از تاج محل تا دژ سرخ‌رنگ آگرا

آگرا نه تنها از داشتن یکی از عجایب هفت‌گانه جهان یعنی «تاج‌محل» به خود می‌بالد که یکی از مهم‌ترین مقاصد گردشگری ایالت «اوتار پرادش» هندوستان نیز هست. آگرا را با نام «سرزمین کاخ‌ها» نیز می‌شناسند؛ اما نه تنها کاخ‌هایش بلکه تمامی سازه‌هایش عماری پیچیده و در عین حال زیبایی نیز دارد؛ حتی مقبره‌ها نیز به صورت استادانه‌ای آراسته شده‌اند؛ همین‌ها کافی است تا خودتان را برای سفر به هندوستان آماده کنید. 

آگرا برای گردشگران خصوصاً دانشجویان معماری مقصدی کم‌نظیر به شمار می‌رود. دارا بودن آب و هوای معتدل و طراحی زیبای شهری آن از عوامل دیگر جذب گردشگران به آنجاست. این طراحی شهری به گردشگران نشان می‌دهد که چه حجم تزیینات و جزییات ظریفی در جای‌جای شهر به کار رفته است، تا آنجا که در بازدید از منظره‌ی نزدیک‌تر، حتی ورودی‌ ساختمان‌ها گویای محل تجلی رؤیاها و خیالات سازندگانشان هستند. در این شهر هر ساختمان زینتی به خصوص برای شهر به حساب می‌آید و این زینت‌های شهری تنها به بناها خلاصه نمی‌شود. غذا نیز در این منطقه نمایانگر هنر آشپزی هندی با آن ادویه‌های مخصوص تند و معطّر است.

آگرا شهری است که غنای آن را می‌توان از جنبه‌های تاریخی، فرهنگی، معماری و مذهبی بررسی کرد و تاریخ هندوستان را در آن تورّق کرد. میراث سلسله‌های پادشاهی مغول و مقبره‌ها و دژها و گورستان‌های آن را به راحتی می‌توان در جای‌جای شهر جست. البته که ابنیه دیگری نیز در شهر وجود دارند که زیبایی و اهمیت تاریخی‌شان زبا‌نزد است؛ در ادامه نگاهی به جاذبه‌های دیدنی آگرا خواهیم انداخت.

تاج‌محل | دسته‌بندی: تاریخی فرهنگی

تاج‌محل یکی از مشهورترین جاذبه‌های توریستی هند و حتی جهان است، به گونه‌ای که آن را یکی از عجایب هفت‌گانه جهان می‌دانند. ساخت آن در سال 1653 میلادی به پایان رسید. بنای آن به دست پادشاه مغول «شاه جهان» و به یادبود مهر و عشق درونی‌اش به همسر محبوب خویش، «ممتاز محل» صورت پذیرفت. سنگ بنای تاج‌محل از جنس سنگ شنی قرمز و مصالح عمده آن سنگ مرمر است. این بنا دارای گنبد و چهار مناره باریک شونده است که گنبد را احاطه کرده‌اند. سقف و دیوارهای بنا با کارهای چشم‌نواز و شگفت‌انگیز خوش‌نویسی، موزاییک و سنگ‌های قیمتی زینت یافته است.

ساعت بازدید: همه روزه به غیر از جمعه‌ها و تعطیلات رسمی از طلوع تا غروب آفتاب! دو روز قبل و بعد از کامل بودن قرص ماه نیز از هشت و نیم عصر تا دوازده و نیم بامداد نیز قابل بازدید است.

دژ آگرا | دسته‌بندی: تاریخی فرهنگی

دژ آگرا به دست پادشاه بزرگ مغول، اکبر در سال 1565 بنا شد. در طی دوره پادشاهی جهان شاه، دژ با ماسه‌سنگ قرمز تغییر کاربری یافت و به صورت بنیادین با سنگ‌های مرمر مرمّت شد. ساختمان‌های متمایز و چشم‌گیر در دژ عبارت‌اند از: مسجد مروارید، کاخ جهانگیر، دیوان عام، دیوان خاص، شش محل و خاص محل. شکل برج به صورت نیم‌دایره و کشیده شده به سمت شرق به وسیله دیوار تقریباً مستقیمی است که مقابل رودخانه قرار دارد.

