داستان جشن هالووین چیست؟

هالووین جشنی شاد و مهیج است که در روز ۳۱ اکتبر با پوشیدن لباس‌های ترسناک، خوردن غذاها و شیرینی‌های هالووینی و تزیینات مخوف جشن گرفته می‌شود.

احتمالاٌ همه‌ شما با جشن هالووین کم‌وبیش آشنایی دارید. همان‌طور که می‌دانید، هالووین جشنی شاد، مفرح و البته کمی هم ترسناک است. بااین‌وجود، شاید درباره‌ی ریشه‌های باستانی این جشن و تاریخچه‌ی آن کمتر شنیده‌ باشید.

در جشن هالووین امروزی، بیشتر جنبه‌های تاریک و مرموز زندگی، خوردن شکلات، درست کردن فانوس‌های کدوحلوایی و پوشیدن لباس‌های ترسناک و عجیب‌وغریب دیده می‌شود اما از لحاظ تاریخی، هالووین در دوران گذشته، فستیوالی با چاشنی مذهبی بود و در فرهنگ مردمانی که آن را جشن می‌گرفتند، اهمیت و جایگاه ویژه‌ای داشت.

در این مقاله قصد داریم، به تاریخچه‌ جشن هالووین و ناگفته‌های آن نگاهی بیندازیم. 

ریشه های باستانی هالووین

ریشه‌ جشن هالووین به جشنواره‌ای سلتی به نام ساوین (Samhain) باز می‌گردد. سلتی‌ها که ۲۰۰۰ سال پیش در نواحی ایرلند، انگلیس و فرانسه زندگی می‌کردند، فستیوال ساوین را در اول نوامبر جشن می‌گرفتند.

این روز نماد به پایان رسیدن روزهای تابستان و فصل برداشت و همچنین آغاز تاریکی و فصل سرد زمستان بود. فصل زمستان در باور سلت‌ها با مرگ انسان‌ها گره خورده بود و اعتقاد داشتند که یک‌ شب قبل از سال نو، مرز بین دنیای مردگان و زندگان برداشته می‌شود و مردگان می‌توانند وارد این دنیا شوند. به همین علت آن‌ها بازگشت ارواح مرگان به دنیای زمینی را با برگزاری فستیوال ساوین درشب سی و یکم اکتبر جشن می‌گرفتند.

سلت‌ها علاوه بر اینکه باور داشتند، ارواح باعث دردسر هستند و به محصولات کشاورزی خسارت می‌زنند، معتقد بودند حضور آن‌ها پیشگویی آینده را برای کاهنان آسان‌تر می‌کند. مردمی که معاششان به طبیعت بی‌ثبات این دنیا وابسته بود، این پیش‌گویی‌ها را مایه‌ی آرامش خاطر خود در طول شب‌های بلند و سرد زمستان می‌دیدند.

برای بزرگداشت این رویداد، کاهنان آتش مقدس بزرگی روشن می‌کردند تا مردم بر گرد آن جمع شده و محصولات یا حیوانات خود را به‌عنوان پیشکش به خدایان سلتی در آتش قربانی کنند. سلت‌ها در طول جشن لباس مخصوصی می‌پوشیدند که شامل سر یا پوست حیوانات بود و تلاش می‌کردند تا در این شب طالع یکدیگر را پیش‌گویی کنند. وقتی جشن خاتمه می‌یافت، آن‌ها اجاق‌های خود را با شعله‌ای از آتش مقدس روشن می‌ساختند تا از آن‌ها در برابر سرمای زمستان محافظت کند.

سلت‌ها همچنین به بازگشت ارواح عزیزان خود در این روز امید داشتند و در خانه با روح مردگان خود صحبت می‌کردند اما آنچه به جشن‌های هالووین امروزی راه پیدا کرد، جنبه‌ی تاریک این مراسم و محافظت مردم از خود در برابر ارواح خبیث بود.

برای مثال سلت‌ها علاوه بر اینکه ماسکی بر چهره می‌زدند و لباس‌های مخصوصی می‌پوشیدند تا ارواح را گمراه کنند، مقداری شیرینی همراه خود داشتند تا چنانچه با یکی از آن‌ها مواجهه شدند، بتوانند با دادن رشوه فرار کنند یا جلوی درب خانه برای آن‌ها ظرفی غذا می‌گذاشتند تا مانع از ورودشان به خانه شوند.

همچنین فانوس‌هایی از چغندر با خود حمل می‌کردند تا علاوه بر روشن کردن اطراف، ارواح را بترسانند. بعدها، مهاجران ایرلندی در آمریکا، شلغم را با کدوحلوایی امروزی جایگزین کردند.

