کلیسا واتیکان؛ شاهکار رنسانس در قلب مسیحیت

کلیسای سن پیترو واتیکان، بزرگ ترین کلیسای کاتولیک جهان، شاهکاری تاریخی و مذهبی در قلب رم و مرکز آیینی کلیسای جهانی است.

کلیسای سن پیترو واتیکان، بزرگ‌ترین و مهم‌ترین کلیسای کاتولیک جهان، در قلب کشور مستقل واتیکان و در مجاورت شهر رم واقع شده است؛ بنایی شکوهمند با معماری رنسانس و باروک که محل دفن سنت پیتر، نخستین پاپ مسیحیت است و مرکز آیینی و معنوی کلیسای کاتولیک به شمار می‌آید. این کلیسا با گنبد عظیم، آثار هنری بی‌نظیر و جایگاه ویژه در ساختار مذهبی واتیکان، یکی از پربازدیدترین جاذبه های گردشگری اروپا است. 

طراحی گنبد باشکوه کلیسای سن پیترو واتیکان یادگاری از میکل آنژ است و نقاشی‌ها و مجسمه‌های داخلی‌ آن به‌دست بزرگ‌ترین هنرمندان رنسانس خلق شده‌اند. بازدید از این مکان یکی از واجبات در تور ایتالیا است؛ چراکه در کنار شکوه معماری، زیبایی‌های شگفت‌انگیز رنسانس شما را مسحور خواهد کرد. با ما همراه باشید و با کلیسای سن پیترو واتیکان آشنا شوید.

کلیسا واتیکان کجاست؟

«کلیسای سن پیترو» (Basilica di San Pietro in Vaticano)، در قلب کشور مستقل واتیکان واقع شده است؛ کشوری کوچک که درون شهر رم جای گرفته و مقر رسمی پاپ و مرکز معنوی کلیسای کاتولیک جهان به شمار می‌آید. این کلیسا در ضلع غربی میدان سن پیترو قرار دارد؛ میدانی بیضی‌شکل با ستون‌های عظیم که توسط جیان لورنزو برنینی (Gian Lorenzo Bernini) طراحی شده است. موقعیت جغرافیایی کلیسا، در مجاورت تپه جانیکولوم (Janiculum Hill) و رودخانهٔ تیبر (River Tiber)، چشم‌اندازی نمادین از شهر رم را شکل داده است.

واتیکان با مساحت کمتر از نیم کیلومتر مربع، کوچک‌ترین کشور مستقل جهان به حساب می‌آید؛ اما جایگاه آن در تاریخ، دین و هنر نظیر ندارد. کلیسای سن پیترو به‌لحاظ مذهبی اهمیت دارد و به‌عنوان شاهکاری معماری و هنری، مقصدی جهانی برای گردشگران، زائران و پژوهشگران محسوب می‌شود. این بنا در نقطه‌ای ساخته شده که بنا بر باور مسیحیان، محل دفن سنت پیتر، یکی از حواریون عیسی مسیح و نخستین پاپ کلیسای کاتولیک است. موقعیت مرکزی کلیسا در واتیکان، آن را به نقطهٔ آغاز بسیاری از تورهای مذهبی و فرهنگی در رم تبدیل کرده است.

دسترسی به کلیسا واتیکان

• مترو: برای دسترسی به کلیسای سن پیترو، گزینهٔ اصلی استفاده از متروی شهر رم است. ایستگاه «اوتاویانو-سن پیترو-موزه واتیکان» (Ottaviano–San Pietro–Musei Vaticani) در خط A مترو، نزدیک‌ترین ایستگاه به میدان سن پیترو محسوب می‌شود. فاصلهٔ پیاده‌روی از این ایستگاه تا ورودی میدان حدود ۵ تا ۱۰ دقیقه است. متروی رم از ساعت ۵:۳۰ صبح تا حدود ۲۳:۳۰ فعال است و در روزهای جمعه و شنبه تا ساعت ۱:۳۰ بامداد خدمات می‌دهد. برای مسافران خارجی، تهیهٔ بلیط‌های روزانه یا چندروزهٔ حمل‌ونقل عمومی از طریق دستگاه‌های خودکار یا اپلیکیشن‌های رسمی توصیه می‌شود.
• اتوبوس: خطوط اتوبوس شهری نیز دسترسی مناسبی به واتیکان دارند. اتوبوس‌های شمارهٔ ۴۰، ۶۴، ۶۲ و ۸۱ از نقاط مرکزی رم به نزدیکی میدان سن پیترو حرکت می‌کنند. ایستگاه‌های اتوبوس در «خیابان کونچیلاتزیونه» (Via della Conciliazione) و «میدان ریزورجیمینتو» (Piazza Risorgimento) قرار دارند.
• تاکسی: تاکسی‌های رسمی با علامت مشخص و تاکسی‌متر نیز در اطراف واتیکان فعال‌اند؛ اما به‌دلیل ترافیک و محدودیت‌های تردد در منطقهٔ تاریخی، استفاده از حمل‌ونقل عمومی معمولاً سریع‌تر و مقرون‌به‌صرفه‌تر است.
• خودرو شخصی: برای بازدیدکنندگانی که با خودرو شخصی سفر می‌کنند، باید توجه داشت که پارکینگ عمومی در نزدیکی واتیکان ظرفیتی محدود دارد و ورود به محدودهٔ مرکزی رم نیازمند مجوز تردد (ZTL) است.

