نگاهی نو به پیاده روی، پرسه زنی و گردشگری
- باقر وحید
- 1404/3/2
- 0 دیدگاه
پیاده روی و پرسه زنی در طول تاریخ با انگیزه هایی چون بقا، کشف، معناجویی و سرگرمی همواره بخشی از زندگی انسان بوده است.
تخفیف ویژه پروازهای لوفتهانزا و اتریشی
خرید بلیطبسیاری از ما وقتی از فشارهای محیطی و اضطرابها پر میشویم، بدون اینکه هدف خاصی را دنبال کنیم شروع به قدمزدن میکنیم. مقصدی نداریم و لزومی هم ندارد که به دنبال جای خاصی باشیم تا از سودمندیهای پیادهروی بهرهمند شویم. در حقیقت مساله بسیار درونیتر از آنی است که شاید به نظر برسد. دیرینانسانشناسها پیادهرویهای طولانی را یکی از عناصر مهم پراکنش گونههای انسان و حرکت او در مسیر تکامل میدانند. شاید یکی از قویترین ابزارهایی که هزاران سال است در اختیار داریم، همین پیادهروی باشد. حتی در دهههای اخیر به لطف فناوریها و ابزارهای مدرن، افراد دارای توانایی فیزیکی متفاوت نیز میتوانند به حرکت بپردازند و مفهوم پیادهروی را تجربه کنند.
پرداختن به پیادهروی، پرسهزنی و سرگردانی در طول تاریخ با انگیزهها، روحیات و اهداف متنوعی در بین انسانها دیده شده است و همچنان رواج دارد. یافتن راهی برای پردازش ملال، فرار از شکارچیان، سرگرمی و پر کردن اوقات فراغت، جستجو برای خاک حاصلخیز، آیینهای مذهبی، کشف جهان و پرداختن به خویش از موضوعات مختلفی است که انسان خردمند همواره برای آنها قدم در راه میگذارد.
هنگامی که بخواهیم پیادهروی، مفهوم و انواع آن را در صنعت گردشگری و سفر بررسی کنیم، میتوانیم برای درک بهتر موضوع، آن را در دستهبندیهای مختلف قرار دهیم. در مطلب حاضر تلاش میکنیم به دید جامع و دربرگیرندهای دست پیدا کنیم و در این راستا دستهبندی انواع پیادهروی را بر اساس انگیزهها و نگرشهای گوناگون و با در نظر گرفتن ابعاد حسی، فلسفی و اجتماعی انجام میدهیم. پس از آن بهعنوان نمونه به نقش پیادهروی و پرسهزنی در زندگی و آثار ون گوگ اشاره میکنیم، با تورهای پیادهروی رایگان آشنا میشویم، نگاهی به یکی از جنبشهای مدرن و مرتبط با پیادهروی میاندازیم، نمونهای تقریبا ۴۰۰ ساله از یک راهنمای گردش پیادهروی در شهر اصفهان را مرور میکنیم و برای گردش در مسیر سلطنتی وین، پایتخت اتریش، یک پیشنهاد ارائه میدهیم. همچنین چند اپلیکیشن کاربردی برای پرسهزنی و پیادهروی معرفی میکنیم که به کمک آنها تجربهی بهتری در گشتهایمان داشته باشیم.
پرسه زنی و گردشگری
گردشگری اغلب با چنین ذهنیتی انجام میشود: پیدا کردن نزدیکترین دیدنی، گرفتن چند عکس و حرکت به سمت مقصد بعدی تا تمام شدن لیست دیدنیها. در سوی دیگر وقتی پرسهزنی را برای کشف و تجربهی یک مقصد بر میگزینیم، خود را تسلیم غیرمنتظرهها میکنیم و پس از آن است که احتمال دارد کافهای گمنام در یک کوچهی سنگفرششده پیدا کنیم و حالوهوای واقعی آن محله را با تمام وجود لمس کنیم. شاید هم پا در مسیری جنگلی بگذاریم و به چشماندازی برسیم که در هیچ کتاب راهنمایی معرفی نشده باشد. پیادهروی ما را در معرض تجربیاتی عمیق، درونی و تاثیرگذار قرار میدهد. صدای فرو رفتن قدمهایمان در مسیرهای پوشیده از برگ درختان بلوط، نوازش نسیم روی پوستمان و پیچیدن عطر علفهای تازهی دشت یا نان ترش یک نانوایی کوچک که از قرن پیش پیوسته نان مردم محل را تامین میکند، در مشاممان: نمونههای بسیار کوچک از جهان پهناوری هستند که در پیادهرویها، پیش رویمان گسترده میشوند و با تمام وجود و همهی حواسمان آنها را تجربه میکنیم.
