هر آنچه درباره گرفتگی گوش در هواپیما، علل و روش های درمان آن باید بدانید

گرفتگی گوش در هواپیما که آن را «باروترومای گوش» هم می‌نامند، ناشی از فشاری است که بر اثر تغییر فشار هوا بر بافت های گوش میانی وارد می‌شود.

اگر تجربه سفرهای هوایی متعددی را داشته باشید، ممکن است گاهی در زمان پرواز با هواپیما، به‌ویژه ابتدای پرواز و همچنین هنگام فرود، سنگینی یا گرفتگی را در گوش خود احساس کرده باشید. گرفتگی گوش در هواپیما که آن را «باروترومای گوش» هم می‌نامند، ناشی از فشاری است که بر اثر تغییر فشار هوا بر بافت‌های گوش میانی وارد می‌شود. اگرچه این مسئله در اغلب اوقات در مدتی کوتاه و بدون استفاده از شیوه درمانی خاصی بهبود پیدا می‌کند، اما گاهی‌اوقات ممکن است برای مدتی طولانی باقی بماند و باعث ناراحتی فرد شود.

برای آشنایی بیشتر با گرفتگی گوش‌ها در هواپیما، علل، روش‌های درمانی و همچنین چگونگی پیشگیری از این موضوع با مجله گردشگری ایوار همراه شوید.

فهرست مطالب

• گوش چطور می‌شنود؟
• گرفتگی گوش در هواپیما چیست؟
• نشانه‌های گرفتگی گوش در هواپیما چیست؟
• علت گرفتگی گوش‌ها در هواپیما چیست؟
• چرا در پرواز دچار گوش‌درد می‌شوید؟
• عوارض گرفتگی گوش در هواپیما چیست؟
• در چه شرایطی برای گرفتگی گوش در هواپیما باید به پزشک مراجعه کنیم؟
• گرفتگی گوش در هواپیما چگونه تشخیص داده می‌شود؟
• راه درمان گرفتگی گوش در هواپیما چیست؟
• چگونه بدون مصرف دارو گرفتگی گوش در هواپیما را درمان کنیم؟
• چگونه گرفتگی گوش کودکان در هواپیما را درمان کنیم؟
• روش های پیشگیری از گرفتگی گوش در هواپیما چیست؟
• آیا با گوش‌درد سوار هواپیما بشویم؟
• اگر پس از پرواز درد گوش ادامه داشت چکار کنیم؟

گوش چطور می‌شنود؟

گوش این توانایی را به ما می‌بخشد که صداهای اطراف که در واقع ارتعاش‌هایی در هوا هستند را بشنویم. این ارتعاشات از طریق کانال گوش به غشای نازکی می‌رسند که پرده‌ی گوش نام دارد. پرده‌ی گوش فضای داخل گوش را به طور کامل از کانال گوش جدا می‌کند. در آن سوی پرده‌ی گوش، لوله‌ای وجود دارد که به آن شیپور استاش می‌گویند و از گوش میانی به پشت بینی متصل می‌شود؛ بدین ترتیب، این شیپور به هوا اجازه می‌دهد به داخل گوش میانی یا به خارج از آن راه یابد. این امر به فشار هوای درون گوش میانی بستگی دارد که بیشتر یا کمتر از فشار هوای محیط باشد. همان‌طور که مشخص است، شیپور استاش نباید مسدود شود ولی در مواردی، مثلا به‌هنگام سرماخوردگی یا عفونت‌های تنفسی، این اتفاق ممکن است رخ دهد.

گرفتگی گوش در هواپیما چیست؟

باروترومای گوش (Ear Barotrauma) یا گرفتگی گوش زمانی اتفاق می‌افتد که گوش در معرض تغییرات ناگهانی فشار هوا قرار گیرد. اگرچه این موضوع معمولا زمان پرواز با هواپیما رخ می‌دهد، گاهی به‌هنگام شنا و همچنین استفاده از آسانسور هم ممکن است در برخی افراد ظاهر شود. باروترومای گوش معمولا یک مشکل موقتی است و با انجام برخی روش‌ها مانند خمیازه کشیدن و جویدن آدامس مدیریت و رفع می‌شود.

