شگفتی‌ هایی که یونان باستان به دنیای ما هدیه کرده است

بسیاری از اختراعات بشر ریشه در گذشته دارند. با این‌حال یونانی‌ها با اختراعات شگرف خود در دوران باستان، مردمان جوامع امروزی را شگفت‌زده کرده‌اند.

جوامع مدرن بدون نوآوری‌ها و پیشرفت‌های گذشته، شکل امروزی خود را نمی‌داشتند. قطعا شگفت‌زده خواهید شد اگر بدانید بسیاری از موارد ابتدایی و پایه که امروزه در زندگی ما مورد استفاده قرار می‌گیرند به یونان باستان تعلق دارند.

دموکراسی

مفهوم دموکراسی (دموکراتیا به معنی مردم [دمو] صاحب قدرت [کراتوس] هستند) در حدود قرن پنجم پیش از میلاد در آتن معرفی شد. مدل کارآمد و نیمه دموکراتیک اسپارتا در پلوپونز (Peloponnese) از این سیستم الهام گرفته است. ۶۰۰۰ عضو مجلس آتن که همگی از شهروندان بالغ شهر بودند، مستقیماً برای مسائل مرتبط با این دولت‌شهر رأی‌گیری می‌کردند.

قضاوت از طریق هیئت‌ منصفه

ایده‌ی هیئت‌ منصفه (شاهدی بر قضاوت و تصمیم‌گیری برای پرونده‌های مختلف) ریشه در یونان باستان و شهر آتن دارد. شواهد نشان می‌دهد اعضای هیئت‌ منصفه عمدتاً ثروتمندان بالای ۳۰ سال سن بودند. در سیستم قضایی یونان باستان حدود ۵۰۰ نفر در هیئت‌ منصفه عضویت داشتند و همین امر مانع از بروز هرگونه رشوه‌خواری می‌شد.

تئاتر

در یونان باستان، تئاتر بخشی از فستیوال‌های برگزار شده به یاد خدای دیونیسوس (خدای زراعت) بود؛ تئاتر بعدها در قالب یک هنر توسعه یافت. تاریخ‌نگاران معتقدند که تِسپیس (Thespis) اولین هنرپیشه‌ی تئاتر بوده که ژانر تراژدی را پایه‌گذاری می‌کند. از طرفی دیگر، مناندر (Menander) کمدینی بود که نمایش‌نامه‌هایی برای تمسخر طبقه‌ی اشراف می‌نوشت. ساتیر (satyr) نیز بر اسطوره‌شناسی تمرکز داشت. در حالی‌که بسیاری از سبک‌های نمایشی ظهور کرده بودند، همگی این افراد همچنان تمایل داشتند تا نمایش‌هایی در باب مشکلات روز ارائه دهند.

بازی‌ های المپیک

برای اولین بار بود که در شهر باستانی المپیا (Olympia) قدیمی‌ترین مسابقات ورزشی دنیا متولد شد. اولین بازی‌های المپیک در سال ۷۷۶ پیش از میلاد برگزار شدند. در این مسابقات، بهترین ورزشکاران دنیای باستان به احترام خدای خدایان، زئوس، هر چهار سال یک‌بار باهم به رقابت می‌پرداختند. این شیوه تا دوران امپراطوری تئودوسیوس (Theodosius) و منع تشریفات کفرآمیز در سال ۳۹۳ میلادی ادامه یافت. آتن دوباره از سال ۱۸۹۶ میزبان اولین دوره از مسابقات المپیک نوین در جهان شد.

نقشه‌ کشی

آناکسیماندر (Anaximander) نقشه‌برداری پیشگام بود که بین سال‌های ۶۱۱ تا ۶۱۰ پیش از میلاد متولد شد و نقشه‌کشی را در یونان باستان رواج داد. او اولین کسی بود که مفهوم عرض و طول جغرافیایی را معرفی کرد و از آن‌ها در کشیدن نقشه‌ها بهره برد. آناکسیماندر با این شیوه مناطق مسکونی در سراسر دنیا در عصر خود را به روی نقشه آورد. در نقشه‌ی آناکسیماندر، ستون‌های هرکولس در غرب و ایونیا (Ionia) در مرکز قرار دارد. بخش‌هایی از اروپا در شمال واقع شده و حتی اتیوپی و رود نیل هم در جنوب نقشه به چشم می‌خورند.

