به قلب آهنین جمهوری چک خوش آمدید

کارخانه‌ی آهن و فولاد ویتکوویتسه (Vítkovice) در شهر اوستراوا، محوطه‌ای متروکه و زنگ‌زده با نمایی تماماً فلزی است. امروزه بسیاری از گردشگران برای شرکت در کنسرت‌های مختلف موسیقی و تماشای آثار هنری از این کارخانه دیدن می‌کنند.

سکوهای باریک در ارتفاع ۸۷ متری در بالای بقایای زنگ‌زده‌ی کارخانه‌ی آهن و فولاد ویتکوویتسه سفلی (Lower Vítkovice)، گردشگرانی از اطراف را برای تماشای این مسیرهای هوایی به اینجا می‌کشاند. این یک گردش ترسناک در اطراف این بقایای عظیم از یک کوره‌ی متروکه با منظره‌ای تماماً آهنی در زیر پای شما است؛ قطب سابق و متلاشی‌شده‌ی صنعتی چک در شهر اوستراوا (Ostrava)، سال‌هاست که این صنایع سنگین و زمخت را در قلب خود جای داده است.

قلب این محوطه‌ی صنعتی در ویتکوویتسه بسیار بزرگ است. این محوطه به وسعت چندین کیلومترمربع، پر از دودکش‌های مرتفع، مسیرهای متعدد و کارخانه‌های عظیم، بهشتی برای عکاسان محسوب می‌شود؛ یک منطقه‌ی آخرالزمانی که از دور شبیه به جایی به نظر می‌رسد که انسان‌ها از آن کوچ کرده‌اند و همه‌چیز به‌آرامی در حال تخریب شدن است.

لوله‌های ضخیم در هوا معلق هستند و برای چندین کیلومتر در همه‌جا دیده می‌شوند. در یک گوشه، بقایایی از یک قطار در داخل چمن‌ها به چشم می‌خورد. این قطار دیگر ظاهر اولیه‌ی خود را ندارد و سراسر آن را زنگ گرفته است. برج‌های سر به فلک کشیده همچنان نردبان‌های ایمنی و ترسناک خود را حفظ کرده‌اند و تسمه‌های بزرگ نقاله به طول چند صد متر بین ساختمان‌های مخروبه امتداد دارند.

اوستراوا، به‌عنوان سومین شهر بزرگ چک، تاریخی دارد که به‌طور عمده حول معادن آن می‌چرخد. این منطقه که درست ۱۵ کیلومتر تا جنوب مرز لهستان فاصله دارد، در زمانی که پتانسیل منابع زیرزمینی آن کشف شد، اندکی فراتر از یک روستا بود. پس از حفر معادن زغال‌سنگ در اواخر قرن هجدهم، این منطقه به‌سرعت تبدیل به یکی از مهم‌ترین مناطق چک شد. این شهر به‌عنوان زادگاه ایوان لندل (Ivan Lendl)، ستاره‌ی تنیس، نیز شناخته می‌شود. به‌علاوه اسکار شیندلر، ناجی صدها یهودی در دوران حکومت نازی‌ها، نیز زمانی در اوستراوا زندگی می‌کرد. بااین‌حال، سنگ‌های فلزی و آتش‌زای اوستراوا از همه‌چیز در این منطقه اهمیت بیشتری دارند.

کارخانه‌های این منطقه در خلال جنگ جهانی دوم با پوششی نامنظم از رنگ به‌منظور عدم شناسایی از سوی بمب‌افکن‌های آلمانی پوشانده شدند. جمهوری چک خیلی زود به دست اتحاد جماهیر شوروی افتاد و این کارخانه‌ها اهمیت بیشتری برای توسعه‌ی این منطقه یافتند. بااین‌حال اندکی پس از سقوط شوروی در سال ۱۹۸۹، معادن، کارخانه‌ها و مناطق صنعتی که دارای شرایط کاری اسفبار بودند و حجم عظیمی از آلودگی را در آسمان شهر پخش می‌کردند، تعطیل شدند. ویتکوویتسه، تنها کارخانه در اروپا با قابلیت تکمیل فرآیند تولید آهن به‌طور یکجا، نیز در این شهر کاملاً صنعتی قرار داشت و شاهِ صنعت بود. کارخانه‌ی آهن و فولاد ویتکوویتسه نیز کار خود را پس از ورود آخرین محموله‌ی سنگ‌آهن به کوره‌های عظیم این مجموعه در سال ۱۹۹۸ تعطیل کرد. یکی از حیرت‌انگیزترین دستاوردهای اوستراوا، احیای این محوطه‌ی متعلق به آن دوران است.