در هنگام صعود و فرود هواپیما در گوش ما چه اتفاقی رخ می‌دهد؟

با بالا رفتن هواپیما فشار هوای درون کابین به طور مرتب کاهش می‌یابد تا به مقدار ثابتی می‌رسد که در بیشتر مسیر به همان میزان باقی می‌ماند. به‌خاطر کمتر بودن فشار هوا نسبت به سطح زمین، هوای محبوس در گوش میانی باید خارج شود. اگر این هوا خارج نشود، فشار وارده پرده‌ی گوش را به سمت بیرون هل می‌دهد. این هوای اضافی به راحتی می‌تواند از طریق شیپور استاش از گوش خارج شود چرا که بیرون فرستادن هوا برای آن از مکش آسان‌تر است؛ بدین ترتیب، کمتر کسی هنگام صعود هواپیما دچار گوش درد می‌شود.

هنگام فرود هواپیما فشار هوای درون کابین کم‌کم افزایش می‌یابد و پرده‌ی گوش را به سمت داخل می‌کشد. برای مقابله با آن، فشار هوای درون گوش میانی باید بیشتر شود؛ بنابراین، شیپور استاش هوا را به داخل مکش می‌کند.

نشانه‌های گرفتگی گوش در هواپیما چیست؟

همانطور که اشاره شد، علائم و نشانه‌های گرفتگی گوش که شامل اختلال در شنوایی، درد خفیف و سنگینی گوش است، موقتی بوده و پس از گذشت مدتی کوتاه بهبود می‌یابد. اما در موارد حاد می‌تواند شامل نشانه‌های زیر باشد:

• انسداد گوش؛
• احساس فشار در گوش مانند زمان ماندن در زیر آب؛
• مشکل شدید و طولانی‌مدت شنوایی؛
• سرگیجه؛
• درد شدید گوش؛

در موارد نادر ممکن است ترشح مایعاتی را در گوش خود احساس کنید. این موضوع می‌تواند نشانه‌ای از پارگی پرده گوش باشد.

علت گرفتگی گوش‌ها در هواپیما چیست؟

دلیل علمی گرفتگی گوش در هواپیما، فشار وارده بر لوله استاش است. لوله استاش یک مجرای باریک است که یک سر آن به بخش پشتی گوش میانی و سر دیگر آن به بخش پشتی گلو متصل می‌شود. این لوله باعث تنظیم فشار هوای ورودی و درونی گوش میانی و همچنین اطراف پرده گوش می‌شود. به طور کلی، باروترومای گوش ناشی از تغییر سریع و ناگهانی فشار هوا (یا آب در هنگام شنا و غواصی) است که باعث ایجاد فشار بر لوله استاش می‌شود.

در زمان پرواز هواپیما، به‌ویژه زمان صعود و همچنین هنگام فرود، فشار هوا به سرعت تغییر می‌کند؛ تغییری که سریع‌تر از عملکرد لوله استاش است. به همین علت، این لوله نمی‌تواند تغییرات وارده را کنترل کند که به دنبال آن گرفتگی گوش‌ها رخ می‌دهد. اگر مبتلا به گرفتگی سینوس‌ها، سرماخوردگی یا آلرژی باشید، شدت گرفتگی گوش بیشتر خواهد بود و گاهی منجر به التهاب یا انسداد لوله استاش می‌شود. شرایطی که درمان باروتروما را سخت‌تر می‌کند.