هزینه بازدید از کلیسا واتیکان

ورود به کلیسای سن پیترو برای عموم رایگان است و نیازی به تهیهٔ بلیط برای بازدید از فضای اصلی کلیسا وجود ندارد. بااین‌حال، برخی بخش‌های خاص کلیسا، از جمله گنبد و نکروپولیس زیرزمینی، تنها با پرداخت هزینه یا رزرو قبلی قابل بازدید هستند. بلیط‌ها را می‌توان از باجهٔ رسمی در محل یا از طریق وب‌سایت‌های معتبر گردشگری تهیه کرد. لازم به ذکر است که پرداخت فقط به‌صورت نقدی یا با کارت اعتباری پذیرفته می‌شود و بلیط‌ها غیرقابل استرداد هستند.

بازدید از نکروپولیس واتیکان که در زیر کلیسا و در مجاورت آرامگاه سنت پیتر قرار دارد، تنها از طریق تورهای رسمی ادارهٔ باستان‌شناسی واتیکان و با رزرو قبلی امکان‌پذیر است. ظرفیت این تورها محدود است و معمولاً باید چند هفته پیش از سفر رزرو انجام شود. همچنین، تورهای ترکیبی شامل بازدید از کلیسا، گنبد و موزه‌های واتیکان توسط شرکت‌های گردشگری معتبر ارائه می‌شوند که قیمت آن‌ها بسته به خدمات و زبان راهنما متغیر است. برای جلوگیری از صف‌های طولانی، توصیه می‌شود از خدمات «ورود بدون صف» یا بازدیدهای صبح‌گاهی استفاده شود.

ساعت بازدید از کلیسا واتیکان

کلیسای سن پیترو همه‌روزه از ساعت ۷:۰۰ صبح تا ۱۹:۱۰ باز است. این ساعات شامل بازدید از فضای اصلی کلیسا، محراب، مجسمه‌ها و بخش‌های عمومی می‌شود. آخرین ورود معمولاً تا ۳۰ دقیقه پیش از زمان بسته‌شدن امکان‌پذیر است. در روزهای خاص مذهبی یا مناسبت‌های رسمی پاپی، ممکن است ساعات بازدید تغییر کند یا دسترسی به برخی بخش‌ها محدود شود. بازدیدکنندگان باید پیش از سفر، تقویم رسمی واتیکان را بررسی کنند تا از برنامه‌های ویژه یا محدودیت‌های احتمالی مطلع شوند.

ساعات بازدید از گنبد کلیسا متفاوت است و بسته به فصل تغییر می‌کند. در فصل تابستان (از آوریل تا سپتامبر)، گنبد از ساعت ۸:۰۰ تا ۱۸:۰۰ قابل بازدید است. در فصل زمستان (اکتبر تا مارس)، این زمان به ۸:۰۰ تا ۱۷:۰۰ کاهش می‌یابد. آخرین ورود به گنبد نیز حدود ۳۰ دقیقه پیش از پایان زمان رسمی انجام می‌شود. بازدید از نکروپولیس واتیکان که نیازمند رزرو قبلی است، معمولاً در بازهٔ زمانی ۹:۰۰ تا ۱۷:۰۰ انجام می‌شود و هر تور حدود ۹۰ دقیقه زمان می‌برد. 

معرفی کلیسا واتیکان

کلیسای سن پیترو بزرگ‌ترین کلیسای کاتولیک جهان از نظر مساحت داخلی است و در مرکز کشور واتیکان، در مجاورت میدان سن پیترو قرار دارد. این کلیسا یکی از چهار کلیسای بزرگ پاپی (Basilicae maiores) در رم است؛ اما تنها کلیسایی است که مستقیماً تحت نظارت پاپ قرار دارد. بنای فعلی کلیسا در قرن شانزدهم میلادی، به‌منظور جایگزینی برای کلیسای اولیه‌ای آغاز شد که در قرن چهارم توسط امپراتور کنستانتین ساخته شده بود. ساخت آن بیش از یک قرن به‌طول انجامید و معماران برجسته‌ای چون دوناتو برامانته، رافائل، میکل آنژ، کارلو مادرنو و جیان لورنزو برنینی در طراحی و اجرای آن نقش داشتند.