پرسه زنی و پیاده روی و سرگردانی
پرسهزنی، در اشکال گوناگونش، همپوشانیهای پیچیده و تأثیرات عمیقی را آشکار میکند که از ابعاد فرهنگی، فناورانه و روانشناختی شکل گرفتهاند. دستهبندیهایی که برای پیادهروی داریم، مرز شفافی ندارند و در بیشتر موارد پیچیدگیهایی غیر خطی دارند. مانند زائر پیادهای که با کنجکاوی مناظر جدید را هم کاوش میکند، یا گشتوگذاری خلاقانه که نگاه مشاهدهگرایانه یک پرسهزن را در محیطهای شهری دارد. از نظر فرهنگی، پرسهزنی مفهومی فراگیر اما متنوع است: ادبیات غربی آن را به فردگرایی پیوند میدهد، مانند ولگردهای آمریکایی؛ در حالی که سنتهای شرقی اغلب آن را جستجوی معنا میدانند. فناوری مدرن، با ابزارهایی مثل گوگل ارث و پیادهرویهای هدایتشده با سیستمهای ناوبری، انگیزههای سنتی را با روشهای جدید درآمیخته است. از نظر روانشناختی، گشتوگذار ذهنآگاهی و خلاقیت را افزایش میدهد و قادر است به فرایندهای فکری ما کمک کند.
گشت و گذار شهری
گشتوگذار شهری یا همان فلانری (Flaneur)، قدمزدن آرام در خیابانهای پرجنبوجوش شهر است؛ جایی که فرد نبض شهری را جذب لمس میکند، گفتوگوهای بازاری، تابلوهای نئونی، یا نگاههای گذرای عابران و زندگی را مانند اثری هنری زنده میبیند. این سبک گردش که در پاریس قرن نوزدهم ریشه دارد و هنوز در شهرهایی مثل توکیو یا نیویورک زنده است، کنجکاوی را با تأمل هنری درآمیخته و از آشوب مدرنیته الهام میگیرد. تصور کنید در کوچههای سنگفرش لیسبون قدم میزنید و لحن نوازندهای خیابانی را برای شعری یادداشت میکنید. ریتم آرام این گشتوگذار میتواند اضطراب را تسکین دهد و با تمرکز بر جزئیات حسی، صحنههای شاعرانه و زندهای از گردشگری شهری خلق کند.
کوچ عشایری
کوچ عشایری حرکتی مداوم در بیابانها، استپها یا گسترههای روستایی، چه برای آزادی و چه برای بقا است. مانند بادیهنشینان که به دنبال چراگاه میروند یا کوچگردهای دیجیتال (Digital Nomads) که در جستجوی اینترنت و زندگی ماجراجوییهایشان هستند. این سبک هدفمند اما سیال و اغلب جمعی، پیوند عمیقی با زمین ایجاد میکند.
گشت و گذار اکتشافی
برخی با انگیزهی کنجکاوی، به پرسهای ماجراجویانه در طبیعت بکر، روستاهای ناآشنا یا بازارهای شلوغ، برای کشف فرهنگهای جدید یا رشد شخصی میپردازند. در این سبک جسورانه، خطرها را به جان میخریم تا کشف کنیم.
پیاده روی معنوی یا فلسفی
پیادهروی زیارتی (Pilgrimage)، سفری تأملی برای رسیدن به روشنایی، شناخت یا آرامش در مسیرهایی مقدس مانند پیمایش در هیمالیا برای رسیدن معابد بودایی است. جایی که آیینها و خلوت با خود، تأمل را عمیقتر میکنند. این سبک که ریشه در سنتهایی مثل راهبان بودایی یا زائران مسیحی دارد، سفر را بر مقصد ترجیح میدهد؛ مثل پیادهرویی که کنار زیارتگاهی کوهستانی برای مراقبه توقف میکند. این پرسهها میتواند بستری برای روایتهای تأملی از سفرهای درونی فراهم کنند.