مقبره‌ی اعتمادالدوله | دسته‌بندی: تاریخی و فرهنگی

این آرامگاه عظیم واقع در شهر آگرا، به دستور «نورجهان» (همسر جهانگیر) برای پدرش میرزا قیاس باغ (ملقب به اعتمادالدوله) بنا شد و نام آرامگاه نیز از لقب وی گرفته شده است. دیوارهای آرامگاه از مرمر سفید که در جای‌جای آن سنگ‌های نیمه قیمتی به‌کار رفته، ساخته شده است. درون آرامگاه قبرهای پدر و مادر نورجهان در کنار یکدیگر قرار دارند.

فاتح‌پور سیکری | دسته‌بندی: تاریخی و فرهنگی

فاتح‌پور‌ سیکری که به دست امپراتور بزرگ مغول، اکبر، به سال 1569 ساخته شد، طی سال‌های 1585-1571 عنوان پایتختی امپراتوری مغول را یدک می‌کشید. نام آن به مرور زمان از فاتح به فاتح‌پور سیکری تغییر یافته است. این مکان، محل تولد «ناواراتناس» (9 جواهر) بوده است. این بنا نماینده‌ی بارز سبک معماری مغولی، همراه با طراحی و هنری کم‌نظیر است. این بنا از سنگ‌های سرخ ساخته شده و قصد اکبر زنده کردن دوباره‌ی شکوه و جلال بناهای ایرانی ساخته شده به دست جدش تیمور بود، اما در نهایت آرایش کلاسیک هندی در آن به کار گرفته شد. فاتح‌پور سیکری پس از ساخته شدن به مرور زمان و به دلیل شرایط بد آب و هوایی و آب ناکافی که ناشی از مجاورت با مناطق «راجپوتانا» بود، متروکه شد. این شهر قطعه‌ای هنری است که شاهکارهایی را که حاصل ذهن‌های خلاق دوران قدرتمندی مغول هاست، در بر گرفته است.

آرامگاه اکبر | دسته‌بندی: تاریخی و فرهنگی

بنایی است که صرفاً برای یادبود امپراطور بزرگ مغول، اکبر، طی سال‌های 1613 الی 1605 ساخته شد. وسعت آن به حدود 119 جریب (حدود ۱۵ هکتار) در منطقه‌ی «سیکاندرا» می‌رسد. کارهای ابتدایی ساخت آن، طبق یک سنت تاتاری توسط خود اکبر در سال 1600 آغاز شد. بنا در حومه‌ی شهر واقع شده و تقریباً یک کیلومتر با مقبره‌ی میریام (همسر اکبر) فاصله دارد. دروازه‌ی جنوبی آرامگاه مشابه تاج‌محل است. یک دیوار 105 متر مربعی مقبره را در بر می‌گیرد. مقبره‌ی ساختگی در میان پاویلیون مرمری درون یک هرم چهارضلعی واقع شده، حال آنکه مقبره‌ی حقیقی در زیر زمین قرار دارد. این آرامگاه از اماکن جذاب توریستی به شمار می‌رود و مردم عموماً مشتاق دیدن مقبره هستند.

مسجد جامع | دسته‌بندی: مذهبی

مسجد جامع که در سال 1648 توسط شاه جهان ساخته شده، رو‌به‌روی قلعه‌ی آگرا و مشرف بر ایستگاه قطار قلعه‌ی آگرا است. شاه جهان این بنا را برای دختر محبوب خود ساخته است. به منظور ساخت ایستگاه راه‌آهن قلعه‌ی آگرا هشت ضلعی تریپولیا چوک (Tripolia Chowk) نابود شد. ورودی اصلی در سمت شرق قرار دارد و محل نماز با ستون‌های بلند و باریک و کیوسک‌های متناوب تزئین شده است. گفته می‌شود که بزرگ‌ترین گنبد از میان سه گنبد، آنی است که بر فراز محراب مسجد قرار دارد. در گذرگاه طاق دار راهروی مرکزی، کتیبه‌هایی فارسی با سنگ‌های سیاه بر روی مرمر سفید در ستایش شاه جهان و دخترش جهان‌آرا نقش بسته است. این بنای با شکوه از ماسه‌سنگ قرمز و مرمر با زحمت 5000 کارگر و طی 6 سال ساخته شده و دارای 5 ورودی طاق دار است که همگی به یک حیاط ختم می‌شوند.

