قوانین ژاپن که قبل از سفر باید بدانید

آشنایی با قوانین ژاپن به شما کمک می کند تا با احترام به فرهنگ این کشور، تجربه ای بهتر از سفر به ژاپن کسب کنید.

در فرهنگ ژاپنی، مفهومی به نام «هاریو» (Hairyo) وجود دارد که به معنی ملاحظه و درک عمیق احساسات و نیازهای دیگران است. این اصل، بنیان بسیاری از تعاملات اجتماعی در ژاپن است و نشان‌دهنده‌ی فرهنگی است که بر احترام متقابل و هماهنگی اجتماعی تأکید دارد. اگر بدون شناخت وارد این کشور شوید، ممکن است ناخواسته بی‌احترامی کنید. بنابراین شناخت قوانین ژاپن در زندگی روزمره می‌تواند تجربه سفرتان را بسیار لذت‌بخش‌تر کند. در این مطلب به سراغ ۱۶ قانون مهم ژاپن رفته‌ایم که با دانستن آن‌ها می‌توانید از هرگونه اشتباه فرهنگی جلوگیری کنید و سفری لذت‌بخش و محترمانه با تور ژاپن داشته باشید.

 قوانین ژاپن

۱. چند دقیقه زودتر از موعد برسید

در ژاپن، وقت‌شناسی فقط نشانه‌ای از ادب نیست، بلکه یک انتظار فرهنگی است. رسیدن دقیق سر ساعت به معنی «دیر رسیدن» تلقی می‌شود و معمولاً باید ۵ تا ۱۰ دقیقه زودتر از زمان مقرر در محل حاضر باشید؛ به‌ویژه هنگام رزرو رستوران. این رفتار با ارزش‌های ژاپنی همچون قابل‌اعتماد بودن و رعایت ادب کاملاً همسو است. در حالی‌که در بسیاری از کشورها چند دقیقه تأخیر قابل‌چشم‌پوشی است، در فرهنگ ژاپنی بی‌احترامی بزرگی به شمار می‌آید. بنابراین حتماً برنامه‌ریزی دقیقی برای مسیر حرکت خود داشته باشید و احتمال تأخیرهای غیرمنتظره را در نظر بگیرید.

۲. سکوت را محترم بشمارید

علاقه ژاپنی‌ها به آرامش و سکوت در فضاهای عمومی ریشه‌ای فرهنگی دارد. در مکان‌هایی مانند رستوران‌ها، وسایل حمل‌ونقل عمومی یا فضاهای اشتراکی دیگر، پایین نگه‌داشتن صدای گفتگو بسیار مهم است. این رفتار نشانه‌ای از احترام به دیگران و توجه به محیط اطراف است. اگر در مکان‌های عمومی با صدای بلند صحبت نکنید و از رفتارهای پر سر و صدا بپرهیزید، به حفظ فضای آرام و دلنشین آن کمک بزرگی خواهید کرد؛ فضایی که در فرهنگ ژاپنی بسیار ارزشمند است.

۳. با فرهنگ «موتتای‌ نای» آشنا شوید

«موتتای‌نای» (Mottainai) مفهومی ژاپنی است که قدردانی عمیق از منابع محدود زندگی را بازتاب می‌دهد. این اصل بر این تأکید دارد که هیچ چیز نباید بیهوده تلف شود؛ چه غذا باشد، چه زمان، و چه تلاش. این طرز فکر، ما را به سمت پرهیز از اسراف سوق می‌دهد؛ مثلاً هنگام سفارش غذا، باید به میزان مصرف خود توجه داشته باشیم و از سفارش بیش از حد خودداری کنیم. با این کار، نه‌تنها از هدر رفتن غذا جلوگیری می‌کنیم، بلکه با احترام گذاشتن به مواد اولیه، زحمات کشاورزان و هنری که در تهیه هر بشقاب صرف شده، هر لقمه را با درک و لذت بیشتری می‌خوریم.

۴. آداب غذا خوردن را رعایت کنید

غذا خوردن در ژاپن فقط یک وعده نیست، بلکه تجربه‌ای فرهنگی و هنری است که باید با احترام کامل انجام شود. علاوه بر وقت‌شناسی و حفظ سکوت، رعایت چند نکته دیگر نیز ضروری است. به‌ویژه در رستوران‌های سطح بالا، باید پیش از عکس‌برداری یا فیلم‌برداری از غذا، اجازه‌ی شف (سرآشپز) را بگیرید. همچنین از قرار دادن گوشی یا دوربین مستقیماً روی میز بپرهیزید؛ زیرا این کار ممکن است سطح ظریف کانتر را خش بیندازد؛ در صورت نیاز می‌توانید زیرانداز مخصوص درخواست کنید یا همراه خود ببرید.