سرگردانی
سرگردانی (Wanderlust) حالتی بیقرار و بدون جهت است که از کسالت، ناآرامی یا آشوب عاطفی سرچشمه میگیرد و به پرسهزنی ناخودآگاه در خیابانهای شهر یا حومهی آن میانجامد. این گشتوگذار بیهدف اغلب در جستوجوی آرامش لحظهای در میان بافت شهری یا طبیعی است. چنین تجربهای میتواند به تأملات درونی، پردازش گسست، غم یا سایر هیجانها و همچنین کشف دیدنیهای پنهان در اطراف منجر شود.
پیاده روی خلاقانه
پیادهروی خلاق پرسهای برای جرقهزدن ایدهها است. در این نوع پیادهروی، قدمزدن در جنگلها، کنار رودخانهها یا میدانهای شهری کمک میکند تا نویسندگان، شاعران یا نقاشان با غوطهوری حسی موانع خلاقیت را بشکنند. این سبک که مشاهده و بیان را درمیآمیزد، مانند شاعری است که کنار جویباری خروشان استعارهها را یادداشت میکند. برای لمس کردن این مفهوم رقص درختی را تماشا کنید و گفتگوی او را با رودی که از پای آن میگذرد، تصور کنید.
پرسه زنی فرارگونه
پرسه زنی فرارگونه، فرار از مسئولیتها یا تروما برای یافتن آزادی یا شروعی تازه در مکانهای دوردست مثل جزایر یا روستاهای آمریکای لاتین است، با انگیزه عاطفی برای گمنامی. این سبک تکانشی اما بالقوه دگرگونکننده، مانند ترک شغل برای پرسه در آمریکای جنوبی، میتواند داستانهای دراماتیکی خلق کند.
پیاده گردی تفریحی
پرسهزنی تفریحی، قدمزدنی معمولی و مفرح در پارکها، سواحل یا مسیرهای مناسب گردشگران است و رویکرد بسیاری از ما برای اوقات فراغتمان است. برای استراحت، ورزش یا معاشرت با دوستان میتوانیم به پیادهروی بپردازیم.
پرسه زنی های ونسان ون گوگ
ونسان ونگوگ پیادهروی و سرگردانی را نهتنها بخشی از زندگی روزمره، بلکه روشی برای درک عمیقتر طبیعت، هنر و خویشتن میدانست. در نامههای فراوانی که به برادرش تئو نوشته، بهویژه در یکی از آنها در ژانویه ۱۸۷۴، بر اهمیت قدمزدن و تأمل در طبیعت تأکید کرده و آن را راهی برای فهم بهتر هنر دانسته است. پیادهروی برای او فرصتی بود تا مناظر، نور و زندگی روستایی را با دقت مشاهده کند. عناصری که بعدها در آثارش همچون منظرههای گندمزار، زیتونزار یا جادههای خاکی نمایان شدند، از دستاوردهای پیادهرویها و مشاهداتش دانسته میشود. همچنین در دورهی اقامتش در آسایشگاه «سنرمی»، پیادهرویهای تحت نظر به او اجازه میدادند تا از حصار ذهن و دیوارهای آسایشگاه رها شود و در دل طبیعت به خلق آثاری همچون «درختان زیتون» و« آسمان پرستاره» بپردازد.
نمادهایی از پیادهروی در آثار ونگوگ نیز دیده میشود. نقاشی معروف «یک جفت کفش» نمونهای از این نگاه است. چکمههای فرسودهای که نماد راه سخت، فقر و استمرار بیوقفهی هنرمند هستند. مسیرهایی که در نقاشیهایش تا افق ادامه مییابند یا در میان مزرعهای گم میشوند، نشان از ذهنی دارند که پیوسته در حال جستوجو است. در نهایت، پیادهروی برای ونگوگ فقط حرکتی فیزیکی نبود، بلکه تلاشی بود برای بقا، خلق و یافتن معنا در جهانی که اغلب برای او تار و ناپایدار بود.