کلیسا واتیکان به‌لحاظ مذهبی، تاریخی و هنری جایگاهی منحصربه‌فرد دارد. بر اساس سنت مسیحی، سن پیترو (پطرس مقدس)، یکی از حواریون عیسی مسیح و نخستین پاپ کلیسای کاتولیک، در محل کنونی کلیسا به خاک سپرده شده است. این باور، کلیسا را به یکی از مهم‌ترین اماکن زیارتی جهان مسیحیت تبدیل کرده است. فضای داخلی کلیسا با بیش از ۱۵٬۰۰۰ متر مربع وسعت، ظرفیت پذیرش بیش از ۶۰٬۰۰۰ نفر را دارد و میزبان مراسم‌های رسمی پاپی، از جمله آیین‌های عید پاک، کریسمس و انتصاب پاپ جدید است. کلیسای سن پیترو مرکز معنوی کلیسای کاتولیک است و یکی از نمادهای معماری رنسانس و باروک در جهان به شمار می‌آید.

تاریخچه کلیسا واتیکان

تاریخچهٔ کلیسای سن پیترو به قرن چهارم میلادی بازمی‌گردد، زمانی که امپراتور کنستانتین، نخستین کلیسای مسیحی را بر فراز محل دفن سنت پیتر بنا کرد. این کلیسا که به سبک باسیلیکاهای رومی ساخته شده بود، تا قرن پانزدهم پابرجا ماند و به‌عنوان یکی از مهم‌ترین اماکن زیارتی جهان مسیحیت شناخته می‌شد. با گذشت زمان و فرسایش بنا، پاپ ژولیوس دوم در سال ۱۵۰۶ دستور ساخت کلیسای جدیدی را صادر کرد که جایگزین کلیسای اولیه شود. این پروژهٔ عظیم، یکی از بلندپروازانه‌ترین طرح‌های معماری دورهٔ رنسانس بود و بیش از ۱۲۰ سال به‌طول انجامید.

در طول این مدت، معماران برجسته‌ای در طراحی و اجرای کلیسا نقش داشتند. دوناتو برامانته طرح اولیه را ارائه کرد؛ اما پس از مرگ او، رافائل و سپس آنتونیو دا سانگالو جوان (Antonio da Sangallo the Younger) ادامهٔ کار را بر عهده گرفتند. در سال ۱۵۴۷، میکل آنژ به‌عنوان معمار اصلی منصوب شد و طراحی گنبد باشکوه کلیسا را به‌عهده گرفت. پس از او، جاکومو دلا پورتا (Giacomo della Porta) و دومنیکو فونتانا (Domenico Fontana) ساخت گنبد را تکمیل کردند. نمای اصلی کلیسا توسط کارلو مادرنو (Carlo Maderno) طراحی شد و در نهایت، جیان لورنزو برنینی میدان سن پیترو و بالداکین (Baldachin) داخلی را اجرا کرد. کلیسای جدید در سال ۱۶۲۶ به‌طور رسمی افتتاح شد و از آن زمان تاکنون، محل برگزاری مراسم‌ پاپی و زیارت میلیون‌ها نفر از سراسر جهان بوده است.

بهترین زمان بازدید از کلیسا

بازدید از کلیسای سن پیترو در تمام طول سال امکان‌پذیر است، اما برخی فصل‌ها و ساعات خاص برای تجربهٔ بهتر توصیه می‌شوند. فصل‌های بهار (مارس تا مه) و پاییز (سپتامبر تا نوامبر) به‌دلیل آب‌وهوای معتدل، کاهش ازدحام گردشگران و نور مناسب برای عکاسی، بهترین زمان برای بازدید هستند. در این بازه‌ها، دمای هوا در رم معمولاً بین ۱۵ تا ۲۵ درجهٔ سانتی‌گراد و بارندگی محدودتر از زمستان است.

تابستان، به‌ویژه ماه‌های جولای و آگوست، با وجود تعطیلات گسترده در اروپا، شاهد بیشترین حجم گردشگر است و صف‌های طولانی در ورودی کلیسا و گنبد شکل می‌گیرد. زمستان نیز با کاهش تعداد بازدیدکنندگان همراه است؛ اما هوای سرد و احتمال بارندگی ممکن است تجربهٔ بازدید را محدود کند.

از نظر روز، بهترین زمان برای ورود به کلیسا، ساعات اولیهٔ صبح بین ۷:۰۰ تا ۹:۰۰ است. در این بازه، صف‌ها کوتاه‌تر هستند و فضای داخلی کلیسا خلوت‌تر است. همچنین، نور طبیعی صبحگاهی از پنجره‌های گنبد و طاق‌ها جلوهٔ خاصی به فضای داخلی می‌بخشد. روزهای میانی هفته، به‌ویژه سه‌شنبه تا پنج‌شنبه، معمولاً خلوت‌تر از آخر هفته‌اند. در روزهای یکشنبه، به‌دلیل برگزاری مراسم مذهبی و حضور پاپ در میدان سن پیترو، ممکن است دسترسی به برخی بخش‌ها محدود شود.

در مناسبت‌های مذهبی مانند عید پاک، کریسمس و روز سنت پیتر، کلیسا میزبان مراسم رسمی است و ورود عمومی ممکن است با محدودیت همراه باشد. بررسی تقویم رسمی واتیکان پیش از سفر، برای اطلاع از رویدادهای خاص و برنامه‌های پاپی توصیه می‌شود.

