد، ممکن است اقامت رایگان در هتل نیز به شما ارائه شود.
• پرداخت غرامت: اگر مدت زمان تاخیر از حد معینی بیشتر شود، شما حق دریافت غرامت مالی از شرکت هواپیمایی را خواهید داشت. میزان این غرامت بر اساس قوانین و مقررات هوانوردی تعیین می‌شود.

مدیریت تاخیر در پروازها برای مسافران

همانطور که در ابتدای این مقاله اشاره شد، بخشی از دلایل تاخیر پروازها در کنترل سازمان هواپیمایی نیست و کاملا ناگهانی رخ می‌دهد. از این رو، پیشنهاد می‌شود در برنامه‌ریزی‌هایی که برای سفر خود انجام می‌دهید، احتمال بروز تاخیر در پروازها را هم بگنجانید تا بتوانید آن را مدیریت کنید. موارد زیر را برای مدیریت بهتر این شرایط به یاد داشته باشید:

• در زمان تهیه بلیط از آژانس هواپیمایی درباره احتمال بروز تاخیر و چگونگی برخورد با آن پرس‌وجو کنید؛
• در زمان اوج سفرها مانند تعطیلات رسمی و مناسبت‌های خاص، اختلال در پروازها و گاهی لغو پرواز دور از انتظار نیست؛
• وظایفی که شما به عنوان مسافر برای جلوگیری از تاخیر در پرواز برعهده دارید، مانند به موقع رسیدن به فرودگاه را فراموش نکنید؛
• چمدان‌های خود را پیش از رفتن به فرودگاه وزن کنید تا گرفتار مشکلات اضافه‌بار و عواقب آن که ممکن است تاخیر در پرواز باشد، نشوید؛
• پرواز خود را با ایرلاین‌های شناخته‌شده و باتجربه‌ای که مهارت و توانایی بیشتری در مدیریت پروازها دارند، انجام دهید؛
• در نهایت، به یاد داشته باشید اگرچه همواره انتظار می‌رود تمامی پروازهای داخلی و خارجی در زمان مقرر خود انجام شود و این کار توجه به حقوق مسافران است، اما گاهی این موضوع خارج از کنترل سازمان‌های هواپیمایی است. از این رو، با کمی صبوری و همراهی دوطرفه مسئولین فرودگاه و مسافران می‌توان از این اتفاق گذر کرد.

پروازها در چه صورتی لغو یا کنسل می‌شوند؟

لغو پروازها به دلایل مختلفی اتفاق می‌افتد، از جمله این دلایل می‌توان به شرایط نامساعد جوی مانند طوفان و مه، مشکلات فنی هواپیما، نگرانی‌های امنیتی، کمبود خدمه پرواز و اختلال در سیستم‌های هوایی اشاره کرد. در این شرایط، خطوط هوایی معمولاً تلاش می‌کنند تا مسافران را در اولین فرصت به مقصد برسانند و یا هزینه بلیط را به آن‌ها بازگردانند.

اگر پرواز کنسل شد، چه اقداماتی باید انجام داد؟

در صورت کنسل شدن پرواز، اولین قدم، تماس با آژانس یا شرکت هواپیمایی است. طبق قوانین، شرکت هواپیمایی موظف است هزینه بلیط را به طور کامل به ما برگرداند. کافی است یک نسخه از بلیط را برای آن‌ها ارسال کنیم و اصل آن را نزد خود نگه داریم. معمولا طی سه روز کاری، پول به حسابمان واریز می‌شود. حتی اگر بلیط را به صورت آنلاین خریداری کرده باشیم، می‌توانیم مبلغ را به حساب کاربری خود منتقل کنیم و برای سفرهای بعدی استفاده نماییم. در برخی موارد، ایرلاین ممکن است پروازی جایگزین را پیشنهاد دهد.

در صورت کنسل شدن مسافر چه حقوقی دارد؟

خبر خوب این است که در صورت لغو پرواز، شما به عنوان مسافر حقوق مشخصی دارید و شرکت‌های هواپیمایی موظف هستند تا در این شرایط به شما کمک کنند. این حقوق شما به عنوان مسافر شامل موارد زیر می‌شود:

• بازپرداخت کامل هزینه بلیط: در اکثر موارد، شما حق دارید تا هزینه کامل بلیط خود را پس بگیرید. این حق زمانی که کنسلی پرواز به دلیل دلایل خارج از کنترل شما باشد، بیشتر مورد تاکید قرار می‌گیرد.
• ارائه پرواز جایگزین: شرکت هواپیمایی موظف است تا در اسرع وقت، یک پرواز جایگزین به مقصد شما ارائه دهد. این پرواز می‌تواند با همان ایرلاین یا ایرلاین دیگری باشد.
• خدمات رفاهی: در صورت تاخیر یا لغو طولانی مدت پرواز، شرکت هواپیمایی موظف است تا خدمات رفاهی مانند غذا، نوشیدنی، اقامت و حمل و نقل به شما ارائه دهد.
• غرامت مالی: در برخی موارد، به خصوص در پروازهای بین‌المللی و براساس قوانینی مانند مقررات اتحادیه اروپا (EC 261/2004)، شما ممکن است حق دریافت غرامت مالی نیز داشته باشید. میزان این غرامت به فاصله پرواز و مدت زمان تاخیر بستگی دارد.
• جبران خسارات: اگر به دلیل کنسلی پرواز متحمل خسارت دیگری شده‌اید (مانند هزینه‌های اضافی هتل یا اجاره خودرو)، ممکن است بتوانید این خسارات را از شرکت هواپیمایی مطالبه کنید.