تورهای پیاده روی رایگان
از درخشانترین برنامهها در سفرهایمان برای کشف مقصد، محلهها و جزئیات کمتر شناختهشدهی آن برگزیدن «تورهای پیادهروی» (Walking Tour) است. «تور پیادهروی رایگان» (Free Walking Tour) یک تور هدایتشده است که معمولاً با پای پیاده برگزار میشود و شرکتکنندگان بدون پرداخت هزینهی اولیه به همراه یک راهنمای محلی به کاوش در شهر یا منطقه میپردازند. در پایان تور، شرکتکنندگان بر اساس رضایت و بودجهی خود، به راهنما انعام میدهند. این تورها در شهرهای توریستی بسیاری برگزار میشوند و راهی در دسترس برای یادگیری تاریخ، فرهنگ و اطلاعات محلی به شمار میآیند. از طرفی فرصتی برای ملاقات و آشنایی با دیگر مسافران نیز فراهم میکنند.
نحوه برگزاری تورهای پیاده روی رایگان
همانطور که گفته شد برای شرکت در این تورها هزینهای از شما دریافت نمیشود و درآمد راهنماها از انعامی است که شرکتکنندگان در پایان به آنها میدهند. تورها از نظر زمان و مسافت پیادهروی، تنوع بالایی دارند و توصیه میشود هنگام انتخاب یک تور آمادگی جسمانی و تداخل زمانی سایر برنامههایتان را مد نظر داشته باشید. از طرفی تعداد شرکتکنندگان هر تور از حدود ۱۰ تا ۳۰ نفر میتواند متغیر باشد. احتمال شلوغ بودن برنامهای که در آن شرکت میکنید، وجود دارد. بسیاری از این تورها از طریق پلتفرمهای آنلاین و معتبر قابل رزرو هستند و تعدادی از آنها هم در محل، شرکتکنندگان را جذب میکنند. در نقاط توریستی شهرها، راهنماها با یک چتر که علامتی برای یک تور پیادهی رایگان است به انتظار مسافران میایستند. ظرفیت دستهی دوم در روزهای شلوغ ممکن است به سرعت پر شود و نتوانید از خدماتشان به درستی استفاده کنید.
حال و هوای تورهای پیاده روی
- اغلب راهنماهای محلی تورهای پیادهروی رایگان را به زبان انگلیسی برگزار میکنند و اگر به زبانی به غیر از انگلیسی مسلط باشند، هنگام رزرو از طریق پلتفرمهای آنلاین میتوانید این موضوع را بررسی کنید.
- تمرکز راهنماها در این نوع تورهای شهری بر معرفی دیدنیهای مشهور تاریخی و فرهنگی و روایت داستانهای محلی است. راهنماها احتمالا قادر به ارائهی همهی اطلاعات خود در یک برنامه نباشد. بنابراین با داشتن تعامل فعال و پرسشهای دقیق از آنها میتوان به نتایج بهتری رسید و حتی نکاتی کمتر شناختهشده از شهر مقصد را هم بشناسید.
- راهنماها ممکن است از پرسشها و شوخطبعی خود برای ایجاد فضایی پویا در میان مسافران استفاده کند که میتواند فرصتی برای معاشرت و آشنایی با دیگران برای شما نیز فراهم کند. شاید از میان همسفرانمان دوستان تازهای برای ماجراجوییهای بعدی پیدا کنیم.
چند نکته در فری تورها
- این احتمال وجود دارد که راهنمای محلی در رستورانها و مغازههایی توقف کند که از آنها کمیسیون میگیرد. دقت داشته باشید که اگر نیاز یا علاقهای ندارید، مجبور نیستید تا همهی پیشنهادها را بپذیرید و میتوانید مودبانه آنها را رد کنید.
- راهنماها با سابقهها و سطحهای علمی مختلفی در شهرها حضور دارند. میتوانید با بررسی نظرات دیگران دربارهی یک راهنما تا حدودی از انتخاب خود مطمئن شوید.
- ممکن است شلوغی تورهای پیادهروی تجربهی شما را تحت تاثیر قرار دهد. با زمانبندی مناسب و رسیدن زودتر از موعد میتوانید جای نزدیکتری نسبت به راهنما برای خود حفظ کنید و کیفیت تور را از دست ندهید.
