درباره دموکراسی در یونان باستان چه می دانید؟

مفهوم دموکراسی در یونان باستان با مفهوم امروزی آن تفاوت دارد و طی مراحل مختلفی در این کشور شکل گرفته است. در این مقاله 7 حقیقت راجع به این موضوع را برای شما آورده‌ایم تا بیشتر درمورد آن بخوانید.

آیا درمورد دموکراسی و تاریخ آن در یونان باستان چیزی شنیده‌اید؟ تقریباً بیشتر مردم راجع به این مسئله اطلاعات مختصری دارند، اما درباره‌ی جزئیات آن به‌طور دقیق مطلع نیستند. اگر به یونان باستان و مبحث دموکراسی علاقه‌مند هستید، در این مقاله با ما همراه باشید تا شما را با این موضوع بیشتر آشنا کنیم.

دموکراسی در آتن باستان، بیشتر مانند انجمنی برای آقایان بود

دموکراسی در آتن تا مدت‌ها نوعی سیستم سیاسی اشرافی به شمار می‌رفت و فقط ثروتمندان (صاحبان ملک) از آن بهره می‌بردند که قبلاً در ارتش خدمت کرده بودند. بعدها تغییراتی در حقوق اجتماعی به وجود آمد و حق رأی به همه‌ی مردهای آتنی تعمیم پیدا کرد که بالای 20 سال سن داشتند. این تعداد فقط حدود 10% از جمعیت را شامل می‌شد. همانطور که می‌توان حدس زد، زنان و برده‌ها هیچ حقی در این زمینه نداشتند.

در یونان باستان دموکراسی مستقیم حاکم بود

در واقع سیستم دموکراسی امروزی ما در چشم یونانی‌های باستان، «جرگه سالاری» نامیده می‌شد؛ یعنی نوعی از دموکراسی که تعداد معدودی بر آن حاکم هستند. جرگه‌سالاری در نقطه‌ی مقابل «دموکراسی مستقیم» قرار می‌گیرد و به این معنی است که مردم (اکثریت)، کنترل را در دست دارند. در حکومت‌های امروزی، ما (مردم) حاکمیتی نداریم و به جای آن افراد دیگری را انتخاب کرده تا نماینده‌ی ما باشند و به آن‌ها اعتماد می‌کنیم تا تصمیمی بگیرند که درنهایت به نفع همه تمام شود. اما این دقیقاً همان چیزی بود که سیستم دموکراتیک باستان با آن مخالفت داشت. در نگاه یونانی‌های باستان، این نوع انتخابات فقط به نفع عده‌ی معدودی یا به عبارتی همان شهروندان ثروتمند تمام می‌شد. به همین دلیل مردم آتن هر 10 روز یک‌بار گردهم می‌آمدند تا برای انجام امور شهر، عده‌ای را با رأی دادن انتخاب کنند. این کار هم در نهایتِ سادگی انجام می‌‌گرفت: هرکس موافق شخص انتخابی بود، دست خود را بالا می‌برد و هر شهروند، بدون توجه به سن و ثروت و موقعیت اجتماعی خود در این کار سهیم می‌شد.

دشمنان دموکراسی بیشتر از هوادارانش بودند

فیلسوفان معروفی همچون سقراط، افلاطون و ارسطو که امروزه آن‌ها را به خاطر اندیشمندی و افکار تأثیرگذارشان ستایش می‌کنیم، در واقع از دموکراسی بیزار بودند. برای مثال سقراط اعتقاد داشت که دموکراسی به معنی تن دادن به خواسته‌ی افرادی تباه است و درنهایت به تباهی می‌انجامد. افلاطون هم نظر او را تأیید و اعلام کرد که دموکراسیِ آن زمان به نوعی به ظلم و ستمگری منجر شده بود. البته ارسطو که از پیروان افلاطون به حساب می‌آمد، تا این اندازه نگرش خصمانه‌ای نسبت به دموکراسی نداشت و حتی در مورد قواعد آن در کتاب خود به نام «سیاست» توضیحاتی داده است.

آتن اولین شهری نبود که دموکراسی در آن اجرا شد

شاید فکر کنید آتن، اولین دولت‌-شهر یونانی بود که دموکراسی در آن وارد شد؛ اما این موضوع حقیقت ندارد. می‌توان گفت که دولت‌-شهر «اسپارتا» به نحوی با سیستم دموکراسی اداره می‌شد و در واقع‌ 50 تا 200 سال قبل از رقیبان آتنی خود به این فکر افتاده بود. 2 پادشاه هم‌زمان در اسپارتا حکومت می‌کردند اما قانون اساسی این شهر، قدرت آن‌ها را محدود کرده بود. علاوه بر آن، دولت‌-شهر «پلوپونز» هم یک شورای بزرگان و مجلس دولتی را در بر می‌گرفت تا مطالبات مردم را به گوش مسئولان برسانند. زنان همچنان حق رأی نداشتند اما حقوق دیگری برای آن‌ها در نظر گرفته شده بود که تا قبل از این دوره وجود نداشت.

دموکراسی های دیگری در داخل و خارج از یونان وجود داشت

در دوران باستان، کشور یونان حدود 1،000 دولت-شهر را در بر می‌گرفت که بعضی از آن‌ها به وسیله‌ی جرگه‌ی سالاران یا همان اشراف‌زادگان اداره می‌شدند و بعضی دیگر همچون مقدونیه، پادشاه داشتند. در این میان، دموکراسی در دولت‌-شهرهایی همچون آتن کم و بیش حاکم بود اما فقط به همین یک شهر محدود نمی‌شد. شواهد تاریخی حاکی از این است که شهرهای یونانی دیگری همچون «رودس» و «کورنت» نیز سیستمی دموکراتیک داشتند. خارج از کشور یونان، مستعمره‌های این کشور از جمله «سیراکوز» در سیسیل یا شهر «متاپونتوم» در جنوب ایتالیا هم بر پایه‌ی ساختارهای دموکراتیک اداره می‌شدند.

دموکراسی تنها عامل اصلاحات اجتماعی نبوده است

حاکمیت مطلق با مفهوم دموکراسی در تضاد است اما چندین حاکم معروف در طول تاریخ بوده‌اند که در واقع کارهای مفیدتری نسبت به نظام دموکراتیک انجام داده‌اند. برای مثال «سولون» (Solon)، دولت‌-مرد و شاعری آتنی بود که 600 سال قبل از میلاد مسیح می‌زیست و قوانینی را ایجاد کرد که برده‌های بسیاری طبق این قانون آزاد شدند. او همچنین در تلاش بود تا بین قدرت سیاسی ثروتمندان و افراد فقیر تعادل برقرار کند. «بوله» یا همان مجلس شورای یونان که از 400 نفر تشکیل می‌شد و بیشتر عملکردی شبیه به مجلس سنا داشت، نتیجه‌ی تلاش‌های سولون به حساب می‌آمد.

دموکراسی در آتن چندان طول نکشید

دموکراسی در سال 550 قبل از میلاد مسیح در آتن اجرا شد و تغییری اساسی را نسبت به سیستم حکومتی پیشین به وجود آورد. دموکراسی بین سال 480 تا 404 به اوج خود رسید و آتن، گل سرسبد شهرهای یونانی به شمار می‌رفت. اما این دوران طلایی چندان طول نکشید و مقدونیه توانست در قرن 4 قبل از میلاد مسیح در «جنگ پلوپونز» بر آتن و دیگر شهرهای کشور یونان پیروز شود. بعد از این شکست، نظام دموکراسی این شهر نیز رو به زوال گذاشت.