بزرگ‌ ترین سرقت‌ های هنری تاریخ

بسیاری از شاهکارهای هنری نام‌آشنای جهان، حداقل یک‌بار در طول حیات خود مورد سرقت قرار گرفته‌اند. ارزش این آثار به سرقت رفته گاهی تا چند صد میلیون دلار هم می‌رسد.

سارقان هنری در همه‌ی قرن‌ها در تاریخ فرهنگی ما دیده می‌شوند. عواملی چون میل به تصاحب اثر هنری برای خود، غارت در دوران جنگ یا ابزاری برای مذاکره با مقامات دولتی، ازجمله دلایلی هستند که سارقان آثار هنری را به دزدی واداشته‌اند.

اگرچه بررسی‌ها نشان می‌دهد که دزدیدن یک اثر ارزشمند و مشهور هنری تقریباً برای یک دزد بلااستفاده است (زیرا خریداران اندکی حاضر به پذیرش ریسک خرید آثار سرقت شده می‌شوند)، اما تاریخ همچنان به تکرار خود ادامه داده و سارقان نیز رویه‌ی سابق دزدی آثار هنری را در پیش گرفته‌اند. این مقاله به سراغ ۶ دزدی بزرگ آثار هنری در طول تاریخ رفته است.

۱. مونالیزا، سرقت در اوت ۱۹۱۱

مونالیزا، اثر لئوناردو داوینچی، به‌عنوان یکی از مشهورترین سرقت‌های قرن بیستم، توسط وینچنزو پروجا، کارگر موزه لوور، انجام شد. پروجا به‌منظور نصب قاب‌های شیشه‌ای محافظ برای اکثر آثار مشهور لوور نظیر خود مونالیزا استخدام شده بود. این دسترسی آزادانه پروجا را قادر ساخت تا به‌راحتی این اثر هنری را در زیر لباس خود مخفی کرده و از موزه خارج شود.

پروجا مدعی شد که این سرقت را به دلایل میهن‌پرستانه انجام داده و تمایل داشته تا مونالیزا را به سرزمین مادری آن یعنی ایتالیا بازگرداند. پروجا پس از دو سال، تلاش کرد تا این اثر هنری را به یک دلال هنری و مدیر گالری اوفیتزی در فلورانس بفروشد. او درنهایت برای این سرقت به ۷ ماه زندان محکوم شد.

۲. نقاشی محراب خنت، سرقت در سال ۱۹۳۴

نقاشی محراب خنت یک اثر هنری چندتکه است که در طول عمر خود، به ترتیب ۱۳ و ۷ بار مورد تخریب و سرقت قرار گرفته است. این اثر ۱۲ تکه که توسط نقاشان توانمند اهل فلاندرز، دو برادر به نام‌های هوبرت و یان فن آیک، کشیده شده، در سال ۱۴۳۲ کامل شد. یک قرن بعد، کالوینیست‌ها (پیروان شاخه‌ای از مکتب پروتستان) اولین تلاش خود برای تخریب این اثر را با حمله به کلیسای جامع سنت باوو (Saint Bavo) و تلاش برای سوزاندن تابلو به ثمر نشاندند.

پس از این اتفاق، نقاشی محراب خنت بارها به تاراج رفت و هر تکه از آن مرتباً در بین صاحبان آن دست‌به‌دست شد. همه‌ی این اتفاقات تا پیش از سال ۱۹۲۰ و کامل شدن دوباره‌ی اثر رخ دادند.

آخرین اتفاقی که در تاریخ مصیبت‌بار این اثر رخ داد، مربوط به سال‌های جنگ جهانی دوم و زمانی می‌شد که هیتلر خواهان تأسیس موزه هنر اروپایی در لینتز (سومین شهر بزرگ اتریش) بود. در ماه مه ۱۹۴۰، نقاشی محراب خنت برای محافظت به جنوب فرانسه فرستاده شد. هرچند نازی‌ها در طی دو سال این اثر را به سرقت بردند و به آلمان فرستادند.

در سال ۱۹۴۳ مردانی تحت عنوان «مردان آثار تاریخی» از سوی دولت روزولت امور شدند تا آثار هنری به سرقت رفته از سوی ارتش آلمان نازی را به صاحبان اصلی آن‌ها بازگردانند. در این میان یک مقبره‌ی تاریخی، آثار هنری و آرشیوهای مختص ارتش آلمان نازی کشف شدند. بعدها فیلمی به همین نام و با نقش‌آفرینی جرج کلونی ساخته شد و خطری که آن مردان برای محافظت و بازگرداندن آثار هنری سرقت شده به جان خریدند را به نمایش گذاشت. اثر نقاشی محراب خنت نجات یافت و در سال ۱۹۴۵ به بلژیک بازگردانده شد.

۳. پرتره ادل بلوخ باور اول، سرقت در سال ۱۹۳۸

پرتره‌ی اَدِل بلوخ باوِر اول نیز به‌مانند اثر نقاشی محراب خنت و هزاران اثر هنری دیگر، در سال ۱۹۳۸ از سوی نازی‌ها به سرقت رفت. اَدِل در وصیت‌نامه‌ی خود، خواهان اهدای این نقاشی به گالری ملی اتریش، پس از مرگ همسر خود، بود. هرچند با فرارسیدن جنگ، همسر وی از خانه گریخت و این اثر هنری را به حال خود رها کرد.