ساعت شماطه‌ دار

در حالی‌که ساعت‌های دیجیتالی نمادی از مدرنیته هستند، تاریخ‌نگاران باور دارند که اولین ساعت شماطه‌دار دنیا متعلق به افلاطون است. او یک ساعت آبی بزرگ داشت که با سازوکاری پیچیده زنگ می‌زد و صدای آن شبیه به سوت یک کتری در حال جوشیدن بود. گفته می‌شود که افلاطون از این ساعت برای اعلام زمان شروع سخنرانی‌های خود استفاده می‌کرد. دیگر مهندس و مخترع یونانی، تسیبیوس (Ctesibius) است. او از یک ساعت آبی همراه با یک عقربه برای نمایش زمان استفاده می‌کرد. شیوه‌ی تسیبیوس برای کوک کردن ساعتش نیز بسیار پرزحمت بود.

مبانی هندسه

این درست است که هندسه پیش از این هم در مصر باستان، بابل و دره‌ی ایندوس رواج داشته است، اما این یونانی‌ها بودند که تصریح کردند قواعد هندسی باید با استدلال قیاسی ثابت شوند. قوانین تالس، اقلیدس، فیثاغورث و ارشمیدس همگی از اصول مهم هندسی هستند که هنوز هم در مدارس امروزی تدریس می‌شوند.

فلسفه

متفکران یونان باستان سعی در یافتن توصیفی در باب جهان فراتر از افسانه شناسی یا نظریات مذهبی داشتند و به دنبال دلایل، مشاهدات و شواهد عملی بودند. سقراط، افلاطون و ارسطو با مطالعه‌ی جهان، دریا و منظومه‌ی شمسی، آنچه را که امروز ما از فلسفه می‌دانیم، شکل دادند.

فانوس دریایی

این یونانی‌ها بودند که ایده‌ی استفاده از نور، از طریق یک مناره، به‌عنوان شیوه‌ای امن برای هدایت کشتی‌ها در بندر را معرفی کردند. در واقع، اولین فانوس دریایی دنیا در اسکندریه در مصر قرار دارد؛ شهری که در سال ۳۲۲ پیش از میلاد توسط اسکندر بنا شد و بخشی از قلمروی کلیمی‌های یونانی بود. فانوس دریایی اسکندریه، موسوم به نورافکن دریایی، یکی از بلندترین سازه‌های ساخت دست بشر در دنیای باستان بود. امروزه از این بنا تنها به‌عنوان یک مدل استفاده می‌شود.

پایه‌ گذاری شیوه‌ های پزشکی و تدوین سوگند بقراط

در دوران باستان، تصور می‌شد که بیماری‌ها عذابی از جانب خدایان هستند و روش‌های درمانی آن‌ها بیشتر شکل خرافه داشت؛ اما همه‌چیز با شروع آزمایش‌های بقراط تغییر کرد. او با موفقیت به همه نشان داد که بیماری‌ها تنها یک فرآیند طبیعی هستند. از نظر او، علائم بیماری‌ها، واکنش‌های طبیعی بدن به میکروب‌ها بود. به همین خاطر، مردم از بقراط به‌عنوان پدر علم پزشکی غرب یاد می‌کنند، زیرا تلاش‌های او منجر به تأسیس مدرسه‌ی پزشکی و تدوین سوگند بقراط شد. همه‌ی این تلاش‌ها راه را برای آموزش پزشکان و پرستاران هموار کرد.

لنگر

یونانیان باستان در زمره‌ی اولین اقوامی بودند که دریاها را فتح کرده و نقش مهمی در کشتی‌سازی و ناوبری داشتند. یکی از ابتکارات آن‌ها لنگر است که در آن زمان به شکل کیسه‌های بزرگ یا سطل‌های پرشده از سنگ بود. با این‌حال، نسخه‌های بعدی لنگرها به شکل امروزی‌شان ساخته شدند و اکثراً از جنس سنگ بودند.

