آشنایی با بزرگترین بیابان های جهان به ترتیب بیشترین وسعت

بزرگترین بیابان های جهان، زیستگاه های منحصربه فرد گیاهان و جانوران در مناطق وسیع و خشک با شرایط آب و هوایی خاص هستند.

بیابان‌ها از شگفت‌انگیزترین پدیده‌های طبیعی زمین هستند که با وسعت‌های عظیم خود، تأثیر قابل‌توجهی بر اقلیم و زیست‌بوم‌های مختلف دارند. برخی از این بیابان‌ها دارای اقلیم گرم و خشک هستند، در حالی که برخی دیگر در مناطق قطبی قرار گرفته‌اند. بیابان‌ها به دلیل کمبود بارش، پوشش گیاهی محدود و شرایط سخت زیستی شناخته می‌شوند. آن‌ها تأثیر مهمی بر روی اکوسیستم‌های مجاور خود دارند و برخی از آن‌ها حتی میزبان گونه‌های خاصی از گیاهان و حیوانات هستند که به شرایط خشن محیطی سازگار شده‌اند. بیابان‌ها همچنین به‌عنوان منابع مهمی برای مطالعه تغییرات اقلیمی و زمین‌شناسی شناخته می‌شوند. در ادامه، به معرفی ۱۲ تا از بزرگترین بیابان های جهان بر اساس مساحت می‌پردازیم.

بزرگترین بیابان های جهان

۱. بیابان جنوبگان، ۱۴ میلیون کیلومتر مربع

بیابان جنوبگان (Antarctic Desert) بزرگ‌ترین بیابان جهان است که تمام قاره جنوبگان را در بر می‌گیرد. این منطقه به دلیل سرمای شدید و بارش بسیار کم، به‌عنوان بیابان قطبی شناخته می‌شود. دمای این بیابان اغلب به زیر صفر می‌رسد و بادهای شدید آن شرایط زندگی را دشوار می‌سازد. به دلیل نبود بارش باران، بیشتر سطح این بیابان با لایه‌های ضخیم یخ پوشیده شده است که در برخی نقاط به عمق چندین کیلومتر می‌رسد. با وجود شرایط سخت، برخی گونه‌های خاص مانند پنگوئن‌های امپراتور، فک‌های ویادل و جلبک‌های میکروسکوپی در این منطقه زنده می‌مانند. تحقیقات علمی نشان می‌دهد که زیر این یخ‌های ضخیم، دریاچه‌های آب مایع وجود دارد که می‌تواند سرنخ‌هایی از حیات در محیط‌های دیگر، مانند مریخ، ارائه دهد.

۲. بیابان شمالگان، ۱۳.۹ میلیون کیلومتر مربع

بیابان شمالگان (Arctic Desert) دومین بیابان بزرگ جهان است که مناطق قطبی شمالی را شامل می‌شود. این بیابان، مانند بیابان جنوبگان، دماهای بسیار پایینی دارد و به دلیل بارش بسیار کم، در دسته بیابان‌های قطبی قرار می‌گیرد. بیشتر سطح این بیابان پوشیده از یخ است و جانورانی مانند خرس‌های قطبی، روباه‌های شمالی و برخی گونه‌های پرندگان در آن زندگی می‌کنند. با افزایش گرمایش جهانی، بخش‌های وسیعی از یخ‌های قطبی در حال ذوب شدن هستند که این موضوع نه‌تنها بر حیات‌وحش این منطقه تأثیر می‌گذارد، بلکه سطح آب‌های جهانی را نیز بالا می‌برد. برخلاف تصور عمومی، این منطقه نه‌تنها خالی از زندگی نیست، بلکه یکی از مهم‌ترین زیستگاه‌های طبیعی جهان محسوب می‌شود.

۳. صحرای بزرگ آفریقا، ۹ میلیون کیلومتر مربع

صحرای بزرگ آفریقا (Sahara Desert) بزرگ‌ترین بیابان گرم جهان است که بخش‌های وسیعی از شمال آفریقا را در بر می‌گیرد. این بیابان با دمای بسیار بالا، طوفان‌های شن و کمبود منابع آبی شناخته می‌شود. در برخی نقاط، دمای روزانه می‌تواند از ۵۰ درجه سانتی‌گراد نیز فراتر رود. با این حال، برخی قبایل بومی مانند طوارق در این منطقه زندگی می‌کنند و به سبک زندگی سنتی خود ادامه می‌دهند. جانورانی مانند شترها، مارها و روباه‌های بیابانی در این بیابان دیده می‌شوند. علاوه بر این، صحرای آفریقا دارای ویژگی‌های زمین‌شناختی منحصربه‌فردی است که شامل دریاچه‌های نمکی خشک، تپه‌های شنی مرتفع و فلات‌های سنگی وسیع است. محققان بر این باورند که این بیابان در دوران باستان منطقه‌ای سرسبز بوده که بعدها به دلیل تغییرات آب‌وهوایی به شکل امروزی خود درآمده است.

