لباس خلبانان و مهمانداران در طول زمان چه تغییری کرده است؟

لباس خلبانان و لباس مهمانداران خطوط هوایی هر شرکت نمادی از چیست؟ روند تکاملی این لباس‌ها در طول تاریخ چگونه بوده است؟ خطوط هوایی با طراحی لباس‌های خود به دنبال چه چیزی هستند؟

یک خط هوایی از خلبان و مهماندار خود چه انتظاری دارد؟ شایستگی، اعتمادبه‌نفس، حرفه‌ای بودن، آرامش و رهبری؛ به‌علاوه، این موارد ویژگی‌هایی است که یک ایرلاین سعی دارد در لباس فرم خلبانان خود هم اعمال کند. لباسی با دوخت تمیز و شیک، ظاهری محافظه‌کارانه، همراه با پیراهنی سفید، کراوات و کلاه و یک کت دکمه‌دار که نشان می‌دهد فرد مقابل ما چه شغلی دارد.

لباس خلبانان خطوط هوایی مدرن برخلاف خلبانان هواپیماهای نظامی دارای یک ظاهر به‌خصوص است اما این لباس همیشه این‌طور نبود. در روزهای اول مسافرت‌های هوایی، چیزی که خلبانان می‌پوشیدند همان چکمه، کت چرمی، دستمال‌گردن ابریشمی و دستکش‌هایی بود که خلبانان جنگ جهانی اول به تن می‌کردند.

این لباس‌ها برای خلبان در کابینی که دارای سیستم تهویه‌ی مطبوع و گرمایشی نبود، ضروری به نظر می‌رسید. اما در دهه‌ی ۱۹۳۰ شرکت هوایی پان امریکن شروع به استفاده‌ی عملیاتی از هواپیماهایی با قابلیت نشست‌وبرخاست در آب کرد و برای کارمندان خود لباس‌هایی رسمی و شیک دوخت.

پان امریکن الگویی مشخصی برای یک شرکت هوایی موفق طراحی کرد و دیگر شرکت‌های هوایی نیز به‌مانند تمامی زمینه‌ها به سراغ کپی برداری از پان امریکن رفتند. اگرچه کت‌های شرکت پان امریکن با دکمه‌های برنجی در دو طرف آن‌ها دیگر به‌مانند آن روزها رواج ندارد اما لباس‌های فرم آبی تیره یا مشکیِ این روزها همچنان بر طبق سفارش آن زمان دوخته می‌شوند.

درست به‌مانند افسران نیروی دریایی، خطوط روی لباس خلبانان نیز نشان از رتبه‌ی آن‌ها دارد. البته تفاوت‌های اندکی در هر خط هوایی در این رابطه وجود دارد اما یک کاپیتان پرواز لباسی با چهار خط بر روی آستین و سردوشی خود را به تن می‌کند.

لباس‌هایی با سه خط و دو خط به ترتیب متعلق به افسر اول و افسر دوم پرواز هستند. فردی که لباسی با یک خط بر روی آستین به تن دارد، یک خلبان در حال آموزش است. رنگ طلایی مرسوم‌ترین رنگ برای این خطوط است و بعد از آن از رنگ نقره‌ای و دیگر رنگ‌ها برای این کار استفاده می‌شود.

خلبانان همچنین یک نشان بالدار به لباس خود می‌چسبانند؛ نشان بالدار خلبان اصلی دارای یک ستاره در داخل نیم‌دایره‌ای به شکل برگ است، نشان بالدار افسر اول صرفاً دارای یک ستاره است و نشان بالدار افسر دوم هیچ ستاره‌ای ندارد.

لباس خلبانان با مد روز دچار تغییر می‌شود و این تغییرات همواره مورد استقبال خلبانان نیست. وقتی‌که شرکت هوایی کانتاس (Qantas) لباس جدید خود برای خلبانان در سال ۲۰۱۶ را معرفی کرد، در کنار آن یک دفترچه‌ راهنمای ۲۳ صفحه‌ای نیز بیرون داد که در آن نحوه‌ی رفتار خلبانان در زمانی که لباس فرم این شرکت را به تن داشتند، توضیح می‌داد.

به‌موجب این لیست، خلبانان وقتی‌که این لباس را به تن دارند، نباید کوله‌پشتی بیندازند، نباید نوشیدنی‌های الکلی مصرف کنند، نباید آدامس بجوند و نباید در مکان‌های عمومی سیگار بکشند. تنها زنان خلبان مجاز به استفاده از گوشواره، گردن بندهای مروارید ساده و زیورآلات نقره، طلا یا الماس هستند. ریش گذاشتن، به‌خصوص مدل‌های مختلف آن، اکیداً ممنوع است. دکمه کت‌ها حتماً باید بسته باشد، مگر در شرایطی که دمای هوای به بالاتر از ۲۷ درجه‌ی سانتی‌گراد برسد.

لباس فرم جدید همچنین بازگشتی به لباس خلبانان ارشد کانتاس در ۴ دهه‌ی پیش بود و به دوران استفاده از هواپیماهای با قابلیت نشست‌وبرخاست در آب اشاره دارد.