نکته‌ی مهم دیگر، سرعت عمل در عکس‌برداری است. هر بشقاب در لحظه‌ی سرو، در بهترین حالت ممکن قرار دارد و کیفیت آن با گذر زمان کاهش می‌یابد. برخی سرآشپزها ممکن است نسبت به طولانی شدن این زمان، واکنش منفی نشان دهند. پس اگر می‌خواهید عکس بگیرید، سریع و بی‌حاشیه عمل کنید.

در فرهنگ ژاپنی استفاده از عطرها، افترشیو یا کرم‌هایی با بوی تند ممنوع است، چون ممکن است لذت چشایی دیگران از غذا را مختل کند.

رعایت آداب استفاده از چاپستیک (chopsticks) هم اهمیت بالایی دارد؛ هیچ‌گاه غذا را مستقیماً از یک چاپستیک به چاپستیک دیگر منتقل نکنید و چاپستیک‌ها را به صورت عمودی در برنج فرو نکنید؛ این کار یادآور مراسم سوگواری است و بی‌احترامی بزرگی تلقی می‌شود. همچنین، حوله‌های مرطوب کوچکی که به نام «اوشیبوری» (oshibori) در رستوران‌ها ارائه می‌شود، فقط برای پاک کردن دست‌ها هستند، نه صورت؛ پس از استفاده نیز بهتر است آن را مرتب تا کرده روی میز قرار دهید.

۵. در ژاپن انعام ندهید

در رستوران‌های ژاپن انعام دادن نه‌تنها رایج نیست، بلکه ممکن است باعث سردرگمی یا حتی ناراحتی کارکنان شود. در بیشتر موارد، هزینه‌ی خدمات (Service Charge) به‌طور خودکار در صورت‌حساب گنجانده شده است. اگر می‌خواهید قدردانی خود را نشان دهید، سفارش یک نوشیدنی انتخاب هوشمندانه‌تری است.

اما مهم‌تر از همه، رفتار شماست. با احترام گذاشتن به آشپزها، کارکنان و دیگر مشتریان و با رعایت هنجارهای فرهنگی، فضای دلنشینی برای همه فراهم می‌کنید؛ بدون پیچیدگی‌های مربوط به فرهنگ انعام.

۶. قوانین استفاده از وسایل حمل‌ و نقل عمومی را رعایت کنید

در ژاپن، سکوت در وسایل نقلیه عمومی امری حیاتی است. موبایل خود را روی حالت بی‌صدا قرار دهید، از تماس تلفنی خودداری کنید و با همسفران خود با صدای بلند صحبت نکنید. غذا خوردن نیز معمولاً ممنوع است، به جز در قطارهای سریع‌السیر شینکانسن (Shinkansen) که در آن‌ها می‌توانید جعبه‌غذاهای مخصوص را داشته باشید.

صف بستن منظم هنگام سوار شدن و پیاده شدن از قطار، بخش مهمی از فرهنگ حمل‌ونقل ژاپن است. ابتدا اجازه دهید مسافران پیاده شوند، سپس وارد شوید. در مورد پله‌برقی‌ها هم باید به تفاوت‌های منطقه‌ای توجه داشت: در توکیو، مردم سمت چپ می‌ایستند؛ ولی در اوساکا، سمت راست. بهترین کار این است که اطرافیان خود را نگاه کنید و از رفتارشان الگوبرداری کنید.

۷. زباله‌ ها را با خود ببرید

با وجود کمبود سطل زباله در خیابان‌ها، شهرهای ژاپن به طرز شگفت‌انگیزی تمیز هستند؛ این نتیجه‌ی مشارکت جمعی مردم در حفظ نظافت عمومی است. در فرهنگ ژاپنی، این کاملاً عادی است که زباله‌های خود را در یک کیسه پلاستیکی مخصوص نگه دارید و با خود به خانه ببرید یا در فرصت مناسب دور بیندازید.

اگر در مسیر خود سطل زباله‌ای پیدا کردید، معمولاً بخش‌بندی شده است؛ پلاستیک، کاغذ، بطری، زباله‌سوز و... بنابراین حتماً زباله‌های خود را به‌درستی تفکیک و در جای مناسب بیندازید. این احترام به نظم و محیط‌زیست یکی از قوانین نانوشته‌ی مهم در ژاپن است.