۴. بیابان عربستان، ۲.۳ میلیون کیلومتر مربع

بیابان عربستان (Arabian Desert) در شبه‌جزیره عربستان واقع شده و با تپه‌های شنی وسیع و دمای بسیار گرم در روز و سرد در شب معروف است. این بیابان یکی از خشک‌ترین مناطق جهان محسوب می‌شود و به دلیل کمبود بارش، پوشش گیاهی آن بسیار محدود است. شترهای عربی، مارهای سمی و برخی گونه‌های پرندگان بیابانی در این منطقه یافت می‌شوند. همچنین این بیابان دارای منابع عظیم نفت و گاز طبیعی است که اقتصاد بسیاری از کشورهای منطقه را تحت تأثیر قرار داده است. بسیاری از تمدن‌های باستانی، مانند تمدن‌های عرب و نبتیان، در گذشته در این منطقه سکونت داشته‌اند.

۵. بیابان گبی، ۱.۳ میلیون کیلومتر مربع

بیابان گبی (Gobi Desert) در چین و مغولستان قرار گرفته و یکی از بیابان‌های سرد جهان محسوب می‌شود. این بیابان دارای تنوع زیستی قابل‌توجهی است و برخی از مهم‌ترین فسیل‌های دایناسورها در این منطقه کشف شده است. زمستان‌های این بیابان بسیار سرد بوده و بارش برف در آن معمول است. از جمله گونه‌های جانوری این منطقه می‌توان به شترهای دوکوهانه و پلنگ‌های برفی اشاره کرد. بیابان گبی به دلیل منابع معدنی غنی نیز شناخته می‌شود و معدن‌کاری در آن رایج است. علاوه بر این، تغییرات اقلیمی و فرسایش خاک تأثیرات مهمی بر این بیابان گذاشته و باعث جابجایی تپه‌های شنی آن شده است. همچنین، در طول تاریخ، بیابان گبی یکی از مسیرهای مهم جاده ابریشم بوده که تجارت بین آسیا و اروپا را ممکن می‌ساخته است. این بیابان امروزه نیز به دلیل ارزش تاریخی و طبیعی‌اش مورد توجه گردشگران و دانشمندان قرار دار

۶. بیابان کالاهاری، ۹۰۰ هزار کیلومتر مربع

بیابان کالاهاری (Kalahari Desert) در جنوب آفریقا واقع شده و بخش‌هایی از کشورهای بوتسوانا، نامیبیا و آفریقای جنوبی را در بر می‌گیرد. برخلاف بسیاری از بیابان‌های خشک، کالاهاری دارای برخی منابع آبی فصلی است که باعث شده تا حیات‌وحش متنوعی در آن شکل بگیرد. این بیابان دارای مراتع نیمه‌خشک و مناطقی از درختچه‌های مقاوم به خشکی است که زیستگاه گونه‌هایی همچون شیرهای کالاهاری، غزال‌ها، فیل‌ها و مارهای سمی محسوب می‌شود. مردم بومی سن، که به بوشمن‌ها معروف هستند، قرن‌ها در این بیابان زندگی کرده و با استفاده از دانش بومی خود، از منابع طبیعی برای بقا بهره گرفته‌اند. در سال‌های اخیر، بیابان کالاهاری به یکی از مقاصد محبوب گردشگری حیات‌وحش تبدیل شده و پارک‌های ملی متعددی در آن تأسیس شده‌اند.

۷. بیابان پاتاگونیا، ۶۷۳ هزار کیلومتر مربع

بیابان پاتاگونیا (Patagonian Desert) در جنوب آرژانتین و بخش‌هایی از شیلی گسترده شده و به‌عنوان بزرگ‌ترین بیابان آمریکای جنوبی شناخته می‌شود. برخلاف بسیاری از بیابان‌های گرم، این بیابان دارای آب‌وهوای سرد است و دمای آن در زمستان‌ها به‌شدت کاهش می‌یابد. وزش بادهای شدید یکی از ویژگی‌های بارز این منطقه است که باعث فرسایش شدید زمین و ایجاد چشم‌اندازهای صخره‌ای منحصربه‌فردی شده است. این بیابان دارای پوشش گیاهی محدودی از جمله درختچه‌های مقاوم به سرما و علفزارهای پراکنده است. گونه‌هایی مانند گواناکو (نوعی شتر بی‌کوهانه)، روباه‌های خاکستری و شترمرغ‌های رئا در این بیابان زندگی می‌کنند. همچنین، بیابان پاتاگونیا دارای دریاچه‌های یخی و مناطق کوهستانی مجاور است که آن را به یک منطقه منحصربه‌فرد برای مطالعات زیست‌محیطی تبدیل کرده است.

