طاق گالریوس و روتوندا، میراث امپراتور گالریوس در تسالونیکی

طاق گالریوس و روتوندا، از جالب‌ترین نمونه‎های معماری رومی‌ها در شهر تسالونیکی به حساب می‌آیند. به دوستداران تاریخ کشورهای مختلف توصیه می‌شود در سفر به یونان، بازدید از این 2 بنای باستانی را از دست ندهند.

سفر به شهر تسالونیکی در تورهای یونان

«طاق گالریوس و روتوندا» (Arch of Galerius and Rotunda) در شهر تسالونیکی و استان مقدونیه‌ی مرکزی واقع شده و فاصله‌ی کمی با بعضی از جاذبه‌های گردشگری معروف این ناحیه از جمله برج سفید دارد. در قرن 4 میلادی، امپراتور روم یعنی گالریوس دستور ساخت این 2 بنا را صادر کرد تا به کاخ او راه داشته باشند و قلمروی شاهنشاهی او را تشکیل بدهند.

باستان شناسان موفق شدند تا قسمت‌های مهمی از این کاخ را در بخش جنوب غربی این ناحیه پیدا کنند. در آن زمان برای رسیدن به کاخ و ساختمان روتوندا، باید از جاده‌ای استفاده می‌کردند که از طاق گالریوس عبور می‌کرده است. تقریباً دو سوم از این طاق باقی مانده و کنده‌کاری‌های مرمر این بنای سنگی، صحنه‌هایی از لشکرکشی‌ها و پیروزی‌های گالریوس در جنگ را به نمایش می‌گذارند و حاکی از قدرت پادشاه هستند.

درواقع این طاق که با نام «کامارا» (Kamara) نیز شناخته می‌شود را در سال 298 بعد از میلاد و به افتخار پیروزی بر امپراتوری ساسانیان طی «نبرد ساتالا» و فتح پایتخت آن‌ها، یعنی شهر تیسفون تأسیس کردند و هنوز هم بخشی از صحنه‌های پیروزی در این جنگ، در کنده‌کاری‌های مرمر آن قابل مشاهده است. البته بیشتر این کنده‌کاری‌ها از میان رفته‌اند؛ اما از ساختار بقایای آن می‌توان به این نتیجه رسید که بر روی هرستون، 4 ردیف سنگ تراشی انجام داده بودند که با گچ‌بری از هم جدا می‌شدند. این دروازه، 8 پایه داشت که متأسفانه فقط 3 ستون بخش شمال غربی و طاق‌های این قسمت باقی مانده که ارتفاع طاق مرکزی آن به 12.5 متر و عرض آن به 9.7 متر می‌رسید و ارتفاع 2 طاق دیگر آن 6.5 متر می‌باشد. اخیراً با استفاده از آجرهای جدید به این بنا استحکام بخشیده‌اند تا عمر آن را افزایش دهند.

روتوندا، بنای بزرگ و استوانه‌ای شکلی است که دیزاین اولیه‌ی حفره‌ی مرکزی گنبد آن را شبیه به حفره‌ی معبد پانتئون در رم ساخته بودند. کاربری این بنا در طول تاریخ دچار تغییراتی شده و از معبد مشرکان به کلیسای مسیحیان، مسجد مسلمانان و دوباره به باسیلیکای مسیحیان و منطقه‌ی باستان‌شناسی تبدیل شده است. مناره‌ی این بنا به دوره‌ای برمی‌گردد که از روتوندا به عنوان مسجد استفاده می‌شد و در دوران کلیسا بودنش، به آن «روتوندای سنت جرج» نیز می‌گفتند. این ساختمان را هم به دستور گالریوس در سال 306 بعد از میلاد بنا کردند. ابتدا حدس زده می‌شد که او این سازه را به عنوان آرامگاه خود انتخاب کرده، اما اکثراً معتقدند که از همان اول، ساخت یک معبد را در نظر داشته است.

بلندی گنبد این بنا در مرتفع‌ترین نقطه به 30 متر می‎رسد و دیوارهای آن، بیشتر از 6 متر ضخامت دارد و به همین دلیل، از مقاومت و دوام بالایی برخوردار می‌باشد و توانست از زلزله‌های شهر سالونیک جان سالم به در ببرد. بعد از فوت گالریوس و دفن او در شهر «گامزیگراد» (Gamzigrad)، روتوندا چندین سال خالی ماند؛ تا اینکه «کنستانتین یکم» آن را در سال 326 میلادی به یک کلیسای مسیحی تبدیل کرد. در این دوره، از موزاییک‌های باکیفیت و دیوارنگاری‌های زیبایی برای تزئین این کلیسا استفاده شد و کاربری آن به مدت 1،200 سال به همان شکل باقی ماند.

اما بعد از تسلط عثمانی‌ها بر شهر، کلیسای روتوندا را در سال 1590 به مسجد تبدیل و یک مناره نیز به آن اضافه کردند. درنهایت طی «جنگ‌های بالکان» در سال 1912، یونانی‌ها بر شهر مسلط شدند و کاربری این بنا را دوباره به کلیسای مسیحیت بازگرداندند. درواقع روتوندا، قدیمی‌ترین معبد شهر سالونیک به شمار می‎رود و در لیست میراث فرهنگی یونسکو نیز به ثبت رسانده شده است. در سال 2015، به بازسازی ساختمان روتوندا پرداختند و درهای آن را دوباره بر روی عموم باز گذاشتند تا علاقه‌مندان به تاریخ بتوانند از این بنای تاریخی بازدید و آن را در دوران اوجش تصور کنند.