چرا در پرواز دچار گوش‌درد می‌شوید؟

اگر به سرماخوردگی یا التهاب مخاط بینی دچار باشید، غشای مخاطی شیپور استاش ممکن است متورم و مانع از عبور هوا شود. زمانی که هواپیما ارتفاع خود را کاهش می‌دهد، فشار هوای پشت پرده‌ی گوش و درون گوش میانی در حد بسیار کم باقی می‌ماند و نمی‌تواند فشاری که از بیرون به پرده‌ی گوش وارد می‌شود را جبران کند. در ابتدا این را به‌عنوان فشار و سپس به شکل درد حس می‌کنید. به‌علاوه چون پرده‌ی گوش تحت فشار ثابت قرار می‌گیرد، نمی‌تواند آزادانه ارتعاش داشته باشد و شنوایی شما هم دچار مشکل می‌شود.

عوارض گرفتگی گوش در هواپیما چیست؟

در بخش‌های قبلی اشاره کردیم که گرفتگی گوش معمولا مشکلی موقتی است و بدون نیاز به مراجعه به پزشک یا درمان‌های ویژه، پس از مدتی کوتاه بهبود پیدا می‌کند. با این حال، در شرایطی خاص ممکن است این موضوع تشدید شده و آسیب‌هایی جدی مانند پارگی پرده گوش ایجاد کند. در افرادی که برای مدتی طولانی به گرفتگی گوش مبتلا هستند، ممکن است عوارض زیر که البته رایج نیست، دیده شود:

• از دست‌دادن شنوایی؛
• وزوز شدید گوش؛
• ترشح مایعاتی در گوش؛
• حالت تهوع ناشی از سرگیجه.

در چه شرایطی برای گرفتگی گوش در هواپیما باید به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر گرفتگی گوش پس از پایان پرواز تا چندین روز ادامه داشت، نشانه‌های آن برای مدتی طولانی باقی ماند و به‌ویژه در شرایطی که مایعاتی از گوش خارج شد، باید به پزشک مراجعه کنید. ترشح و خروج مایعات از گوش می‌تواند نشانه‌ای از احتمال پارگی پرده گوش باشد. در زمان مراجعه به پزشک، پرسیدن سوالاتی مانند آن‌چه در ادامه آورده شده می‌تواند شما را در فرآیند درمان و چگونگی مواجهه با باروترومای گوش یاری کند:

• علت بروز گرفتگی گوش چیست؟
• آیا مسئله‌ای جدی است و ممکن است برای مدتی طولانی باقی بماند؟
• آیا ممکن است این اتفاق باعث از دست‌دادن دائمی شنوایی شود؟
• بهترین روش درمان گرفتگی گوش چیست؟
• چگونه می‌توانم از این مسئله و بروز نشانه‌های آن پیشگیری کنم؟
• آیا نیازی به لغو و تغییر زمان پرواز است؟

گرفتگی گوش در هواپیما چگونه تشخیص داده می‌شود؟

در مواقعی که گرفتگی گوش حاد شود و درمان‌های ساده مانند جویدن آدامس یا خمیازه کشیدن تاثیری بر رفع این مشکل نداشته باشد، باید به پزشک عمومی یا متخصص مراجعه کنید. در زمان مراجعه به پزشک، وی ابتدا درباره علائم و نشانه‌هایی که احساس می‌کنید، سوال‌هایی را می‌پرسد. سپس با دستگاه‌های ویژه‌ای به نام اتوسکوپ که از طریق نورپردازی محیط داخلی گوش را مشاهده می‌کند، احتمال پارگی یا عفونت گوش را بررسی می‌کند. در صورت لزوم، برای بررسی‌های دقیق‌تر باید آزمایش‌هایی جهت سنجش میزان شنوایی انجام دهید.

راه درمان گرفتگی گوش در هواپیما چیست؟

زمانی که گرفتگی گوش با درمان‌های غیردارویی و در مدتی کوتاه بهبود پیدا نکند، پزشک روش‌های درمانی مانند آن‌چه در ادامه آورده شده را توصیه می‌کند:

• داروهای ضداحتقان برای درمان گرفتگی و احتقان گوش؛
• داروهای کورتیکو استروئید برای کاهش التهاب؛
• اسپری بینی؛
• انجام جراحی تمپائوپلاستی در صورت پارگی پرده گوش.