شاید بهترین کاربرد این محوطه، برای فستیوال موسیقی «رنگ‌های اوستراوا» باشد که در سال ۲۰۱۲ و پس از گسترش وسعت آن به ویتکوویتسه نقل‌مکان کرد. این فستیوال از چهره‌ی آهنین این محوطه استفاده کرده و اجراهای خود را در انبارهایی پر از لوله به روی صحنه می‌برد. درحالی‌که بسیاری از اجراهای راک و رقص از هنرمندان سراسر اروپا در مدت ۴ روز در اینجا برگزار می‌شود، شماری از جاذبه‌های معمولی این محوطه نیز همچنان به روی افراد بازمی‌مانند؛ بازدیدکنندگان می‌توانند در این منطقه‌ی صنعتی قدم زده، از جاذبه‌های هنری آن دیدن کرده و سری هم به کافه‌ای در بالای برج بولت (Bolt) بزنند.

برای برگزاری این فستیوال، از هنر چیدمان با نور (light installation) و حکاکی‌های انتزاعی در بخش‌های تاریک‌تر این کارخانه استفاده می‌شود، درحالی‌که دو دودکش معروف‌تر این محوطه، با غروب خورشید، از رقصنده‌هایی با شبرنگ‌های نئونی میزبانی می‌کنند. تمایل برای برگزاری این فستیوال در فضای تاریک و نور کم در دیروقت، به برگزاری این رویداد با یک ژانر دیوانه‌وارِ آخرالزمانی کمک می‌کند.

علاوه بر این فستیوال، جاذبه‌های دیگری نیز در سراسر سال در اینجا برگزار می‌شود. صرف‌نظر از تورهای بازدید و یک کافه در بالای برج بولت (برجی که نام خود را از دونده‌ی سرعت جاماییکایی، یوسین بولت، به خاطر امضای دیوار آن گرفته است)، کارخانه‌ی آهن و فولاد ویتکوویتسه همچنین یک سالن کنفرانس ۱۵۰۰ نفری نیز در محل سابق انبار گاز مخفی کرده است. از دیگر جاذبه‌های این محوطه می‌توان به یک دیوار سنگ‌نوردی و یک مرکز علوم و فناوری اشاره کرد.

شهر اوستراوا نیز همچنان با مشکلاتی روبرو است. برخی معتقدند که فقدان جاذبه‌ها و زیبایی‌های پراگ یا برنو (Brno) در این شهر، تصویری واقعی‌تر از جمهوری چک، بدون صنعت گردشگری و درآمد ناشی از آن را به نمایش می‌گذارد. قهرمانان در اینجا معدن‌کاران و کارگران فولاد هستند؛ مردانی قدرتمند از طبقه‌ی کارگر که مجسمه‌های آن‌ها در سراسر میدان‌ها و پیاده‌روهای شهر دیده می‌شود. تقریباً ۳۰,۰۰۰ نفر اوستراوا را در یک دهه‌ی اخیر ترک کرده‌اند، زیرا اینجا به‌آرامی در حال گذار از یک منطقه‌ی صنعتی و زمخت به قطب نانوتکنولوژی است.

ویتکوویتسه سفلی تنها محوطه‌ی صنعتی محافظت‌شده در این منطقه نیست. بقایایی از معادن زغال‌سنگ و یک موتور بخار قدیمی در دول میشال (Dul Michal) و تجربه‌ی معادن زیرزمینی در لاندک (Landek) نیز از همین دست، اما در ابعادی به‌مراتب کوچک‌تر، هستند. بااین‌حال، این هیولای آهنین عظیم در ویتکوویتسه همچنان ظاهر زیبای آخرالزمانی خود را حفظ کرده است. اینجا یک گریز به گذشته، یک یادگاری تند و تلخ و یک منظره‌ی زیبا برای لذت بردن است.