جرثقیل

جرثقیل‌ها امروزه در دنیای ما به‌وفور یافت می‌شوند، اما ریشه‌ی آن‌ها به قرن ششم پیش از میلاد و زمانی باز می‌گردد که یونانی‌ها ابزاری برای بلند کردن اجسام سنگین با کمک نیروی انسانی یا حیوانات ساختند. آن‌ها از این جرثقیل‌ها در ساخت معابد و قصرها استفاده می‌کردند. وجود سوراخ‌هایی در میان سنگ‌ها حکایت از آن دارد که یونانی‌ها با کمک طناب، احجام سنگین را از زمین بلند کرده و در جای خود قرار می‌دادند.

کیلومتر شمار

اگر شما هم یک خودرو داشته باشید، می‌دانید که کیلومتر شمار ابزاری برای اندازه‌گیری مسافت طی‌شده با یک وسیله‌ی نقلیه است. با این‌حال، در یونان باستان، کیلومتر شمار ابزاری بود که از آن برای محاسبه‌ی مسیر پیاده‌ی میان دو شهر استفاده می‌کردند.

دوش حمام

اگرچه ویلیام فیتِم (William Feetham) انگلیسی اولین فردی بود که نخستین دوش مکانیکی را در سال ۱۷۶۷ به نام خود به ثبت رساند، اما بار دیگر یونانی‌های باستان اولین اقوامی بودند که دوش حمام داشتند. یونانی‌ها با داشتن سیستم‌های فاضلاب پیشرفته و استفاده از آبراهه‌ها، موفق به نصب دوش حمام در دو مدرسه‌ی کُشتی باستانی جیمناسیا (gymnasia) و پالاستراس (palaestras) شدند؛ بنابراین ورزشکاران می‌توانستند پس از جلسات تمرین، با دوش گرفتن تجدید قوا کنند. بعدها حمام‌ها دارای دوش‌ آب رایج شدند و همه‌ی شهروندان از طبقات مختلف جامعه به این امکانات دسترسی یافتند.

ماراتن

مسابقات دوی ماراتن از ابتدا در میان رشته‌های بازی‌های المپیک نوین سال ۱۸۹۶ حضور داشت و امروز نیز بخش مهمی از این رویداد است. با این‌حال، ماراتن نه به سبب تفریح، بلکه به خاطر ضرورت خلق شد. طبق افسانه‌ها، سربازی به نام فیدیپیدیس (Pheidippides)، در سال ۴۹۰ پیش از میلاد، مسافت میان میدان نبرد ماراتن و شهر آتن را برای اعلام خبر پیروزی ارتش یونان بر سپاه ایرانیان دوید.

تاریخ

تصور می‌شود که هرودوت از هالیکارناسوس (Halicarnassus) پدر تاریخ باشد. چرا؟ او اولین تاریخ‌نگاری است که از سنتِ هومری و اشیاء تاریخی به‌عنوان سبکی از تحقیق فاصله گرفت. او اقدام به جمع‌آوری و ثبت رویدادهای تاریخی به شیوه‌ای مشخص و انتقادی کرد و سپس آن‌ها را به رشته‌ی تحریر درآورد. پیش از او، رویدادهای خاص صرفاً وقایعی افسانه‌ای و اغراق‌ آمیز بودند که برای چاپلوسی در نزد مقامات و شاهان بازگو می‌شدند.

دستگاه‌ های فروش خودکار

شاید تصور کنید که دستگاه‌های فروش خودکار اختراعی متعلق به قرن بیستم هستند، اما در واقع آن‌ها هم به دوران یونان باستان تعلق دارند. اسکندر کبیر دستگاهی را برای توزیع آب مقدس در میان عبادت‌کنندگان در ورودی معابد اختراع کرد. این دستگاه دارای مکانیسمی بود که با انداختن یک سکه در آن، مقداری آب مقدس میان عبادت‌کنندگان توزیع می‌کرد.

برج ساعت

اولین برج ساعت، موسوم به برج بادها، در سال ۴۷ پیش از میلاد در آتن و نزدیکی آکروپولیس ساخته شد. این برج دارای ۸ ساعت آفتابی و یک ساعت آبی بود و به تاجران امکان تخمین زمان برای تحویل کالاهای خود را می‌داد. این برج همچنین نقش یک ایستگاه هواشناسی را هم بر عهده داشت. برج بادها امروزه در پلاکا، در دامنه‌ی تپه‌ی آکروپولیس، قرار دارد.