بهترین دانشگاه های جهان؛ صحنه رقابت غول های علمی

معیار QS یکی از معتبرترین نظام های ارزیابی دانشگاه های جهان است که مراکز آموزش عالی را براساس شاخص های علمی و پژوهشی مقایسه می کند.

بهترین دانشگاه های جهان

هر ساله فهرست‌های مختلفی برای رتبه‌بندی دانشگاه‌های جهان منتشر می‌شود؛ از جمله رتبه‌بندی «شانگهای» (ARWU)، «تایمز» (THE) و «یواس‌نیوز» (U.S. News). هر یک از این نظام‌ها معیارها، وزن‌دهی و روش پژوهشی متفاوتی دارند و به همین دلیل نتایج آن‌ها همیشه کاملاً مشابه نیست. بعضی از نظام‌ها بیشتر بر پژوهش تمرکز دارند، برخی بر شاخص‌های آموزشی و برخی دیگر بر تأثیر جهانی و عملکرد در بازار کار تأکید می‌کنند. در میان این فهرست‌ها، رتبه‌بندی «QS» به دلیل ترکیب شاخص‌های آکادمیک، پژوهشی، بین‌المللی و تأثیر بازار کار، محبوبیت بیشتری دارد و یکی از معتبرترین منابع برای دانشجویان، پژوهشگران و مؤسسات آموزش عالی به شمار می‌رود. 

رتبه‌بندی جهانی دانشگاه‌های «QS» که توسط شرکت بریتانیایی «کاکارلی سیموندز» (Quacquarelli Symonds) منتشر می‌شود، یکی از معتبرترین نظام‌های سنجش عملکرد دانشگاه‌ها در سطح بین‌المللی است. این نظام تلاش می‌کند تصویری دقیق از وضعیت آکادمیک، پژوهشی و حرفه‌ای دانشگاه‌ها ارائه دهد و از سال‌ها پیش مرجعی قابل استناد برای داوطلبان، پژوهشگران، اساتید و سیاست‌گذاران تبدیل شده است. شاخص‌های ارزیابی «QS» شامل موارد زیر می‌شود:

• شهرت آکادمیک: شهرت آکادمیک از طریق نظرسنجی جهانی از اساتید و پژوهشگران به‌دست می‌آید و بازتاب‌دهنده کیفیت علمی و قدرت تولید دانش در دانشگاه‌هاست.
• شهرت کارفرمایی: شهرت کارفرمایی نشان می‌دهد فارغ‌التحصیلان هر دانشگاه تا چه اندازه در بازار کار بین‌المللی موفق و معتبرند.
• نسبت اعضای هیئت علمی به دانشجو: معیاری که کیفیت آموزش و میزان دسترسی دانشجویان به استاد را مورد سنجش قرار می‌دهد؛ هرچه این نسبت کمتر باشد، آموزش فردمحورتر و فرصت تعامل علمی با استاد بیشتر است.
• استناد به هر عضو هیئت علمی: معیاری که تأثیر پژوهشی یک دانشگاه اندازه‌گیری را ارزیابی می‌کند. این معیار نشان می‌دهد مقالات و پژوهش‌های منتشرشده تا چه حد مورد توجه جامعه علمی قرار گرفته‌ و چه میزان تأثیرگذاری دارند.
• شبکه پژوهشی بین‌المللی، نسبت دانشجویان بین‌المللی و نسبت اعضای هیئت علمی بین‌المللی: معیاری که میزان جهانی‌بودن محیط دانشگاهی، حضور دانشجویان و اساتید خارجی و توان دانشگاه در ایجاد شبکه همکاری بین‌المللی را بررسی می‌کند.

۱. مؤسسه فناوری ماساچوست؛ آمریکا

«موسسه فناوری ماساچوست» (Massachusetts Institute of Technology) که با عنوان «ام‌آی‌تی» (MIT) نیز مشهور است، در رتبه‌بندی «QS» جهانی برای سال ۲۰۲۶، مقام اول جهانی را دارد. این جایگاه نشان‌دهنده شهرت آکادمیک، قدرت تحقیقاتی و تاثیر جهانی این دانشگاه در آموزش عالی است. البته این پنجمین سالی است که رتبه اول جدول «QS» از آن دانشگاه ماساچوست شده است. علت این شهرت، قدرت فوق‌العاده ۱۱ رشته موضوعی در مجموعه رشته‌های فنی و مهندسی در این دانشگاه است که شامل مهندسی شیمی، مهندسی ساختاری و عمران، مهندسی کامپیوتر و علوم اطلاعات، داده‌کاوی و هوش مصنوعی، مهندسی برق، ریاضیات، فیزیک و نجوم، مهندسی مکانیک و مهندسی هوافضا هستند. 