قدردانی و انعام دادن در تورهای پیاده روی
بر اساس تجربه و هنجارهای محلی انعام دهید. به عنوان مثال، در اروپا ۱۰ تا ۱۵ یورو به ازای هر نفر برای یک تور که رضایت شما را به خوبی جلب کرده، مناسب است؛ در مناطق ارزانتر مثل جنوب شرق آسیا، ۵ تا ۱۰ دلار کافی است. اگر از تور لذت نبردید، اجباری به انعام نیست؛ اما دادن مبلغی جزئی رفتاری مؤدبانه از سوی شما محسوب میشود.
جنبشی برای پیاده روی
«واک۲۱» (Walk21) سازمان و جنبشی بینالمللی است که به ترویج پیادهروی بهعنوان یک شیوهی حملونقل پایدار، سالم و عادلانه میپردازد. این سازمان در سال ۲۰۰۰ توسط «جیم واکر» در لندن تأسیس شد تا به کاهش پیادهروی در شهرها رسیدگی کند. این جنبش اکنون به پلتفرمی جهانی تبدیل شده است که از طریق سیاستگذاری، تحقیق و مشارکت اجتماعی برای توسعهی شهرهای قابل پیادهروی تلاش میکند. واک۲۱ با هدف بازگرداندن جایگاه پیادهروی در برنامهریزی شهری، سعی در متعادلسازی طراحیهای خودرومحور دارد و سیاستها و زیرساختهایی را ترویج میدهد که پیادهروی را ایمنتر، آسانتر و لذتبخشتر میکنند.
کنفرانس سالانه
کنفرانس سالانهی این سازمان، بزرگترین کنفرانس جهان در حوزهی پیادهروی، برنامهریزان، سیاستگذاران، دانشگاهیان و فعالان را برای پیشبرد پیادهروی گردهم میآورد. این کنفرانس از سال ۲۰۰۰ در شهرهایی مانند لندن، پورتلند (۲۰۰۳)، وین (۲۰۱۵)، بوگوتا (۲۰۱۸)، روتردام (۲۰۱۹)، کیگالی (۲۰۲۳، اولین در آفریقا) و لیسبون (۲۰۲۴) برگزار شده است و نقش پیادهروی را مورد بررسی قرار میدهد.
سابقه کهن پیاده روی شهری در ایران
«دستور العمل سیر و سیاحت در اصفهان» سیاحتنامهای از دورهی صفوی است که با نثری ادیبانه و عاشقانه، گشتی خیالانگیز در شهر را توصیف میکند. نویسنده، در نقش یک راهنما، با تأکید بر لذت «دیدن» بیش از خوردن یا سایر فعالیتها، مخاطب را به بازدید از بازارها، دکانها، مساجد، کاروانسراها و مکانهای تفریحی دعوت میکند. هدف اصلی، قدرتنمایی ادبی و خیالپردازی به سبک «شهرآشوب» است؛ اما توصیفات زنده از اماکن و فعالیتهای اجتماعی، اطلاعاتی ارزشمند درباره فرهنگ و جامعهی آن دوره ارائه میدهد. میتوان این متن را یکی از قدیمیترین نمونههای یک «راهنمای گردشگری» و بهویژه تورهای پیادهروی دانست.
سبک شهرآشوب، گونهای از شعر و نثر پارسی است که با زبانی عاشقانه و خیالانگیز، زیباییهای شهر، پیشهوران، دلبران و اماکن را وصف میکند. این سبک با تشبیهات، استعارات و تصاویر بدیع، فضایی رمانتیک و آرمانی میسازد و اغلب حرفهها یا افراد را با لحنی طنازانه و عارفانه ستایش میکند. در این اثر، شهرآشوب در توصیفات شاعرانه از دکانها، نقاشیهای دیواری و چهرههای دلربا نمود دارد و شهر را چون بهشتی عاشقانه جلوه میدهد. متن با زبانی پویا، تجربهای چندجانبه از لذتهای بصری (تماشای بازار و معرکهگیران)، معنوی (زیارت مساجد) و عاشقانه (حضور در مکانهای رمانتیک) ارائه میکند. اشاره به غذاها، پیشهها و چهرههای شاخص، ارزش تاریخی متن را بالا میبرد و آن را به سندی فرهنگی از زندگی در آن دوره تبدیل میکند. نکتهی جالب توجه زمان نگارش این راهنمای گردش شهری است که حدودا همزمان با حضور شاردن در اصفهان نوشته شده است. شاردن صاحب سیاحتنامهای است که در آن به توصیف ایران نیز پرداخته شده است و یکی از آثار مهم اروپایی در این حوزه به شمار میآید.