معماری کلیسا واتیکان

معماری کلیسای سن پیترو ترکیبی از سبک‌های رنسانس و باروک است که در طول بیش از یک قرن، توسط برجسته‌ترین معماران اروپا طراحی و اجرا شده است. طرح اولیهٔ کلیسا توسط دوناتو برامانته ارائه شد که بنایی صلیبی‌شکل با گنبد مرکزی را پیشنهاد کرد. پس از او، رافائل و سانگالو تغییراتی در طرح ایجاد کردند؛ اما در نهایت میکل آنژ با ساده‌سازی نقشه و طراحی گنبد، مسیر معماری بنا را تعیین کرد. گنبد کلیسا، با ارتفاع ۱۳۶٫۶ متر از کف تا نوک صلیب، یکی از بلندترین گنبدهای جهان است و از نظر مهندسی و زیبایی‌شناسی، شاهکاری بی‌نظیر محسوب می‌شود.

نمای اصلی کلیسا واتیکان توسط کارلو مادرنو طراحی شد و با افزودن شبستان طولی، فرم باسیلیکای سنتی را به بنا بازگرداند. این نما با ستون‌های عظیم، سه در ورودی و مجسمه‌های سنگی سنت پیتر و سنت پل، جلوه‌ای باشکوه دارد. فضای داخلی کلیسا با مرمر، طلاکاری، موزاییک و مجسمه‌های هنری تزئین شده است. جیان لورنزو برنینی با طراحی بالداکین برنزی بالای محراب اصلی و میدان سن پیترو، نقش مهمی در تکمیل فضای آیینی و معماری کلیسا ایفا کرد. نور طبیعی از طریق پنجره‌های گنبد و طاق‌ها به درون نفوذ می‌کند و بر جلوهٔ هنری و معنوی فضا می‌افزاید. ترکیب دقیق تناسبات هندسی، مصالح گران‌قیمت و تزئینات هنری، کلیسای سن پیترو را به یکی از برجسته‌ترین بناهای مذهبی و معماری جهان تبدیل کرده است.

بخش های مختلف کلیسای واتیکان

کلیسای سن پیترو در واتیکان شامل مجموعه‌ای از فضاها و بخش‌های تماشایی است که هر یک اهمیت تاریخی، مذهبی و هنری خود را دارند. بازدیدکنندگان می‌توانند از شبستان وسیع، محراب اصلی، گنبد عظیم، غارهای زیرزمینی، نکروپولیس باستانی و شاهکارهای هنری همچون مجسمهٔ پیتا دیدن کنند. هر بخش از کلیسا، با طراحی و تزئینات خاص خود، نمادی از اقتدار دینی و مهارت هنری دوران رنسانس و باروک است.

۱. شبستان

شبستان (Nave) بخش اصلی داخلی کلیسا است که بازدیدکنندگان پس از عبور از ورودی به آن وارد می‌شوند. این فضای وسیع با ستون‌ها، گنبدهای فرعی، طلاکاری‌ها و موزاییک‌های بی‌نظیر تزئین شده است. شبستان محل برگزاری آیین‌های رسمی کلیسا و راهروی اصلی برای دسترسی به محراب است. آثار هنری استادان بزرگ مانند برنینی و میکل آنژ در این بخش دیده می‌شوند و تلفیقی از عظمت معماری و شکوه مذهبی را جلوه‌گر می‌کنند.

۲. محراب اصلی

محراب اصلی (High Altar) در مرکز کلیسا و بالای آرامگاه سنت پیتر واقع شده است. این بخش، قلب معنوی کلیسا محسوب می‌شود و تنها پاپ اجازه دارد در آن مراسم آیینی برگزار کند. محراب با تزئینات پیچیده و نورپردازی طبیعی از گنبد، فضایی مقدس و تأثیرگذار پدید می‌آورد. همچنین جایگاه آن که دقیقاً بالای محل دفن سنت پیتر قرار دارد، اهمیت مذهبی این بخش را دوچندان می‌کند.

۳. بالداکین داخلی

بالداکین داخلی  (Baldacchino) یا سایبان برنزی برنینی، بالای محراب اصلی و آرامگاه سنت پیتر قرار گرفته و یکی از شاخص‌ترین آثار معماری و هنری باروک در جهان است. این سازه عظیم ۲۸ متر ارتفاع دارد و ستون‌های مارپیچ آن که با مجسمه‌ها و تزئینات طلایی آراسته شده‌اند، همزمان حسی از حرکت و شکوه را تلقین می‌کنند.  

۴. گنبد کلیسا

گنبد کلیسا (The Dome)، میراث میکل آنژ، با ارتفاع تقریبی ۱۳۶ متر، از نظر معماری یک شاهکار بی‌بدیل به شمار می‌رود. بازدیدکنندگان می‌توانند از طریق پله یا آسانسور به بالای این گنبد عظیم صعود کنند و شاهد چشم‌اندازی بی‌نظیر از واتیکان و شهر رم باشند. گنبد کلیسا واتیکان جلوه‌ای از هنر رنسانس را بازمی‌تاباند و در عین حال، نمادی از قدرت و شکوه کلیسا است. همچنین حضور آن در مرکز بنا، تمرکزی معنوی و بصری را شکل می‌دهد.