۸. بیابان سوریه، ۵۲۰ هزار کیلومتر مربع

بیابان سوریه (Syrian Desert) یکی از بزرگ‌ترین بیابان‌های خاورمیانه است که بخش‌هایی از کشورهای سوریه، اردن، عراق و عربستان سعودی را در بر می‌گیرد. این بیابان دارای زمین‌های صخره‌ای، دره‌های خشک و دشت‌های بی‌آب‌وعلف است. آب‌وهوای این منطقه بسیار گرم و خشک بوده و نوسانات دمایی شدیدی بین روز و شب مشاهده می‌شود. در گذشته، بیابان سوریه محل عبور کاروان‌های تجاری بوده و شهرهای باستانی مانند پالمیرا (تدمر) در این منطقه بنا شده‌اند. امروزه، این بیابان همچنان زیستگاه گونه‌هایی مانند شترهای وحشی، روباه‌های بیابانی و عقاب‌های کویری است. منابع نفتی قابل‌توجهی نیز در این بیابان کشف شده که نقش مهمی در اقتصاد منطقه دارد.

۹. بیابان گریت بیسین، ۴۹۲ هزار کیلومتر مربع

بیابان گریت بیسین (Great Basin Desert) در غرب ایالات متحده آمریکا قرار گرفته و یکی از بزرگ‌ترین بیابان‌های قاره آمریکا محسوب می‌شود. برخلاف بسیاری از بیابان‌های جهان، این بیابان به‌عنوان یک بیابان سرد طبقه‌بندی شده که زمستان‌های برفی و دمای زیر صفر درجه دارد. این منطقه دارای تنوع زیستی چشمگیری است و گونه‌هایی همچون غزال‌های کوهی، مارهای زنگی و گیاهان مقاوم به خشکی در آن یافت می‌شوند. بیابان گریت بیسین به دلیل ویژگی‌های زمین‌شناختی خود، از جمله دره‌های عمیق و کوه‌های بلند، منطقه‌ای جذاب برای زمین‌شناسان و محققان محسوب می‌شود. این بیابان همچنین به‌عنوان یکی از مقاصد محبوب گردشگری در آمریکا شناخته شده و مناطقی مانند پارک ملی دره مرگ را در خود جای داده است.

۱۰. بیابان چی واوا، ۴۵۳ هزار کیلومتر مربع

بیابان چی‌واوا (Chihuahuan Desert) در شمال مکزیک و جنوب غربی ایالات متحده آمریکا قرار دارد. این بیابان به دلیل میزان بارش اندک و دامنه دمایی گسترده‌اش مشهور است. در تابستان، دمای آن به شدت افزایش می‌یابد، در حالی که شب‌های زمستانی آن به‌شدت سرد می‌شود. با وجود شرایط سخت، گونه‌های گیاهی و جانوری بسیاری در این بیابان زندگی می‌کنند. از جمله مهم‌ترین گونه‌های گیاهی، انواع مختلف کاکتوس‌ها و گیاهان مقاوم به خشکی هستند. جانورانی مانند شاهین‌ها، روباه‌های خاکستری و مارهای زنگی نیز در این منطقه یافت می‌شوند. این بیابان نقش مهمی در اکوسیستم‌های آمریکای شمالی ایفا کرده و مناطق وسیعی از آن در قالب پارک‌های ملی و مناطق حفاظت‌شده مدیریت می‌شوند.

۱۱. بیابان قره قوم، ۳۵۰ هزار کیلومتر مربع

بیابان قره قوم (Karakum Desert) بیشتر مساحت کشور ترکمنستان را در بر می‌گیرد. این بیابان دارای تپه‌های شنی وسیع و دمای بسیار بالا در طول روز است. یکی از ویژگی‌های منحصربه‌فرد این بیابان، دروازه جهنم (Darvaza Gas Crater) است، یک دهانه گاز طبیعی که سال‌هاست به دلیل اشتعال مداوم، روشن مانده است. بیابان قره‌قوم تأثیر بسزایی در اقتصاد منطقه دارد، زیرا برخی از ذخایر عظیم نفت و گاز طبیعی جهان در این منطقه واقع شده‌اند. با وجود شرایط سخت زیستی، برخی گونه‌های جانوری نظیر شترهای دوکوهانه و گوزن‌های صحرایی در این بیابان سکونت دارند.

۱۲. بیابان تکله مکان، ۳۳۷ هزار کیلومتر مربع

بیابان تکله‌مکان (Taklamakan Desert) در شمال غربی چین واقع شده و یکی از خشک‌ترین بیابان‌های جهان محسوب می‌شود. این بیابان به دلیل تپه‌های شنی بلند و گسترده‌اش شناخته می‌شود که بادهای شدید آن‌ها را جا‌به‌جا می‌کنند. شرایط آب‌وهوایی این منطقه بسیار سخت بوده و تقریباً هیچ رودخانه دائمی در آن وجود ندارد. با این حال، برخی کاروانسراهای قدیمی و بقایای جاده ابریشم در اطراف این بیابان قرار گرفته‌اند که نشان از نقش تاریخی آن دارند. برخی از شهرهای مهم تمدن‌های باستانی در حاشیه این بیابان شکل گرفته‌اند.