علاوه بر رشته‌های مهندسی، این موسسه در برخی رشته‌‌‌های دیگر هم عملکرد بسیار قوی دارد؛ به‌عنوان مثال در علوم زیستی، اقتصاد، حسابداری و مدیریت، معماری، شیمی و زمین‌شناسی رتبه دوم «QS» نیز از آن این دانشگاه است. موسسه فناوری ماساچوست از لحاظ پژوهش یکی از پیشگامان جهان است. با توجه به کیفیت مقالات، اعضای هیئت علمی سطح بالا، آزمایشگاه‌های پیشرفته، شبکه جهانی فارغ‌التحصیلان موفق و... این دانشگاه تأثیر زیادی در پیشرفت فناوری و بازار کار جهانی دارد.

۲. کالج سلطنتی لندن؛ انگلستان

«کالج سلطنتی لندن» (Imperial College London) طبق رتبه‌بندی ۲۰۲۶ با شاخص «QS»، در جایگاه دوم برترین دانشگاه های جهان قرار دارد. یکی از دلایل اصلی این رتبه عالی، تمرکز بسیار زیاد این دانشگاه بر علوم، تکنولوژی، مهندسی و پزشکی (STEM) است. رشته‌های برجسته کالج سلطنتی لندن مهندسی هوافضا، مهندسی مکانیک، مهندسی شیمی و برق‌ الکترونیک هستند. البته پزشکی و پیراپزشکی، ریاضیات و شیمی هم از دیگر نقاط قوت آن است.

این کالج به خاطر تأثیر تحقیقاتی (research impact) قوی شناخته شده است و بخش زیادی از تحقیقاتش در ارزیابی تحقیق بریتانیا (REF) ۴ ستاره دارد. اکثر فارغ‌التحصیلان این دانشگاه برای کار در شرکت‌های جهانی و حرفه‌ای‌ مطلوب‌اند؛ زیرا دانشگاه تأکید زیادی بر خروجی شغلی دانشجویان دارد. این موسسه یکی از دانشگاه‌هایی است که در رتبه‌بندی «QS» به «پایداری» (sustainability) توجه زیادی کرده و استراتژی علمی‌اش را طوری چیده است که علم در خدمت بالا بردن کیفیت زندگی انسان‌ها و بهبود محیط زیست مهم باشد.

۳. دانشگاه استنفورد؛ آمریکا

«دانشگاه استنفورد آمریکا» (Stanford University) در فهرست «QS» سال ۲۰۲۶، رتبه سوم بهترین دانشگاه های جهان را دارد. استنفورد به‌خاطر ارتباط نزدیکی که با شرکت‌های بزرگ تکنولوژی مثل گوگل، اپل و … دارد، مشهور است. این ارتباط باعث می‌شود دانشجویان فرصت زیادی برای کارآفرینی، استارتاپ و پروژه‌های نوآورانه داشته باشند. این دانشگاه در رشته‌هایی مثل مهندسی کامپیوتر، علوم داده، هوش مصنوعی، فناوری اطلاعات، کارآفرینی و مدیریت، شهرت جهانی دارد و در سال‌های اخیر امتیاز خوبی در شبکه پژوهشی بین‌المللی، همکاری با مؤسسات تحقیقاتی و انتشار مقالات علمی به‌دست آورده که به صعود رتبه‌اش کمک قابل توجهی کرده است. دانشجویان استنفورد بعد از تحصیل معمولاً فرصت‌های کاری عالی در شرکت‌های برتر تکنولوژی یا ادامه تحصیل در مقاطع بالا در همین دانشگاه یا سایر دانشگاه‌های خوب جهان دارند که این مزیت نیز در رتبه‌بندی «QS» مؤثر است.

۴. دانشگاه آکسفورد؛ انگلستان

«دانشگاه آکسفورد» (University of Oxford) در فهرست «QS» سال ۲۰۲۶، رتبه چهارم جهانی را دارد. این موسسه یکی از قدیمی ترین دانشگاه های جهان است و اعتبار زیادی در حوزه‌های آکادمیک کسب کرده است. ترکیب سنت و پژوهش پیشرفته باعث شده است که هم در علوم انسانی، هم در علوم پایه بسیار قوی باشد. رشته‌های برجسته این موسسه شامل زبان و ادبیات انگلیسی، آناتومی و فیزیولوژی، جغرافیا، علوم دارویی، فلسفه، تاریخ، حقوق و علوم سیاسی است. در زمینه پژوهش و نوآوری نیز محیط پژوهشی غنی دارد و ارتباطاتش با صنعت و دولت موجب شده است تحقیقاتش تأثیر اجتماعی زیادی داشته باشند. فارغ‌التحصیلان آکسفورد در سطح بین‌المللی بسیار معتبرند؛ این دانشگاه هزاران شبکه حرفه‌ای دارد و بسیاری از افراد مهم در سیاست، کسب‌وکار، علم، هنر و... از آکسفورد فارغ‌التحصیل شده‌اند.