۵. غارهای واتیکان

غارهای واتیکان (Vatican Grottoes) فضای نیمه‌زیرزمینی بین طبقه اصلی و مقبره سنت پیتر است. در این غارها، مقبره‌های بسیاری از پاپ‌ها و شخصیت‌های مذهبی جای گرفته‌اند و معماری آن‌ها با سقف‌های قوسی و تزئینات هنری، اجرا شده است. بازدید از این بخش معمولاً رایگان است؛ اما در صورت استفاده از تور راهنما یا بسته‌های ویژه ممکن است هزینه‌ دریافت شود.

۶. نکروپولیس واتیکان

نکروپولیس واتیکان (Vatican Necropolis) در زیر غارها و بخش‌های داخلی کلیسا قرار دارد و محل دفن سنت پیتر و قبرهای باستانی رومی است. این بخش تنها با رزرو قبلی و تور رسمی قابل بازدید است و ظرفیت محدودی دارد. بازدیدکنندگان در این مکان درک بهتری از لایه‌های تاریخی و باستانی واتیکان پیدا می‌کنند و با ریشه‌های اولیه مسیحیت و زندگی زائران قرون اولیه میلادی آشنا می‌شوند.

۷. مجسمه پیتا

مجسمهٔ پیتا (Pietà) اثر میکل آنژ، در سمت راست ورودی کلیسا قرار دارد و مریم مقدس را در حالی نشان می‌دهد که پیکر عیسی را پس از مصلوب شدن در آغوش گرفته است. این اثر هنری، با دقت و ظرافت فوق‌العاده، یکی از مشهورترین نمادهای هنر رنسانس در جهان است و از مهم‌ترین آثار میکل آنژ به شمار می‌رود.

۸. خزانه واتیکان

خزانهٔ واتیکان (Treasury Museum) مجموعه‌ای از آثار مذهبی و تاریخی نفیس، شامل جواهرات، جام‌های طلا، لباس‌های پاپ‌ها و اشیای ارزشمند قرون وسطی است که در فضای داخلی کلیسا نگهداری می‌شود. در این بخش، بازدیدکنندگان با جنبه‌های مادی و هنری تاریخ کلیسا و نمادهای قدرت مذهبی پاپ‌ها آشنا می‌شوند. در حال حاضر (۲۰۲۵) خزانه به‌علت بازسازی و طراحی مجدد، به‌طور موقت بسته است و امکان بازدید مستقیم وجود ندارد. تاریخ دقیق بازگشایی خزانه واتیکان به‌صورت رسمی اعلام نشده است؛ بنابراین توصیه می‌شود بازدیدکنندگان سایت رسمی کلیسا را برای اطلاع از وضعیت به‌روزرسانی خزانه بررسی کنند.

حقایق جالب درباره کلیسا واتیکان

کلیسای سن پیترو در واتیکان مجموعه‌ای از حقایق شگفت‌انگیز تاریخی، هنری و معماری را در دل خود جای داده است. این کلیسا میزبان گنبدی عظیم است که طراحی آن به میکل آنژ نسبت داده می‌شود، مقبره سنت پیتر در زیر محراب اصلی قرار دارد و شاهکارهایی چون مجسمهٔ پیتا و بالداکین برنزی برنینی، بازدیدکنندگان را به تحسین هنر و خلاقیت بشر دعوت می‌کند. هر گوشه و بخش این بنا داستانی خاص از قدرت مذهبی، مهارت هنری و میراث فرهنگی واتیکان را روایت می‌کند.

۱. بازمانده های کلیسای اولیه

کلیسای سن پیتر کنونی در واقع دومین کلیسای سن پیتر است. کلیسای قدیمی، حدود سال ۳۲۴ میلادی و به دستور کنستانتین اول ساخته شد. در سالروز میلاد مسیح در سال ۸۰۰ میلادی، شارلمانی در همین کلیسا به‌عنوان فرمانروای امپراتوری مقدس رم، تاج‌گذاری کرد. از کلیسای اول چندان چیزی باقی نمانده است، جز تکه‌ای موزاییک از قرن هشتم که در «کلیسای سن ماریا کوزمدین» (Basilica of Saint Mary in Cosmedin) نگهداری می‌شود و هشت ستون که به کلیسای فعلی سن پیتر منتقل شدند. سنگ «دهان حقیقت» نیز در کلیسای سن ماریا کوزمدین قرار دارد. روی این سنگ، تصویر خدای دریا حکاکی شده، در حالی که دهان و چشم‌هایش باز است.

۲. آرامگاه های متعدد

بیش از ۱۰۰ آرامگاه در کلیسای سن پیتر وجود دارد. این آرامگاه‌ها متعلق به ۹۱ پاپ؛ امپراطور مقدس رم، اُتوی دوم (Otto II)؛ و ملکه سوئد، کریستینا (Christina, Queen of Sweden) است که برای تغییر مذهب خود به کاتولیک، از سلطنت کناره‌گیری کرد.