استفاده از کلاه برای خلبانان در حال کمرنگ‌تر شدن است، هرچند اغلب خطوط هوایی خلبانان را ملزم می‌کنند به استفاده از کلاه به‌منظور آگاهی مسافران از اینکه چه کسی خلبان ارشد است. کلاه‌ها در خطوط هوایی آمریکن ایرلاین و یونایتد ایرلاین اختیاری هستند اما خطوط هوایی دلتا همچنان خلبانان خود را با یک ظاهر قدیمی همراه با کتی با دکمه‌های دو ردیفه از جنس برنج و کلاهی اجباری به کابین خلبان می‌فرستد.

اگرچه شرکت هوایی دلتا یک لباس فرم جدید برای ۶۰,۰۰۰ کارمند خود در سال ۲۰۱۸ معرفی کرد اما لباس خلبانان این خط هوایی همچنان ثابت است.

اما لباسی که تمامی قوانین موجود در دنیای لباس خلبانان را زیر پا گذاشت، به خلبانان شرکت ویرجین آمریکا تعلق دارد این لباس که طراحی شرکت بنانا ریپابلیک (Banana Republic) است، شامل یک پیراهن خاکستری، بدون کلاه و کت می‌شود. تنها راه شناسایی درجه خلبانان از یکدیگر، خطوط طلایی بر روی سردوشی لباس آن‌ها است.

برخلاف لباس‌های فاخر و سنتی که از مهمانداران هواپیما انتظار می‌رود، خطوط هوایی بیشتر به دنبال نمایش شخصیت و ظاهر خود در قالب لباس‌هایی هستند که برای مهمانداران انتخاب می‌کنند. آن‌ها برای این کار اغلب به سراغ خانه‌های طراحی اروپایی می‌روند.

شرکت خطوط هوایی هاینان (Hainan) چین از خانه طراحی لورنس شو (Lawrence Xu) در پاریس خواست تا سبکی شیک و فاخر برای مهمانداران، شامل اورکتی خاکستری‌رنگ برای آقایان و لباسی سنتی با یقه‌ی ماندارین، برای خانم‌ها طراحی کند.

ویرجین آتلانتیک از شرکت ویویِن وست‌وود (Vivienne Westwood) خواست تا لباسی فاخر با رگه‌هایی از رنگ نمادین این شرکت یعنی قرمز، طراحی کند؛ درحالی‌که اتوره بیلوتا (Ettore Bilotta) کار طراحی لباس کارمندان ایرلاین اتحاد را بر عهده گرفت. او برای مهمانداران زن لباسی اندامی همراه با رگه‌هایی از رنگ قهوه‌ای شکلاتی و ارغوانی طراحی کرد و کتی کلاسیک برای هر دو جنسیت از مهمانداران خط هوایی دوخت.

سنت‌های ملی ایرلاین‌ها نیز در طراحی لباس آن‌ها نقش دارد. برای مثال، مهمانداران زن در هواپیماهای خطوط هوایی امارات شال به سر می‌کنند، مهمانداران خطوط هوایی تایلند لباس‌های بنفش همراه با شال می‌پوشند و مهمانداران خطوط هوایی فیجی لباس‌های سنتی به تن دارند.

لباس‌های سنتی سنگاپور تبدیل به نماد تجاری خطوط هوایی این کشور برای مهمانداران زن شده و دهه‌هاست که تغییری نداشته است. رتبه‌بندی مهمانداران این خط هوایی به‌موجب رنگ لباس‌های کارمندان آن مشخص می‌شود. رنگ آبی، رایج‌ترین رنگ است که در لباس مهمانداران هواپیما دیده می‌شود. مهمانداران ارشد لباس‌هایی به رنگ سبز به تن می‌کنند و سرمهمانداران لباس قرمز دارند. ناظر پرواز نیز لباسی شرابی‌رنگ به تن می‌کند.

اکثر ایرلاین‌ها دارای قوانین سرسختانه‌ای در رابطه با ظاهر و لباس مهمانداران خود در حین انجام وظایف کاری هستند و خط هوایی سنگاپور در این زمینه پیشتاز است. به‌موجب قوانین این شرکت، مهمانداران نباید موهای خود را هایلایت یا رنگ کنند. موی مردان باید کوتاه باشد. سایه‌ی چشم مهمانداران تنها باید به رنگ آبی یا قهوه‌ای باشد و آن‌ها حق ندارند از گوشواره‌های آویز استفاده کنند. رنگ رژ لب مهمانداران باید در طیف رنگی قرمز باشد. مهمانداران حق ندارند از ساعت‌های گران‌قیمت و لوکس استفاده کنند.

اما واقعاً لباس فرم تا این اندازه اهمیت دارد؟

باید این سؤال را از فرانک اَبِگنیل (Frank Abagnale)، شیاد، جاعل و کلاه‌بردار مشهور آمریکایی پرسید. پدر ابگنیل، در دوران نوجوانی، به او گفت: «دنیا لباس‌های تو را باور می‌کند» و فرانک جوان این نصیحت پدر را با جان و دل پذیرفت.

او که با عضویت جعلی در خطوط هوایی پان آمریکن خود را یک خلبان جا می‌زند، سال‌ها وارد کابین خلبانان این شرکت می‌شد و بیش از ۱.۶ میلیون کیلومتر در قالب بیش از ۲۵۰ پرواز را با هواپیماهای این شرکت انجام داد. ابگنیل به‌طور رایگان در هتل‌های پان آمریکن اقامت می‌کرد و بر سر میز شام این شرکت می‌نشست، بدون اینکه گواهینامه‌ خلبانی داشته باشد.