فروم تراژان؛ بزرگترین فروم باقی مانده از روم باستان

فروم‌ها در تاریخ روم باستان، اهمیت بسیاری داشته‌اند و آخرینِ آن‌ها، یعنی فروم تراژان، بزرگ‌ترینِ آن‌ها نیز به حساب می‌آید که یک باسیلیکا، بازار، معبد و دو کتابخانه را دربرمی‌گیرد.

«فروم تراژان» (Trajan's Forum) یا همان «فوروم تراجان» در رم، آخرین و بزرگ‌ترین فروم دوران امپراتوری روم باستان است که در زمان خودش یکی از شگفتی‌های معماری در جهان به حساب می‌آمد. این فروم از یک معبد، بازار، 2 کتابخانه و یک باسیلیکای بسیار بزرگ تشکیل می‌شد و مرکز فعالیت‌های حکومتی روم به شمار می‌رفت. این مجموعه بین سال‌های 106 تا 113 بعد از میلاد مسیح برای امپراتور «تراژان» ساخته شده و طراحی آن را معمار مورد علاقه‌ی او، یعنی «آپولودور دمشقی» (Apollodorus of Damascus) برعهده داشته است که معروف‌ترین معمار آن دوره محسوب می‌شد.

البته تأسیس این میدان و ساختمان‌هایش به همین آسانی نبود و می‎بایست تپه‌ای 40 متری را صاف کنند و بعضی از خیابان‌ها و بناهای آن اطراف نیز خراب شدند که تعدادی از آن‌ها از اهمیت بالایی داشتند؛ اما خراب کردن آن‌ها هزینه‌ای بود که برای ایجاد فضای کافی برای تأسیس این پروژه‌ی بزرگ باید می‌پرداختند. طول فروم تراژان به 300 متر  و عرض آن به 185 متر می‌رسید و توانسته بود عنوان بزرگ‌ترین فروم در دنیا را به خود اختصاص بدهد. ورودی اصلی این فروم، به حیاطی راه دارد که 2 ایوان ستون‌دار، آن را احاطه کرده‌اند. برای دکور این ایوان‌ها از مجسمه‌های متعددی استفاده شده بود و پشت آن‌ها، 2 گفتارگاه وجود داشت که مکانی دارای صندلی بوده و مردم در آن به صحبت و کنکاش می پرداختند. درست در مرکز این حیاط، مجسمه‌ی سواره نظامی قرار دارد که گفته می‌شود اندازه‌ی آن 3 برابر مجسمه‌ی سوار بر اسب امپراتور «مارکوس آئورلیوس» (Marcus Aurelius) واقع در «میدان کاپیتول» (Capitoline Square) می‌باشد.

«باسيليكاي اولپيا» (Basilica Ulpia) نیز در شمال این قسمت قرار دارد که 5 شبستان را دربرمی‌گرفت که با ستون از هم جدا شده بودند. برای آنکه عظمت این بنا را بهتر درک کنید، بهتر است سری به «باسیلیکای سنت پل خارج از دیوارها» (Basilica of Saint Paul Outside the Walls) بزنید که دومین کلیسای بزرگ شهر رم به حساب می‌آید و ابعادی شبیه به اندازه‌ی باسیلیکای اولپیا دارد. کف زمین باسیلیکای اولپیا با سنگ‌های رنگارنگ و الگوهای هندسی پوشانده شده و سالن‌های آن را با برجسته‌کاری‌ها و فلزات گرانبها تزئین کرده بودند. پشت این باسیلیکای بزرگ، حیاطی کوچک قرار داشت که با 2 کتابخانه (یکی یونانی و دیگری لاتین) احاطه شده بود. «ستون تراژان» (Trajan's Column)، در مرکز این حیاط قابل مشاهده است که آن را با هدف گرامیداشت پیروزی تراژان بر «داس‌ها» بنا کرده‌اند و حتی مجسمه‌ی تراژان نیز زمانی در بالای این ستون بلند قرار داشت. از ستون تراژان به خوبی در طول تاریخ محافظت شده و فریزهای حلزونی شکل و برجسته‌کاری‌های روی آن، داستان پیروزی در این جنگ را به نمایش می‌گذارند.

معماری «بازار تراژان» (Trajan's Market) را نیز آپولودور دمشقی انجام داده که مجتمعی 6 طبقه بود و مغازه‌های گوناگون، چندین مرکز بازرگانی و اداره را دربرمی‌گرفت. در واقع می‌توان گفت که این مکان، حکم مرکز خرید مدرن امروزی را داشت و در زمان خودش بی‌همتا بود. علاوه بر آن، تراژان می‌خواست تا یک معبد را هم در این میدان بسازد که پروژه‌ی آن بعد از مرگ او به تعویق افتاد. در نهایت جانشین او، یعنی امپراتور هادریان بود که دوباره کار ساخت آن را در سال 121 میلادی به جریان انداخت و آن را به امپراتور تراژان و همسرش «پلوتینا» اختصاص داد. امروزه بسیاری از ساختمان‌های این فروم به ویرانه تبدیل شده‌اند؛ اما هنوز هم می‌توانید از بخش‌های باقی‌مانده‌ی جالب آن بازدید و روم باستان را در دوران اوج خود به تصویر بکشید. رومن فروم نیز در نزدیکی همین منطقه قرار دارد و شاید ایده‌ی خوبی باشد که از هر 2 فروم قدیمی این شهر دیدن و آن‌ها را با یکدیگر مقایسه کنید.