۳. امضای میکل آنژ

پیتا تنها اثری بود که میکل آنژ امضای خود را پای آن قرار داد. طبق روایت‌ها، روزی میکل آنژ مطلع می‌شود که یک نفر در مورد این مجسمه‌ صحبت می‌کند و آن را به کریستوفرو سولاری (Cristoforo Solari) نسبت می‌دهد. این مجسمه، شاهکار دستان هنرمند میکل آنژ بود؛ بنابراین با افتخار امضای خود را روی شالبند مریم مقدس حک کرد. او بعداً از این کار خود پشیمان شد و گفت که دیگر هیچ‌کدام از کارهایش را امضا نخواهد کرد.

۴. آسیب های مجسمه پیتا

مجسمهٔ پیتا بارها مورد بی‌ مهری قرار گرفته است. در ابتدا، حدود دهه‌ ۱۷۰۰ میلادی، هنگام جابجایی مجسمه، چهار انگشت مریم مقدس شکست؛ در سال ۱۷۳۶ این بخش‌ها مرمت شد. اما بدترین اتفاق در سال ۱۹۷۲ افتاد؛ زمانی که یک زمین‌‌شناس به درون کلیسا دوید و با چکش زمین‌شناسی خود به این مجسمهٔ ۵۰۰ ساله حمله کرد. او در حالی که فریاد می‌زد «من عیسی مسیح هستم»، یکی از دست‌های مریم مقدس را به‌طور کامل از آرنج جدا کرد، تکه‌ای از بینی‌اش را شکست و به یکی از پلک‌هایش آسیب رساند. پس از احیاء و مرمت مجسمه، پیتا را در محفظه‌ای از جنس شیشه‌ ضدگلوله قرار دادند.

۵. بخشندگی درب مقدس

یکی از درهای کلیسا واتیکان، با عنوان «درب مقدس»، تنها در سال‌های مقدس باز می‌شود. این در را فقط در سال‌های مشخص یوبیل می‌گشایند و طبق روایت‌ها، مردمی که از آن عبور می‌کنند، تمام گناهانشان بخشیده می‌شود. به عقیدهٔ کاتولیک‌ها، یوبیل یعنی سالی که در آن تمام گناهان و کفارهٔ آن‌ها بخشیده می‌شود. یوبیل هر بیست و پنج سال، یک بار است.

۶. قدیسان محافظ

در بالای سلسله ستون‌های میدان سن پیتر، ۱۴۰ مجسمه از قدیسان مختلف قرار دارد. در این بخش حکاکی‌های زیادی وجود دارد که توسط هنرمندان مختلف طی یک دوره ۴۱ ساله، از ۱۶۶۲ تا ۱۷۰۳، کامل شده‌اند. متاسفانه نام تمام هنرمندانی که در این اثر هنری نقش داشتند، ثبت نشده‌ است.

۷. بالداکین برنینی

زمانی که برنینی بالداکین ۲۸ متری کلیسای سن پیتر را در سال ۱۶۳۳ ساخت، به شدت هدف انتقاد‌ قرار گرفت. گفته می‌شود فلز برنزی که بالداکین از آن ساخته شده، از سقف معبد پانتئون برداشته شده است. 

۸. پلکان ترسناک گنبد

برای صعود به گنبد میکل آنژ، باید ۴۹۱ پله طی شود. صعود از این پله‌ها اندکی ترسناک است. در برخی قسمت‌ها، پلکان چنان باریک می‌شود که امکان نصب نرده وجود نداشته و تنها طنابی در وسط قرار داده شده است. در برخی بخش‌ها نیز پلکان شیب تندی دارد.

۹. وادی خاموشان واتیکان

نکروپولیس وادی خاموشان در واتیکان است و تعداد زیادی پاپ در آن دفن شده‌اند. نکروپولیس فقط با قرار قبلی قابل بازدید است و مشخص نیست دلیل واتیکان برای صدور اجازه به بعضی از درخواست‌ها و رد بعضی دیگر چیست.

۱۰. استخوان های سن پیتر

درخصوص آرامگاه سن پیتر نیز قطعیتی وجود ندارد. تنها ۱۳۴ تکه استخوان با عبارت «Petros eni» به معنای «پطروس این‌جاست»، در یک فرورفتگی در دیوار یافت شده است. کربن‌سنجی‌های انجام شده برای تعیین قدمت استخوان‌ها نشان داده‌اند که آن‌ها متعلق به مردی ۶۰ تا ۷۰ ساله از قرن دوم میلادی هستند. طبق برخی روایت‌ها، وقتی سن پیتر به‌صورت وارونه به صلیب کشیده شد، خیلی زود او را از صلیب جدا کردند. اما این کار به درستی انجام نشد و پاها از قسمت قوزک پا جدا شد. پس یعنی ممکن است این استخوان‌ها واقعاً به سن پیتر تعلق داشته باشد. 