وارث نهایی این اثر هنری، همان‌طور که در وصیت‌نامه‌ی همسر ادل قید شده، ماریا آلتمان (Maria Altmann)، برادرزاده‌ی ادل بود. ماریا برای دهه‌ها یک نبرد قانونی با دولت اتریش به‌منظور تصاحب این اثر را در پیش گرفت. سرانجام در سال ۲۰۰۶، دولت اتریش دستور بازگرداندن این پرتره به ماریا و دیگر وارثان قانونی را صادر کرد. سال بعد، ماریا این اثر را به قیمت ۱۳۵ میلیون دلار به فروش رساند.

۴. سرقت گالری هنری ویت ورث در سال ۲۰۰۳

در یک توالت عمومی با سقف شیروانی چوبی و درودیوار پوشیده شده با نقاشی‌های گرافیتی، تابلوهایی از ونسان ونگوگ، پابلو پیکاسو و پل گوگن به ارزش ۴ میلیون دلار کشف شدند. این آثار هنری سه روز پس از سرقت آن‌ها از گالری هنری ویت‌وُرث در منچستر پیدا شدند. پلیس بعدها این توالت عمومی را که تنها ۲۰۰ متر تا گالری فاصله داشت، لو-ور (Loo-vre) نامید (کلمه Loo در زبان انگلیسی به معنای دستشویی است و این نام‌گذاری بیشتر حالت ایهام داشت).

سه اثر هنری «سنگربندی پاریس با خانه‌ها» اثر ونگوگ، «فقر» اثر پیکاسو و «منظره‌ی تاهیتی» اثر گوگن به شکل لوله شده همراه با یک یادداشت از سوی سارقان یافت شدند. آن‌ها در این نامه نوشته بودند: «هدف ما سرقت نبود، بلکه نمایش امنیت اسفناک گالری بود.»

۵. سرقت از موزه مونک در سال ۲۰۰۴

در ۲۲ اوت ۲۰۰۴، مردان مسلح نقاب‌پوش در طول ساعات کاری وارد موزه‌ی مونک شدند و دو اثر «جیغ» و «مدونا» از ادوارد مونک را به سرقت بردند. این دو اثر در آن زمان ارزشی در حدود ۱۹ میلیون دلار داشتند و گران‌ترین نقاشی‌های موزه به‌حساب می‌آمدند. دو مرد مسلح کارکنان امنیتی را قبل از اینکه دو نقاشی را از روی دیوار بردارند، تهدید کردند و سپس به‌سوی خودروی منتظر در مقابل درب موزه رفتند. یک شاهد توانست از مردان مسلح پیش از فرار عکس بگیرد.

علیرغم عکس‌های گرفته‌شده از مردان مسلح از سوی شاهد و فیلم‌های ویدئویی از خودروی در حال فرار، نقاشی‌ها برای مدت ۲ سال پیدا نشدند. در این مدت چندین نفر دستگیر شدند و شایعاتی نیز قوت گرفت که نقاشی‌ها به‌منظور از بین بردن تمامی شواهد سوزانده شده‌اند. سرانجام مدیر موزه در ۳۱ اوت ۲۰۰۶ اعلام کرد که نقاشی‌ها با خسارات جزئی کشف شده‌اند و قابل‌ترمیم هستند.

۶. سرقت از موزه ایزابلا استیوارت گاردنر در سال ۱۹۹۰

در ۱۸ مارس ۱۹۹۰، سرقت هنری از موزه‌ی ایزابلا استیوارت گاردنر در بوستون، لقب بزرگ‌ترین سرقت هنری تاریخ را به خود اختصاص داد. دو مرد با لباس افسران پلیس در سال ۱:۲۴ بامداد از ورودی مخصوص کارکنان وارد موزه شدند. آن‌ها مدعی شدند که برای بررسی یک درگیری به آنجا آمده‌اند.

دو سارق پس از کسب اجازه برای ورود به موزه، دو امور امنیتی تنها و شیفت شب در موزه را تسلیم خود کردند و ۱۳ اثر هنری از هنرمندان برجسته نظیر یوهانس ورمیر، رامبراند، ادوارد، مانه و ادگار دگا را به سرقت بردند. این ۱۳ شاهکار هنری در آن زمان مجموعاً ارزشی در حدود ۵۰۰ میلیون دلار داشتند.

بررسی‌های اولیه منجر شد تا مقامات مسئول به هرکسی، از کلکسیونرهای بازار سیاه و گانگسترهای بوستون گرفته تا حتی مقامات واتیکان، مظنون شوند. پس از گذشت ۲۵ سال جست‌وجو، این تحقیقات به جایی نرسیدند. هر چه زمان می‌گذشت، تحقیقات مقامات از سرقت بیشتر بن‌بست نزدیک می‌شد، زیرا بسیاری از مظنونان این پرونده از دنیا رفته بودند.

آن‌ها که تصور می‌کردند آخرین سرنخ زنده از این سرقت را یافته‌اند، در سال ۲۰۱۵ و در یک عملیات، پیرمردی ۷۹ ساله به نام رابرت وی جنتایل را دستگیر کردند. مقامات نتوانستند شواهد محکمی علیه جنتایل بیابند و او نیز پس از دستگیری گناهکار شناخته نشد.

تا زمان مرگ گاردنر در سال ۱۹۲۴، موزه تحت تدابیر امنیتی سخت‌گیرانه به‌منظور جابجا نشدن هیچ‌کدام از آثار هنری قرار داشت. موزه قاب‌های خالی را در محل آثاری که زمانی به دیوار آویزان بودند، نصب کرد تا حتی پس از ۲۶ سال آن دوران تلخ را تداعی کند. پرونده‌ی سرقت از موزه‌ی ایزابلا استیوارت گاردنر همچنان باز است و آن شاهکارهای هنری هنوز پیدا نشده‌اند.