شهر ونیز چگونه ساخته شد؟ رمزگشایی شاهکار مهندسی ونیز

یکی از اولین پرسش هایی که به ذهن گردشگران در ونیز خطور می کند، این است که ونیز چگونه ساخته شد؟ در این مطلب به این پرسش پاسخ داده ایم.

ونیز، شهری که انگار از صفحات یک کتاب افسانه‌ای به واقعیت پیوسته، با کانال‌های آبی مسحورکننده، پل‌های تاریخی و معماری خیره‌کننده‌اش، به‌راستی یکی از بی‌نظیرترین مقاصد جهان است. این شهر، که در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار دارد، نه تنها یک مقصد گردشگری، بلکه شاهکاری از نبوغ انسانی و سازگاری با طبیعت است. در این مقاله، ما شما را به سفری عمیق به قلب ونیز می‌بریم؛ از چگونگی ساخت این شهر شگفت‌انگیز روی آب تا دلایل تاریخی و جغرافیایی این انتخاب و عجایب بی‌نظیرش. اگر رویای گشت‌وگذار در کانال‌های ونیز یا کشف تاریخ و فرهنگ این شهر شناور را دارید، این راهنما همراه شماست تا در تور ونیز تجربه‌ای فراموش‌نشدنی را رقم بزنید.

شهر ونیز چگونه ساخته شد؟

داستان ونیز از قرن پنجم میلادی آغاز می‌شود. هنگامی که هجوم قوم‌های بربر مانند هون‌ها (Huns) سرزمین اصلی ایتالیا را درنوردید، ساکنان حاشیه‌ی تالاب ونتزیا (Venetian Lagoon) برای یافتن پناهگاهی امن، به جزایر کوچک این تالاب پناه بردند. این تالاب، با جزایر کوچک و باتلاقی‌اش، به دلیل دشواری دسترسی دشمن به آن‌، مکانی ایده‌آل برای سکونت بود. مهاجران اولیه با قایق به این جزایر آمدند و به‌تدریج جامعه‌ای کوچک اما مقاوم را شکل دادند. این پناهگاه ابتدایی، پایه‌های یکی از قدرتمندترین شهرهای تجاری قرون وسطی را بنا نهاد.

امروزه، ونیز به‌عنوان شاهکاری مهندسی ستایش می‌شود و به خاطر معماری پیچیده و کانال‌های افسانه‌ای‌اش در سراسر جهان شهره است. به‌طور دقیق‌تر، ونیز شبکه‌ای پیچیده از ۱۱۶ جزیره، ۱۷۷ کانال و ۴۲۳ پل است که چون تاروپودی ظریف، این شهر شناور را به هم پیوند داده‌اند.

چرا شهر ونیز روی آب است؟

انتخاب تالاب به‌عنوان محل سکونت، تصمیمی استراتژیک بود. جزایر باتلاقی، دسترسی دشمنان را دشوار می‌کردند و به ساکنان امنیت می‌دادند. علاوه بر این، نزدیکی به دریا، ونیز را به دروازه‌ای برای تجارت دریایی تبدیل کرد. کشتی‌های تجاری ونیزی به نقاط دوردست سفر می‌کردند و کالاهایی مانند ادویه، ابریشم و غلات را به اروپا می‌آوردند. این موقعیت، ونیز را به یکی از ثروتمندترین شهرهای اروپا تبدیل کرد.

این تالاب در سواحل دریای آدریاتیک واقع شده و تحت تأثیر جزر و مدهای قوی است. خاک باتلاقی و ناپایدار منطقه، ساخت‌وساز به روش‌های سنتی را غیرممکن می‌کرد. با این حال، ونیزی‌ها با تطبیق خود با این محیط منحصربه‌فرد، شهری ساختند که به‌جای مبارزه با آب، با آن همزیستی می‌کند.

امروزه، ونیز با چالش‌های بزرگی مانند فرونشست زمین و بالا آمدن سطح آب دریا مواجه است. پدیده «آکوا آلتا» (سیل‌های فصلی) به‌طور منظم بخش‌هایی از شهر را زیر آب می‌برد. برای مقابله با این مشکل، پروژه عظیم MOSE (سدهای متحرک) طراحی شده است تا در زمان جزر و مدهای شدید، از ورود آب به شهر جلوگیری کند. با این حال، تغییرات اقلیمی همچنان تهدیدی جدی برای آینده ونیز است.