۱۱. انگشت مجسمه سن پیتر

مجسمه‌ای برنزی از سن پیتر موجود است که گمان می‌رود در قرن سیزدهم میلادی، توسط آرنولفو دی کامبیو (Arnolfo di Cambio) ساخته شده باشد. این مجسمه اغلب سوژهٔ بحث میان مورخان هنری و متخصصانی بوده است؛ آن‌ها معتقدند این مجسمه در اوایل قرن پنجم ساخته شده است. در هر حال، مجسمه سن پیتر محبوبیت زیادی دارد؛ زیرا طبق رسوم، توصیه می‌شود وقتی کسی از کنار آن می‌گذرد، پای او را ببوسد. به همین دلیل نیز انگشتان پای سمت راست مجسمه، نازک و ساییده‌شده‌اند؛ در حالی که انگشتان پای چپ کاملا سالم باقی مانده‌اند.

۱۲. پیش بینی آخرالزمان

بر اساس برخی شایعات، از هر پاپ پرتره‌ای با یک قاب طلاکوب، در جایی از سن پیتر قرار داده شده است که شامل قاب‌های خالی به تعداد مشخص، برای پاپ‌های آینده نیز می‌شود. آنکه واتیکان چگونه اطلاع داشته است که چند قاب خالی باید در نظر بگیرد، همیشه یک راز بوده است. از این رو، گمانه‌زنی‌هایی به وجود آمد، مبنی بر آنکه واتیکان از زمان وقوع آخر‌الزمان مطلع است و در نتیجه، تعداد مشخصی قاب عکس خالی تهیه کرده‌ است تا تمام پاپ‌های حاکم تا آن زمان را شامل شود. 

موقعیت مذهبی کلیسا واتیکان

کلیسای سن پیترو در واتیکان، جایگاه ویژه‌ای در ساختار کلیسای کاتولیک دارد و به‌عنوان مقر رسمی پاپ، بالاترین مرجع دینی این نهاد محسوب می‌شود. برخلاف سایر کلیساهای بزرگ که به اسقف‌نشین‌های محلی واگذار شده‌اند، سن پیترو به‌عنوان کلیسای شخصی پاپ، محل برگزاری آیین‌های اصلی کلیسای کاتولیک از جمله مراسم عید پاک، کریسمس، و انتصاب پاپ جدید است. این موقعیت، کلیسا را به مرکز تصمیم‌گیری معنوی و نماد وحدت کلیسای جهانی تبدیل کرده است.

از نظر آیینی، کلیسای سن پیترو محل دفن سنت پیتر، نخستین پاپ و یکی از حواریون عیسی مسیح است. این باور، جایگاه کلیسا را در میان زائران و مؤمنان مسیحی تقویت کرده و آن را به یکی از مهم‌ترین اماکن زیارتی جهان تبدیل کرده است. همچنین، در ساختار کلیسای کاتولیک، کلیساهای پاپی دارای امتیازات خاصی هستند؛ از جمله حق اعطای بخشایش‌نامه‌های کامل (Plenary Indulgence) به زائران در مناسبت‌های خاص.

کلیسای سن پیترو همچنین محل برگزاری جلسات شورای کلیسایی، دعاهای عمومی پاپ و سخنرانی‌های هفتگی او در میدان سن پیترو است. این نقش چندلایه، کلیسا را به مرکز معنوی، اداری و آیینی کلیسای کاتولیک جهانی بدل کرده است.

تفاوت کلیسای سن پیترو با کلیسای سیستین و موزه واتیکان

کلیسای سن پیترو، نمازخانهٔ سیستین (Sistine Chapel) و موزه‌های واتیکان، سه بخش مجزا در کشور واتیکان هستند که هر یک ورودی، کاربری و ساختار مدیریتی متفاوتی دارند. کلیسای سن پیترو، بنای اصلی مذهبی واتیکان محسوب می‌شود و ورود به آن برای عموم رایگان است. این کلیسا از طریق میدان سن پیترو قابل دسترسی است و نیازی به تهیهٔ بلیط ندارد؛ مگر برای بخش‌های خاص.

در مقابل، نمازخانهٔ سیستین بخشی از مجموعهٔ موزه‌های واتیکان است و تنها از طریق مسیر بازدید موزه قابل دسترسی است. بازدید از سیستین نیازمند تهیهٔ بلیط رسمی موزه واتیکان است و ورود مستقل به آن امکان‌پذیر نیست. موزه‌های واتیکان مجموعه‌ای گسترده از گالری‌ها، آثار هنری، مجسمه‌ها، نقاشی‌ها و اشیای تاریخی هستند که در ساختمان‌های مجاور کلیسا قرار دارند. این موزه‌ها شامل گالری نقاشی، موزه مصر باستان، موزه اتروسک و تالار نقاشی‌های رافائل می‌شوند.