۵. دانشگاه هاروارد؛ آمریکا

«دانشگاه هاروارد» (Harvard University) در رتبه‌بندی «QS» سال ۲۰۲۶، رتبه پنجم جهانی را دارا است. این موسسه آموزش عالی یکی از قدیمی‌ترین و معتبرترین دانشگاه‌های جهان است که همیشه در میان مؤسسات برتر آکادمیک عنوان می‌شود. هاروارد در بسیاری از رشته‌ها قوی است؛ از جمله علوم انسانی (مثل فلسفه، تاریخ)، حقوق، مدیریت، پزشکی، اقتصاد و علوم پایه. اعتبار جهانی این دانشگاه به‌دلیل کیفیت استادان، تحقیقات سطح‌بالا و شبکه فارغ‌التحصیلان قدرتمند است. دانشگاه هاروارد روی تحقیقات علمی، کارآفرینی آکادمیک و پروژه‌های بین‌رشته‌ای سرمایه‌گذاری کرده است و دانشجوهای آن فرصت دارند تا با اساتید برجسته کار کنند و در پروژه‌های بزرگ جهانی تجربه کاری به‌دست آورند. فارغ‌التحصیلان هاروارد نیز معمولاً برای بازار کار جهانی ارزشمندند؛ زیرا مدرک هاروارد اعتبار بالایی دارد و فارغ‌التحصیلان، مهارت‌های رهبری و تفکر انتقادی و عملکرد سازمانی را به‌خوبی آموخته‌اند.

۶. دانشگاه کمبریج؛ انگلستان

«دانشگاه کمبریج» (University of Cambridge) در لیست «QS» سال ۲۰۲۶، در رتبه ۶ جهانی قرار گرفته است. این دانشگاه تاریخی طولانی و شهرتی فوق‌العاده دارد. بعضی از رشته‌هایی که کمبریج در آن‌ها بسیار برجسته است، عبارت‌اند از مهندسی و فناوری، علوم طبیعی، پزشکی، علوم انسانی و علوم اجتماعی. به‌خاطر شبکه تحقیقاتی بین‌المللی قوی، انتشار مقالات با استناد زیاد و همکاری با مؤسسات پژوهشی جهان، کمبریج یکی از مراکز علمی بسیار تأثیرگذار است. تحصیل در کالج‌های مختلف کمبریج به دانشجویان امکان می‌دهد تا در محیطی ترکیبی از سنت و نوآوری زندگی کنند و از فرصت تعامل با نخبگان جهان بهره‌مند شوند.

۷. مؤسسه فناوری فدرال زوریخ؛ سوئیس

«مؤسسه فناوری فدرال زوریخ» (Swiss Federal Institute of Technology) با عنوان اختصاری «ای‌تی‌اچ» (ETH Zurich) در رتبه‌بندی «QS» سال ۲۰۲۶، در جایگاه هفتم جهانی قرار گرفته است. بعد از دانشگاه بریتانیا، این موسسه بهترین دانشگاه قاره اروپا است که در میان تمامی مراکز علوم و فناوری اروپا، اهمیت و ارزش برجسته‌ای دارد. از نقاط قوت «ای‌تی‌اچ»، مهندسی عمران و سازه است؛ همچنین در علوم زمین و ژئوفیزیک عملکردی قوی‌ دارد. مقالات علمی و پژوهشی انتشاری آن بسیار پربازدید هستند و در سطح بین‌المللی، شناخته‌شده و معتبرند. دانشجویان این موسسه به آزمایشگاه‌های پیشرفته دسترسی دارند، در پروژه‌های بین‌المللی شرکت می‌کنند و در محیط رقابتی و سطح بالای علمی، آموزش می‌بینند. این دانشگاه برای کسانی که به مهندسی، علم داده، معماری، علوم محیطی یا پژوهش بنیادی علاقه دارند، گزینه فوق‌العاده‌ای است.