۸. قوانین استفاده از چشمه‌های آب گرم را فراموش نکنید

ورود به چشمه‌های آب گرم عمومی در ژاپن (اونسن یا Onsen) قوانینی دارد که رعایت آن‌ها نشانه‌ی احترام به فرهنگ و بهداشت جمعی است. پیش از ورود به حوضچه‌ی اصلی، باید به‌طور کامل در ایستگاه‌های دوش خود را بشویید؛ این کار صرفاً برای رعایت بهداشت نیست، بلکه نشانه‌ی ادب نیز هست. سکوت هم جزو آداب اصلی در اونسن است تا فضای آرامش‌بخش آن حفظ شود.

۹. کفش‌ ها را در داخل فضاهای بسته درآورید

در ژاپن، بیرون آوردن کفش قبل از ورود به خانه‌ها و برخی مکان‌های عمومی یا سنتی، یک اصل مهم بهداشتی و فرهنگی است. اگر با صندل سفر می‌کنید، بهتر است جوراب تمیز همراه داشته باشید تا هنگام ورود بتوانید آن را بپوشید. ورودی بسیاری از خانه‌ها و برخی فضاهای رسمی، محلی به نام «گِنکان» (genkan) دارد که مخصوص قرار دادن منظم کفش‌هاست.

همچنین توجه داشته باشید که قرار دادن کیف روی میزها، غیربهداشتی و بی‌ادبانه تلقی می‌شود. در اغلب مکان‌ها، نگهدارنده‌ی مخصوص کیف در نظر گرفته شده است تا بتوانید وسایل شخصی خود را به شکل مناسبی در کنار خود قرار دهید.

۱۰. به حریم شخصی احترام بگذارید

در فرهنگ ژاپنی، حفظ فاصله و احترام به فضای شخصی اهمیت بالایی دارد. در آداب روزمره، بغل کردن معمول نیست و حتی می‌تواند باعث ناراحتی طرف مقابل شود؛ مخصوصاً اگر آشنایی نزدیکی بین شما وجود نداشته باشد. دست دادن هم چندان رایج نیست؛ به‌جای آن، خم شدن به سبک ژاپنی (تعظیم) بهترین شیوه‌ی سلام و احوال‌پرسی است.

همچنین، ابراز احساسات در ملاعام (مثل بوسیدن یا در آغوش گرفتن) در جامعه‌ی ژاپن معمول نیست و ممکن است ناپسند تلقی شود.

۱۱. از قوانین عبور و مرور پیروی کنید

ژاپن کشوری قانون‌مدار است که نظم و احترام به قوانین حتی در جزئی‌ترین مسائل، از جمله عبور و مرور، به‌شدت رعایت می‌شود. عبور از خیابان در محل‌های غیرمجاز (jaywalking) ناپسند است و اغلب مردم فقط از محل‌های مشخص و خط‌کشی‌شده عبور می‌کنند. حتی اگر خیابان خالی باشد، مردم پشت چراغ قرمز می‌ایستند و تا سبز شدن آن صبر می‌کنند.

اگر می‌خواهید مطیع قوانین ژاپن باشید، حتماً از چراغ‌های راهنمایی تبعیت کنید و از دیگران الگو بگیرید.

۱۲. به معابد و زیارتگاه‌ ها احترام بگذارید

معابد بودایی و زیارتگاه‌های شینتویی صرفاً جاهای دیدنی ژاپن نیستند، بلکه مکان‌هایی مقدس با آدابی خاص هستند. هر کدام از این مکان‌ها رسوم و رفتارهای متفاوتی دارند که باید با دقت رعایت شوند. برای مثال، در ابتدای ورود به بسیاری از زیارتگاه‌ها، مکانی برای شستن دست‌ها وجود دارد که نشان‌دهنده‌ی پاک‌سازی ذهن و جسم است؛ استفاده از آن نه‌تنها اختیاری نیست، بلکه نشانه‌ای از احترام است.

خم شدن (تعظیم) در برابر ورودی، پرهیز از سر و صدا و توجه به علائم مربوط به عکاسی از دیگر موارد مهم هستند. این فضاها برای عبادت و آرامش طراحی شده‌اند؛ پس از هرگونه رفتار مزاحم یا بی‌احترامی پرهیز کنید.