 ساعات بازدید: زمستان‌ها از 8:30 الی 17 / تابستان‌ها از 7 الی 18

مسجد مطیع | دسته‌بندی: مذهبی

در میان اماکن مقدس آگرا، مسجد مطیع جایگاه خاصی دارد و لقب با شکوه «مروارید سفید» را یدک می‌کشد. گفته می‌شود که این مسجد نیز توسط شاه جهان و به منظور محل عبادت مقامات عالی رتبه ساخته شده است. آثار هنری و زیبایی کم‌نظیر آن مهر تأییدی است بر مهارت هندیان! این مسجد بین سال‌های 1648 تا 1654 بنا شده و دارای 12 طاق است که رو به شمال، شرق و جنوب قرار گرفته‌اند. ورودی اصلی آن اط جانب شرق است و محل نمازگزاری آن آراسته به طرح‌های بسیار پیچیده است که شکوه آن را دوچندان نموده و کیوسک‌های سبک هندویش آن را بی همتا ساخته. مسجد روی زمینی است که از شرق به غرب شیب دارد و محراب آن را سه گنبد می‌پوشانند.

جودا بای کا روزا | دسته‌بندی: تاریخی و فرهنگی

ملکه‌ی محبوب اکبر، جودا بای، این قصر را برای خود بنا کرد و نام خود را بر روی آن نهاد. در مقایسه با سایر بناهایی که در زمان اکبر ساخته شدند، این بنا به نسبت ساده‌تر است اما باز هم قطعه‌ی زیبایی از معماری آگرا به شمار می‌رود. جهانگیر که با شکست دادن اکبر وی را از تخت به زیر کشید، فرزند اکبر و جودا بای است. گفته می‌شود که وی معماری گجرات و راجستان را با سنن هندو و اسلامی ترکیب کرده و ثمره‌ی دل‌نوازی از ترکیب آن‌ها به وجود آورده بود. جودا بای، دختر برمل پادشاه امبر بود و یکی از سه ملکه‌ی اصلی اکبر محسوب می‌شد، او آزاد بود تا آیین هندوها را بیاموزد و حتی در مسائل سیاسی نیز اجازه‌ی دخالت داشت. این روند تا جایی برقرار بود که نور جهان، به‌عنوان ملکه تاج‌گذاری کرد. جودا بای کا زورا نمادی برای قدرت و نفوذ و درایت این زن در تاریخ آن زمان است.

برج هشت ضلعی |‌ دسته‌بندی: تاریخی و فرهنگی

در نزدیکی سالن خصوصی شاه جهان، برجی هشت ضلعی قرار دارد که با نام «برج مثمّن» نیز شناخته می‌شود. این بنا بین سال‌های 1631 تا 1640 توسط شاه جهان برای همسرش ممتاز محل ساخته شده و به گونه‌ای است که زنان بتوانند از بالای آن و از پشت نرده‌های ظریف و حکاکی شده‌ی مرمرین به تماشای منظره‌ی بیرون بپردازند. چشمه‌ای در بیرون آن قرار دارد و ایوان بزرگی آن را احاطه کرده است. شاه جهان سال‌های آخر عمر خویش را در اسارت فرزند خود، در همین برج سپری کرد، همچنین اوقات زیادی را هم با دختر محبوبش، جهان‌آرا بگوم، در همین برج گذراند. این بنا مشرف بر تاج‌محل و در قلعه‌ی آگرا واقع شده و در عین زیبایی، غم‌انگیز نیز هست! چراکه یاد روزهای آخر زندگی شاه جهان در تنهایی را زنده می‌کند.