نمازخانهٔ سیستین، که در انتهای مسیر بازدید موزه قرار دارد، به‌دلیل نقاشی‌های سقفی میکل آنژ و صحنهٔ «روز داوری» شهرت جهانی دارد. درحالی‌که، کلیسای سن پیترو محل برگزاری آیین‌های مذهبی و مراسم پاپی است، نمازخانهٔ سیستین بیشتر کاربرد آیینی خاص دارد؛ از جمله انتخاب پاپ جدید در مراسم مجمع کاردینال‌ها (Conclave). بنابراین، گردشگران باید توجه داشته باشند که بازدید از هر یک از این بخش‌ها مستلزم برنامه‌ریزی جداگانه و شناخت تفاوت‌های ساختاری و مدیریتی آن‌ها است.

قوانین بازدید از کلیسا واتیکان

ورود به کلیسای سن پیترو مشروط به رعایت مقررات امنیتی و پوشش رسمی است که توسط دولت واتیکان و نگهبانان کلیسا اعمال می‌شود.

• در ورودی میدان سن پیترو، ایستگاه‌های کنترل امنیتی با دستگاه‌های اسکن و مأموران انتظامی مستقر هستند. بازدیدکنندگان باید از عبور اشیای ممنوعه مانند چاقو، اسپری، بطری‌های شیشه‌ای و تجهیزات حجیم خودداری کنند.
• کیف‌های دستی و کوله‌پشتی‌های بزرگ ممکن است نیاز به بررسی جداگانه داشته باشند.
• در ساعات اوج بازدید، به‌ویژه صبح‌های آخر هفته یا مناسبت‌های مذهبی، صف‌های امنیتی ممکن است طولانی شود. توصیه می‌شود بازدیدکنندگان حداقل ۳۰ تا ۴۵ دقیقه پیش از زمان موردنظر در محل حاضر باشند تا مراحل کنترل را بدون تأخیر طی کنند.
• از نظر پوشش، کلیسای سن پیترو مقررات سخت‌گیرانه‌ای دارد که برای حفظ احترام به فضای مذهبی اعمال می‌شود. ورود با لباس‌های نامناسب، بدن‌نما یا دارای نوشته‌های نامناسب ممنوع است.
• مردان باید از پوشیدن تی‌شرت‌های آستین‌کوتاه و شلوارک خودداری کنند و زنان نیز باید لباس‌هایی با پوشش شانه و زانو انتخاب کنند.
• در صورت عدم رعایت مقررات پوشش، مأموران اجازهٔ ورود نخواهند داد.
• برخی بازدیدکنندگان در صورت نداشتن پوشش مناسب، از فروشگاه‌های اطراف واتیکان پوشش‌های موقت مانند شال یا دامن بلند تهیه می‌کنند. 

امکانات کلیسا واتیکان

امکانات و خدمات گردشگری در محدودهٔ کلیسا واتیکان شامل تورهای راهنمای رسمی، خدمات صوتی چندزبانه و مراکز اطلاعات گردشگری است. راهنماهای رسمی واتیکان با کارت شناسایی معتبر و لباس مشخص، تورهایی به زبان‌های مختلف از جمله انگلیسی، ایتالیایی، اسپانیایی، فرانسوی و آلمانی ارائه می‌دهند. این تورها معمولاً شامل بازدید از کلیسا، گنبد، غارهای واتیکان و میدان سن پیترو هستند و مدت زمان آن‌ها بین ۹۰ تا ۱۲۰ دقیقه متغیر است.

مراکز اطلاعات گردشگری در «خیابان کونچیلاتزیونه» و «میدان ریزورجیمینتو» قرار دارند و نقشه‌های رسمی، بروشورهای چندزبانه و اطلاعات به‌روز دربارهٔ ساعات بازدید، رویدادهای مذهبی و محدودیت‌های امنیتی را در اختیار گردشگران می‌گذارند. همچنین، برخی شرکت‌های گردشگری خصوصی خدمات رزرو آنلاین، تورهای بدون صف و تورهای ترکیبی واتیکان و رم را ارائه می‌کنند که برای بازدیدکنندگان با زمان محدود مناسب‌ هستند.

در اطراف کلیسای سن پیترو و میدان مرکزی واتیکان، مجموعه‌ای از امکانات رفاهی و خدمات گردشگری برای بازدیدکنندگان فراهم شده است. سرویس‌های بهداشتی عمومی در چند نقطه از میدان و خیابان‌های مجاور در دسترس‌اند و تابلوهای راهنما مسیر آن‌ها را مشخص می‌کنند. همچنین، ایستگاه‌های آب آشامیدنی رایگان در محدودهٔ میدان سن پیترو نصب شده‌اند که در فصل‌های گرم سال مورد استفادهٔ گسترده قرار می‌گیرند. فروشگاه‌های سوغات، کتاب‌فروشی‌های مذهبی و مراکز فروش تمبر واتیکان در اطراف کلیسا فعال‌اند و محصولات رسمی، کتاب‌های مذهبی، تصاویر پاپ و یادبودهای فرهنگی عرضه می‌کنند. برخی از این فروشگاه‌ها تحت نظارت دولت واتیکان فعالیت می‌کنند و کالاهای دارای مهر رسمی عرضه می‌کنند.