در قرن ۴۳ میلادی، امپراطوری رم بخش وسیعی از سرزمین‌های سلتی را تصرف کرد. در طول ۴۰۰ سالی که آن‌ها بر این سرزمین‌ها فرمانروایی می‌کردند، دو جشن رومی با جشن سلتی ساوین آمیخته شد. اولین جشن فرالیا بود که رومی‌ها در اواخر اکتبر یاد درگذشتگان خود را گرامی می‌داشتند. دومین جشن رومی، پومونا (Pomona) بود که برای بزرگداشت پومونا، ایزدبانوی میوه و درختان، برگزارمی شد.

نماد پومونا «سیب» است و احتمالاً ادغام این جشن با ساوین،‌ سنت گاز زدن سیب در هالووین امروزی را متداول کرده است.

مسیحیت چه تاثیری بر هالووین گذاشت؟

 با نگاهی به تقویم مسیحی متوجه می‌شویم در روزهای نزدیک به جشن هالووین، تعطیلات کاتولیک زیادی وجود دارد که به‌هیچ‌وجه نمی‌تواند تصادفی باشد. در قرن هشتم پاپ گرگوری سوم «روز همه‌ی شهدا» را از ۱۳ ماه مه به اول نوامبر تغییر داد و آن را «روز همه قدیسین» نامید.

بعدها در سال ۱۰۰۰ میلادی، کلیسای کاتولیک روز «همه‌ی ارواح» را به دوم نوامبر افزود. در این روز مسیحیان برای مردگان دعا می‌کردند. کلیسا این روز را به این دلیل به تقویم مسیحی اضافه کرد تا به رواج مسیحیت در میان پیروان ادیان کفرآمیز کمک کند و در حقیقت موثر هم واقع شد.

بسیاری از سنت‌های سلتی ازجمله آتش افروختن، رژه‌ی نمایشی و حتی پوشیدن لباس‌های مخصوص از جشن ساوین به روز همه‌ی ارواح راه یافت با این تفاوت که مردم این بار لباس قدیسان، فرشته‌ها یا شیاطین را بر تن می‌کردند. با گذشت زمان، شب ۳۱ اکتبر، شب «آل هالوز ایو» (All Hallows’ Eve) یا شب اولیا خوانده شد و کمی بعدتر به هالووین تغییر نام داد.

جشن هالووین چگونه به آمریکا رسید؟

برگزاری جشن هالووین در آمریکای تحت استعمار انگلیس به خاطر اعتقادات خشک پروتستان بسیار کم‌رنگ بود. این جشن بیشتر در مریلند و سرزمین‌های جنوبی آمریکا برپا می‌شد. در این مناطق، باورها و آداب‌ورسوم اقلیت‌های نژادی مختلف اروپایی با سنت‌های سرخ‌پوستی درهم آمیختند و جشن هالووین آمریکایی را به وجود آوردند.

جشن‌های اولیه‌ی هالووین شامل برپایی جشن و مهمانی برای برداشت محصول بود. در این روز همسایه‌ها با گفتن قصه‌هایی از مردگان و پیش‌بینی بخت و اقبال یکدیگر، آواز خواندن و اجرای رقص خود را سرگرم می‌کردند.

تا نیمه‌ی قرن نوزدهم فستیوال‌های سالانه‌ی پاییزه رایج بودند اما هالووین هنوز در سرتاسر کشور به‌طور فراگیر برگزار نمی‌شد. در نیمه‌ی قرن نوزدهم، جشن هالووین محبوبیت زیادی در میان آمریکایی‌ها پیدا کرد. ایرلندی‌ها که به خاطر قحطی سیب‌زمینی از سرزمین خود آواره شده و به آمریکا مهاجرت کرده بودند، سنت‌های ایرلندی جشن هالووین را همراه خود به آمریکا آوردند.

در حال حاضر، این جشن یکی از محبوب‌ترین جشن‌های آمریکا به‌ حساب می‌آید. مردم آمریکا ۶ میلیون دلار صرف برگزاری این جشن می‌کنند. این رقم هالووین را بعد از کریسمس، به دومین جشن بزرگ این سرزمین بدل می‌سازد.

چطور هالووین به جشنی شاد و مهیج تبدیل شد؟

در اواخر دهه‌ی ۱۸۰۰، جنبشی در آمریکا به وجود آمد تا هالووین را به جشنی شاد برای دورهم بودن همسایه‌ها تبدیل کند و جنبه‌های ترسناک آن مثل پرسه زدن ارواح، شوخی‌های خطرناک و جادوگری را کمرنگ‌تر کند. در آغاز قرن نوزدهم، شرکت در مهمانی‌ هالووین،‌ به شیوه‌ی رایجی برای برپایی جشن در  این روز تبدیل شد.