پارگی پرده گوش اتفاقی نادر و دور از انتظار است. در بسیاری از افراد، گرفتگی گوش با مصرف این داروها و پس از گذشت چند روز تا نهایت یک هفته بهبود پیدا می‌کند؛ بنابراین دوره مصرف داروها را کامل کنید تا گرفتگی در زمانی کوتاه به صورت کامل رفع شود.

چگونه بدون مصرف دارو، گرفتگی گوش در هواپیما را درمان کنیم؟

گرفتگی گوش در اغلب اوقات بدون نیاز به دارو و با چند تکنیک ساده که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم، درمان می‌شود:

تمرین مانور والسالوا

برای انجام این تکنیک دهان خود را می‌بندید، پس از انجام دم و بستن سوراخ‌های بینی، با کمی فشار، هوای درون بینی به بخش‌های پشت بینی و لوله استاش هدایت می‌شود. این تکنیک با تنظیم فشار هوای بیرون گوش با درون گوش میانی و اطراف پرده گوش باعث کاهش درد در زمان گرفتگی گوش‌ها می‌شود.

خمیازه کشیدن

خمیازه کشیدن و باز کردن دهان تا جای ممکن، یکی از ساده‌ترین راه‌های رفع گرفتگی گوش در هواپیما است. این ترفند باعث رفع انسداد لوله استاش و در نهایت یکسان‌سازی فشار درون گوش با فشار هوای محیط بیرون می‌شود.

خوردن و نوشیدن

به طور کلی عمل بلع می‌تواند باعث کاهش فشار درون گوش و همچنین یکسان‌سازی فشار هوای محیط با فشار هوای درون گوش شود. از این رو، سعی کنید در زمان پرواز نوشیدن زیاد مایعات و خوردن تنقلات سالم را در اولویت قرار دهید. از سوی دیگر، مصرف مواد غذایی می‌تواند باعث تنظیم سطح قندخون و جلوگیری از بی‌حالی و سرگیجه شود.

چگونه گرفتگی گوش کودکان در هواپیما را درمان کنیم؟

نوزادان و کودکان هم در معرض ابتلا به گرفتگی گوش هستند. برای جلوگیری از گرفتگی گوش کودکان در هواپیما آن‌ها را تشویق به نوشیدن مایعات کنید. انجام عمل بلعیدن در زمان پرواز و به ویژه برخاستن و فرود هواپیما نقش موثری در کنترل باروترومای گوش دارد. در نوزادان هم استفاده از پستانک عملکردی مشابه دارد و می‌تواند باعث کاهش درد و ناراحتی آن‌ها شود. استفاده از آب‌نبات چوبی هم روش موثری برای کودکان است که می‌تواند باعث پیشگیری یا درمان گرفتگی گوش شود. مصرف داروهای ضداحتقان برای نوزادان و کودکان توصیه نمی‌شود. در صورت نیاز باید با پزشک مشورت کنید.

روش‌های پیشگیری از گرفتگی گوش در هواپیما چیست؟

به کمک روش‌های زیر می‌توان از ابتلا به گرفتگی گوش‌ها در هواپیما پیشگیری کرد:

• پیش از شروع پرواز و همچنین پیش از فرود هواپیما، از داروهای ضداحتقان بدون نسخه مانند اسپری بینی استفاده کنید.
• به‌هنگام صعود (برخاستن هواپیما) و همچنین فرود، خمیازه کشیدن و انجام عمل بلعیدن را فراموش نکنید. انجام مکرر این کارها باعث کاهش احتمال گرفتگی لوله استاش و در نهایت کاهش میزان گرفتگی گوش می‌شود.
• در زمان پرواز و به‌ویژه هنگام صعود و فرود هواپیما آدامس بجوید. این کار می‌تواند باعث تنظیم فشار هوای بیرون و درون گوش شود.
• تکنیک تنفس مانور والسالوا برای پیشگیری از گرفتگی گوش هم موثر است.