مسیر سلطنتی در وین
قدم زدن در امتداد رینگاشتراسه وین که اغلب «جاده پادشاهان» نامیده میشود، سفری جذاب به قلب گذشته امپراتوری شهر ارائه میدهد و جاذبههای نمادین را در مسیری فشرده و مناسب برای پیادهروی به هم متصل میکند.
- پیادهروی خود را از میدان شهرداری (Rathausplatz) آغاز کنید؛ جایی که عمارت شهرداری وین با طاقهای نئوگوتیک و مناره بلندش قرار دارد. این میدان پرجنبوجوش است و با بازارها، کنسرتها یا پیست اسکیت زمستانی، نگاهی به زندگی محلی ارائه میدهد.
- به سمت جنوب به فولکسگارتن (Volksgarten) بروید؛ پارکی آرام با باغهای گل رز و معبدی کوچک به سبک یونانی. صدای فوارهای ملایم فضا را پر میکند و میتوانید در کافهای برای قهوه توقف کنید و نمایی از هافبورگ (Hofburg) را ببینید.
- به سمت جنوب شرقی به میدان ماریا ترزا (Maria-Theresien-Platz) ادامه دهید که با دو موزه باشکوه احاطه شده است. مجسمه بزرگی از امپراتریس ماریا ترزا مرکز میدان را زینت داده است و در زمستان با بازار کریسمس حالوهوایی جشنگونه میگیرد.
- در نهایت به هافبورگ، کاخ سابق امپراتوری، برسید. حیاطهای آن و میدان قهرمانان (Heldenplatz) در نزدیکی، با مجسمههای شخصیتهای تاریخی، گذشته پرشکوه وین را نشان میدهند. این مسیر کوتاه، ظرافت و تاریخ شهر را در یک پیادهروی آرام به نمایش میگذارد.
اپلیکیشن های پیاده روی
- Walkability: یکی از محصولات جنبش «واک۲۱» است به کاربران کمک میکند تا با ارائهی مسیرهای مناسب برای پیادهروی، نقاط دیدنی و اطلاعات لحظهای مانند مسافت یا مکانهای نزدیک، شهرها را پیاده کشف کنند. این اپلیکیشنها با اولویت دادن به مسیرهای امن، زیبا یا غنی از نظر فرهنگی، تجربهی ما از گشتوگذار شهری را بهبود میبخشند.
- Wikiloc: اپلیکیشن ناوبری GPS برای یافتن و اشتراکگذاری مسیرهای پیادهروی، دوچرخهسواری و بیش از ۸۰ فعالیت دیگر. کاربران میتوانند مسیرها را ثبت کنند، نقاط عطف اضافه کنند و عکس بارگذاری کنند؛ با پشتیبانی از نقشه آفلاین برای کاوش در مناطق دورافتاده یا تاریخی و ایدهآل برای ثبت گشتوگذارها مانند متن.
- AllTrails: نقشههای مسیرهای منتخب و نظرات کاربران را ارائه میدهد، مناسب برای کشف مسیرهای پیادهروی تاریخی یا دیدنی در حومه شهرها یا مناطق طبیعی.
- Citymapper: ناوبری لحظهای و مسیرهای پیادهروی در شهرها را ارائه میدهد، به کاربران کمک میکند خیابانها را کاوش کنند و نقاط دیدنی نزدیک را کشف کنند.
- Komoot: بر برنامهریزی و ناوبری مسیرهای پیادهروی یا دوچرخهسواری تمرکز دارد، با نقشههای دقیق و نکات جامعه کاربران، مناسب برای گشتوگذار شهری و روستایی.
پرسشهای متداول
{{totalCount}} دیدگاه