۸. دانشگاه ملی سنگاپور؛ سنگاپور

«دانشگاه ملی سنگاپور» (National University of Singapore)، با نام اختصاری «ان‌یو‌اس» (NUS)، در لیست «QS» سال ۲۰۲۶، جایگاه هشتم جهانی را از آن خود کرده است. این دانشگاه اولین آکادمی آموزش عالی آسیا در جدول رتبه‌بندی «QS» است و از این رو اهمیت زیادی برای ساکنین این قاره دارد. رشته‌های برجسته آن شامل علوم مهندسی، فناوری، علوم کامپیوتر و همچنین رشته‌های مدیریتی قوی است و پژوهش‌های زیادی در زمینه نوآوری دارد. دانشگاه در شاخص‌هایی مثل شهرت آکادمیک، شهرت کارفرما و شبکه پژوهشی بین‌المللی پیشرفت خوبی داشته و طبق بیانیه‌ای رسمی، در این شاخص‌ها امتیازات خوبی کسب کرده است. از آنجا که این موسسه در آسیا بسیار مطرح است، تحصیل در آن برای کسانی که به بازار کار آسیایی فکر می‌کنند و کسانی که می‌خواهند در سطح بین‌المللی فعالیت پژوهشی داشته باشند، بسیار جذاب است.

۹. کالج دانشگاهی لندن؛ انگلستان

«کالج دانشگاهی لندن» (University College London) که با عنوان «یوسی‌ال» (UCL) نیز مشهور است، طبق رتبه‌بندی ۲۰۲۶ با معیار «QS»، در جایگاه نهم برترین دانشگاه های جهان قرار دارد. این موسسه برای چهاردهمین سال متوالی در بین ۱۰ دانشگاه برتر «QS» قرار گرفته که نشان‌دهنده ثبات آن در کیفیت بالای آموزشی و علمی است. کالج لندن در آموزش و پرورش، معماری و محیط‌ساخت رتبه بسیار بالایی دارد. با توجه به آمار منتشرشده در سایت رسمی دانشگاه، این موسسه در زمینه پژوهش با سراسر جهان در تعامل و تبادل است و دانشجویانی که مشغول به تحصیل در آن هستند، شبکه در دسترس بسیار گسترده‌ای برای بررسی، تحلیل آماری، آزمایش و... دارند.

۱۰. مؤسسه فناوری کالیفرنیا؛ آمریکا

«مؤسسه فناوری کالیفرنیا» (California Institute of Technology) که با نام «کلتک» (Caltech) نیز شناخته می‌شود، طبق رنک جهانی ۲۰۲۶ در رتبه‌بندی «QS»، در جایگاه دهم برترین دانشگاه‌ها قرار دارد. کلتک یک موسسه تحقیقاتی کوچک‌ و رقابتی است که بیشتر روی علوم طبیعی، فیزیک، مهندسی، نجوم و فناوری تمرکز دارد. این موسسه به‌عنوان یکی از پایگاه‌های نخبگان علمی جهان، امکانات پیشرفته‌ای برای پژوهش در سطح بالا دارد و دانشجویان و دانش‌پژوهانش پروژه‌هایی نوآورانه‌ رقم می‌زنند. فارغ‌التحصیلان این دانشگاه از نظر تحقیقاتی و شغلی بسیار ارزشمند هستند؛ زیرا موسسه فناوری کالیفرنیا توانایی تربیت دانشمندان و مهندسان را دارد. کوچک بودن فضای این مجموعه باعث شده است اساتید و پژوهشگران، فضای آکادمیک متمرکز و صمیمی‌تری را تجربه کنند و تعاملات نزدیک‌تری با یکدیگر داشته باشند.

در رتبه‌بندی ۲۰۲۶ با معیار «QS»، رنکینگ دانشگاه های ایران در جهان بدین‌ترتیب هستند؛ دانشگاه تهران با رتبه ۳۲۲ در جایگاه نخست کشور است، پس از آن صنعتی شریف با ۳۷۵ و صنعتی امیرکبیر با ۴۵۶ قرار دارند. دانشگاه علم‌وصنعت رتبه ۴۹۶ را کسب کرده است و دانشگاه صنعتی اصفهان و دانشگاه تبریز به‌ترتیب در رتبه‌های ۵۷۱ و ۵۷۸ دیده می‌شوند. همچنین دانشگاه شیراز در بازه ۷۱۰–۷۰۱، شهید بهشتی در ۷۵۰–۷۴۱ و فردوسی مشهد در بازه ۱۰۰۰–۹۵۱ حضور دارند.