کاخ جهانگیر | دسته‌بندی: تاریخی و فرهنگی

قابل توجه‌ترین بنا در قلعه‌ی آگرا کاخ جهانگیر است که محل زندگی زنان «راجو» در دوران زمام‌داری اکبر بوده و تلفیقی از معماری‌های هندو و آسیای مرکزی است. این قصر هدیه‌ای از طرف امپراطور بزرگ مغول، اکبر، به فرزند محبوبش جهانگیر است که البته بعدها اکبر توسط همین فرزند از تخت به زیر کشیده می‌شود. در میان قصر حوض بزرگی جا دارد که با نام «حوضی جهانگیر» شناخته می‌شود و یک شاهکار هنری است چرا که از دل یک تکه سنگ یک پارچه تراش خورده است و درون آن همیشه پر از گلاب معطر بوده. این قصر بعدها توسط ملکه نورجهان استفاده می‌شده. این کاخ منعکس کننده‌ی تاریخ، فرهنگ و سنت مردم آن دوران است و با دقت و ظرافت بی‌نظیری بنا شده و ارزش آن قابل وصف نیست.

باغ مهتاب | دسته‌بندی: باغ

این باغ در شمال تاج‌محل و در مقابل رودخانه‌ی یمونا واقع شده و به شکل یک مربع با اضلاع 300 متر است. هرساله طی فصل‌هایی که بارش زیاد است، بخش‌هایی از آن دچار سیل می‌شود. باغ مهتاب آخرین باغ از 11 باغی است که توسط مغولان ساخته شده و به دست امپراطور مغول، بابور، شکل گرفته و نقش قابل توجهی را در مجموعه‌ی تاج ایفا می‌کند. گفته می‌شود که باغ توسط دیواری مرکب از آجر، گچ و آهک که با ماسه‌سنگ قرمز پوشیده شده بود، احاطه می‌شده و گنبدهای هشت ضلعی در گوشه‌های آن وجود داشته است. معبد دالیت در نزدیکی ورودی همین باغ قرار دارد. در نامه‌ای از طرف «اورنگ‌زیب» به شاه جهان در سال 1652 از این باغ یاد شده است.

سوامی باغ صمد | دسته‌بندی: مذهبی

این مکان در دایال باغ، در حومه‌ی شهر آگرا واقع شده و دارای اهمیت تاریخی بسیار برای «صمد سوامیجی ماهاراج» است. این مکان آرامگاه سوامیجی است. در سال 1908 ساخته شده و طراحی بسیار زیبا و منحصر به فردی از سنگ مرمر و معماری چشم‌نوازی دارد. طراحی‌های انجام شده بر روی سنگ مرمر آن اهمیت تاریخی دارند و از جاذبه‌های گردشگری محسوب می‌شوند. این بنا با تاج‌محل از نظر زیبایی قابل‌مقایسه است.  فستیوال، باندارا، نیز در این مکان به همراه ساتسنگ اجرا می‌شود. مذهب، راداسوامی، در این مکان شکل گرفته و برای پیروان این مذهب محل مقدسی به شمار می‌رود.

چینی کا روزا | دسته‌بندی: تاریخی و فرهنگی

این بنای تاریخی در آگرا محل مقبره‌ی آلامو افضل خان مولش، است که در دوره‌ی زمام داری شاه جهان سمت نخست‌وزیری را بر عهده داشت و شاعر توانمند و انسانی فرهیخته و دانشمند بود و این بنا به یاد بود وی در سال 1635 ساخته شد. این ساختمان دارای معماری پیچیده و کاشی کاری‌های ظریف و زیباست و کتیبه‌های آن سخن از دانش فنی بالای مردم آن دوران می‌گویند. نام بنا برگرفته از دیوارها، کاشی کاری‌ها و کتیبه‌های آن است. با وجود این که بنا عمدتاً از سنگ قهوه‌ای ساخته شده و شکل کلی آن مستطیلی است، اتاق مرکزی به شکل هشت ضلعی ساخته شده است. اتاق‌های مربع شکل که هشت عدد هستند به وسیله‌ی راهروهایی با یکدیگر ارتباط دارند. گنبد بنا به سبک افغانی ساخته شده و گرد است و عبارات مهمی از قران بر آن نقش بسته.