• اگر از جمله افرادی هستید که در زمان پرواز تمایل به خوابیدن دارید، بیشتر از سایر افراد در معرض ابتلا به گرفتگی گوش در هواپیما هستید. اگرچه نیازی نیست تمام مدت زمان پرواز را بیدار بمانید، در لحظاتی مانند صعود و همچنین نزدیکی به مقصد و فرود هواپیما حتما بیدار بمانید.
• خوردن و نوشیدن مایعات و غذاهای مفید در بزرگسالان هم باعث پیشگیری و همچنین کاهش نشانه‌های گرفتگی گوش می‌شود.
• اگر مبتلا به سرماخوردگی، عفونت‌های گوش یا آلرژی هستید، کنترل و پیشگیری از ابتلا به گرفتگی گوش سخت خواهد بود؛ از این رو، در صورت امکان زمان پرواز خود را تغییر دهید یا با مشورت پزشک به صورت محدود داروهای ضداحتقان مصرف کنید.
• مصرف داروهای ضداحتقان خوراکی ممکن است در برخی افراد با بیماری‌های خاصی مانند مشکلات قلبی، ضربان قلب بالا و فشار خون که داروهای مرتبط با بیماری خود را مصرف می‌کنند، اختلالات دارویی ایجاد کند؛ بنابراین، اگر شما جزو این گروه از افراد هستید، پیش از مصرف داروهای ضداحتقان با پزشک خود مشورت کنید.
• خانم‌های باردار برای مصرف داروهای ضداحتقان خوراکی باید با پزشک خود مشورت کنند. آقایان مسن هم ممکن است پس از مصرف داروهای ضداحتقان خوراکی حاوی «پزودوافدرین» دچار عوارض جانبی مانند احتباس ادرار شوند. این مسئله در افراد مبتلا به مشکلات پروستات رایج‌تر است.
• استفاده از گوش‌گیرهای فیلتردار می‌تواند به‌هنگام صعود و فرود هواپیما باعث تنظیم و یکسان‌سازی فشار هوای محیط بیرون با محیط داخلی گوش میانی شود؛ در نتیجه باعث کاهش احتمال ابتلا به گرفتگی گوش شده و در افراد مبتلا هم می‌تواند درد و ناراحتی را کاهش دهد. این گوش‌گیرها را می‌توانید از داروخانه‌ها تهیه کنید.
• در نهایت، اگر خودتان یا فرزندتان سابقه ابتلا به گرفتگی گوش در زمان پرواز را دارید، پیش از سفر اقدامات لازم برای پیشگیری و درمان را انجام دهید.

با گوش‌درد سوار هواپیما بشویم؟

در شرایطی که پیش از پرواز به دلیل سرماخوردگی، تب و غیره گوش درد دارید، توصیه‌ی ما این است که با پزشک مشورت کنید و مطمئن شوید سفر هوایی به گوش شما آسیب جدی وارد نمی‌کند. چون ممکن است با اختلالاتی مانند «باروتروما» (barotrauma)، آسیب به پرده‌ی گوش و در موارد نادر حتی با پارگی آن روبرو شوید. درد، کاهش شنوایی، سرگیجه و وزوز گوش از علائم رایج دیگر در این شرایط هستند.

اگر پس از پرواز درد گوش ادامه داشت چکار کنیم؟

اگر راهکارهای بالا مانع از ایجاد گوش درد برای شما نشد، نگران نباشید؛ این درد معمولاً زود برطرف می‌شود. در این مدت می‌توانید مسکن مصرف کنید. ممکن است شیپور استاش شما به دلیل انباشت مخاط تا چند روز پس از پرواز بسته بماند و می‌توانید راهکارهای ارائه شده در مورد چهارم این مطلب را تکرار کنید. اگر درد بیشتر ادامه پیدا کرد، حتما به پزشک مراجعه کنید.