مهمانی‌ها بیشتر بر روی بازی، غذای فصل، لباس‌های مخصوص و شادی متمرکز بودند. روزنامه‌ها و رهبران اجتماعی،‌ والدین را تشویق می‌کردند تا عناصر ترسناک و منفی را از جشن هالووین حذف کنند. درنتیجه‌ی این تلاش‌ها در ابتدای قرن بیستم، هالووین رفته‌رفته خرافات و رنگ و بوی مذهبی خود را از دست داد و به شکل امروزی خود در آمد.

رسم Trick-or-Treating

رسم تریک اور تریتینگ (Trick-or-Treating) که شباهت زیادی به سنت قاشق زنی در ایران دارد، احتمالاً به چندین قرن پیش و به روز همه‌ی ارواح در انگلیس باز می‌گردد. فقرا و نیازمندان در هنگام برگزاری رژه‌ی نمایشی این جشن، از مردم درخواست غذا می‌کردند. خانواده‌ها، شیرینی‌هایی به نام کیک روح (Soul Cake) به آن‌ها می‌دادند و در عوض از آن‌ها قول می‌گرفتند تا برای اقوام درگذشته‌شان دعا کنند.

کلیسا تقسیم کیک در میان نیازمندان را تشویق می‌کرد تا بتواند آیین‌های باستانی مثل بیرون گذاشتن غذا برای ارواح سرگردان را با این عمل نیک جایگزین کند. بعدها، این رسم توسط کودکانی که از همسایه‌ها دیدن می‌کردند و از آن‌ها پول و غذا هدیه می‌گرفتند، ادامه یافت.

در بین سال‌های ۱۹۲۰ تا ۱۹۵۰ رسم قدیمی تریک اور تریتینگ مجدداً در آمریکا احیا شد. این رسم، راهی ارزان برای شرکت اقشار مختلف مردم در جشن هالووین بود.

آمریکایی‌ها با وام گرفتن سنت‌های هالووینی از اروپایی‌ها و پوشیدن لباس‌های مخصوص از خانه‌ای به خانه‌ی دیگر می‌رفتند و درخواست غذا یا پول می‌کردند؛ رسمی که درنهایت به سنت تریک اور تریتینگ منتهی شد. خانواده‌ها با دادن هدیه یا شیرینی‌های کوچک یا تریت (treat) به بچه‌های همسایه از جادو شدن یا تریک (trick) دوری می‌کردند.

خرافات رایج در هالووین

هالووین همیشه روزی پر از راز و رمز، جادو و خرافات بوده است. سلتی‌ها در این روز به‌طور بخصوصی نسبت به اقوام و دوستان فوت‌شده‌ی خود احساس نزدیکی می‌کردند.

آن‌ها برای این ارواح مهربان یک صندلی خالی به میز ناهارخوری اضافه می‌کردند،‌ در جلوی درب خانه برای آن‌ها شیرینی و تنقلات می‌گذاشتند و شمع‌هایی را برای روح عزیزانشان روشن می‌کردند تا به آن‌ها در پیدا کردن راه بازگشت به دنیای مردگان کمک کنند.

زنان جوان معتقد بودند که در جشن هالوین می‌توانند اسم یا چهره همسر آینده خود را با انجام شگردهایی با استفاده از کلاف نخ،‌ پوست کندن سیب یا آینه پیش‌گویی کنند.

اما در هالووین امروزی ارواح مردگان اغلب ترسناک‌تر و خبیث‌تر به تصویر کشیده شده‌اند و خرافات امروزی هم ترسناک‌تر به نظر می‌رسند. مردم در این روز معمولاً از مسیرهایی عبور می‌کنند که با گربه سیاه مواجه نشوند زیرا معتقدند که بدشانسی می‌آورد.

ریشه‌ی این عقیده را باید در قرون‌وسطی جستجو کرد. مردمِ آن دوره عقیده داشتند که جادوگرها خودشان را به گربه‌ی سیاه تبدیل می‌کنند تا کسی آن‌ها را نشناسد. یکی دیگر از خرافات هالووین، رد نشدن از زیر نردبان به دلیل بدشگونی است.

همچنین در این روز مردم سعی می‌کنند از شکستن آینه، پا گذاشتن روی شکاف‌های کف جاده و ریختن نمک دوری کنند.