۱۳. قوانین پوشش در ژاپن را رعایت کنید

در فرهنگ ژاپن، مفهومی به نام «TPO» (مخفف Time, Place, Occasion) وجود دارد که به معنای انتخاب رفتار و پوشش متناسب با زمان، مکان و موقعیت است. این اصل، به‌ویژه در موقعیت‌های رسمی یا کاری بسیار مهم است و رعایت آن نشانه‌ای از فهم و احترام اجتماعی تلقی می‌شود.

پوشیدن لباس‌های بسیار باز، دامن‌های کوتاه یا لباس‌های بدن‌نما در بیشتر نقاط ژاپن رایج نیست (به‌جز برخی مناطق خاص مد مانند هاراجوکو). انتخاب لباس پوشیده، ساده و محترمانه نه‌تنها شما را آراسته‌تر جلوه می‌دهد، بلکه احترام شما به محیط و افراد اطراف را نیز نشان می‌دهد.

۱۴. کارت ویزیت را با احترام کامل رد و بدل کنید

در ژاپن، کارت ویزیت فقط یک تکه کاغذ نیست، بلکه نماینده‌ای از فرد است و باید با احترام کامل با آن رفتار کرد. هنگام دریافت کارت، آن را با هر دو دست بگیرید و چند لحظه با دقت به آن نگاه کنید؛ این نشانه‌ی توجه و قدردانی است.

در جلسات رسمی، قرار دادن کارت روی جلد کارت یا کیف مخصوص، مشابه قرار دادن آن روی کوسنی کوچک (زابوتون یا zabuton)، نشان‌دهنده‌ی احترام عمیق به ارتباط شکل‌گرفته است. حتی در موقعیت‌های غیررسمی هم مانند دریافت کارت از یک سرآشپز، همین اصول رعایت می‌شود.

۱۵. لایه‌ های پنهان گفتار را درک کنید

یکی از ویژگی‌های مهم ارتباطات در ژاپن، غیرمستقیم بودن آن‌هاست. در این فرهنگ، افراد اغلب منظور واقعی خود را به‌صورت صریح بیان نمی‌کنند؛ بلکه از جملاتی استفاده می‌کنند که نیاز به خواندن میان خطوط دارد. برای مثال، به‌جای گفتن یک «نه» مستقیم، ممکن است عباراتی مثل «الان یکم سخته» یا «شاید وقت دیگه» را بشنوید که در واقع نشانه‌ای مودبانه برای رد درخواست هستند.

برای درک بهتر این سبک ارتباطی، آشنایی با دو مفهوم کلیدی ضروری است؛ هوننه (honne) به احساسات واقعی افراد اشاره دارد، در حالی‌که تاته مائه (tatemae) نمایانگر چهره‌ی اجتماعی و رفتار رسمی آن‌ها در برابر دیگران است. ژاپنی‌ها اغلب از تاته مائه استفاده می‌کنند تا از برخورد مستقیم جلوگیری و هماهنگی اجتماعی را حفظ کنند.

اگر بتوانید این تفاوت‌ها را درک کرده و منظور افراد را در بستر موقعیت بفهمید، تعاملات‌تان بسیار روان‌تر و محترمانه‌تر پیش خواهد رفت؛ بدون آن‌که ناخواسته وارد فضای تنش یا بی‌ادبی شوید.

۱۶. قوانین سیگار کشیدن در ژاپن را جدی بگیرید

به‌منظور سلامت عمومی و تمیزی محیط، در ژاپن قوانین مربوط به سیگار کشیدن بسیار جدی گرفته می‌شود. در بسیاری از شهرها، سیگار کشیدن در معابر عمومی و خیابان‌ها ممنوع است و مناطق مشخصی به نام «مناطق سیگار کشیدن» (smoking area) وجود دارد که افراد فقط در این مناطق اجازه دارند سیگار بکشند. این قوانین به‌ویژه در مناطق پرتردد و شلوغ مثل مراکز خرید و ایستگاه‌های قطار باید جدی گرفته شود. 

در فضاهای سربسته مانند رستوران‌ها، کافه‌ها و دفاتر نیز معمولاً مناطق مخصوص سیگار کشیدن جداگانه‌ای در نظر گرفته شده است یا کشیدن سیگار به‌طور کامل ممنوع است. نقض این قوانین می‌تواند منجر به جریمه شود و در مواردی افراد به‌خاطر سیگار کشیدن در مکان‌های غیرمجاز توسط پلیس تذکر دریافت می‌کنند.