جاهای دیدنی ونیز

ونیز، شهری که هر گوشه‌اش یک شگفتی است، با جاذبه‌های بی‌نظیرش گردشگران را از سراسر جهان به خود جذب می‌کند. از کانال‌های آبی که مانند شریان‌های حیاتی شهر عمل می‌کنند تا بناهای تاریخی و جزایر رنگارنگ، ونیز مجموعه‌ای از عجایب است که هر کدام داستانی منحصربه‌فرد دارند. در این بخش، نگاهس به مهم‌ترین جاهای دیدنی ونیز، از کانال بزرگ تا جزایر کمتر شناخته‌شده، می‌پردازیم که هر یک به تنهایی دلیلی برای سفر به این شهر جادویی هستند.

کانال بزرگ

کانال بزرگ (Grand Canal)، با طول حدود ۴ کیلومتر، شاهرگ اصلی ونیز است که شهر را به دو بخش تقسیم می‌کند. گوندولاسواری در این کانال، با منظره کاخ‌های تاریخی و پل‌های زیبا، تجربه‌ای فراموش‌نشدنی است. این کانال طولانی‌ترین و قدیمی‌ترین کانال دنیاست و حدود ۱۷۰ ساختمان در کناره‌های آن ساخته شده است.

میدان سن مارکو

میدان سن مارکو (Piazza San Marco)، قلب فرهنگی ونیز، با کلیسای باشکوه سن مارکو و برج ناقوسش، مکانی است که تاریخ و هنر در آن به هم می‌پیوندند. این میدان همیشه پر از گردشگران و کبوترهای معروفش است. میدان سن مارکو پست‌ترین ارتفاع در شهر ونیز را دارد و هنگام سیل‌های فصلی، اولین مکانی است که زیر آب می‌رود.

پل ریالتو

پل ریالتو (Rialto Bridge)، یکی از قدیمی‌ترین پل‌های ونیز، با معماری قوسی و مغازه‌های کوچکش، نمادی از تاریخ تجاری شهر است. منظره کانال بزرگ از بالای این پل بی‌نظیر است. این پل در ابتدا معلق بود و از چوب ساخته شده بود؛ اما پس از بازسازی، تبدیل به پل سنگی شد.

قصر دوک

قصر دوک (Palazzo Ducale)، اقامتگاه سابق حاکمان ونیز، با معماری گوتیک و تزئینات داخلی خیره‌کننده‌اش، تاریخ سیاسی شهر را روایت می‌کند. پل افسوس (Bridge of Sighs) در کنار آن نیز داستان‌های غم‌انگیزی دارد. در گذشته از این قصر به عنوان دادگاه و زندان نیز استفاده کرده‌اند.

کلیسای سن مارکو

کلیسای سن مارکو (St. Mark’s Basilica) با گنبدهای بیزانسی و موزاییک‌های درخشانش، جواهر میدان سن مارکو است. آثار هنری و گنجینه‌های تاریخی آن، از جمله اسب‌های برنزی، نمادی از شکوه ونیز هستند. این کلیسا را کلیسای طلایی می‌نامند؛ زیرا هشت‌هزار متر مربع از فضای داخلی آن با موزاییک‌های طلایی مزین شده است.

کلیسای سانتا ماریا گلوریوسو دی فراری

کلیسای سانتا ماریا گلوریوسو دی فراری (Santa Maria Gloriosa dei Frari) با آثار هنری ارزشمندی از تیسین و مجسمه‌های باشکوه، گنجینه‌ای از هنر رنسانس است. فضای آرام و معماری داخلی آن تجربه‌ای معنوی ارائه می‌دهد. این کلیسا دارای تنها دیواره‌ی جداکننده‌ی محراب از سالن اصلی کلیسا در شهر ونیز است.

جزیره‌ مورانو

مورانو (Murano) به دلیل هنر شیشه‌گری‌اش شهرت جهانی دارد و کارگاه‌های سنتی آن هنوز هم فعال هستند. بازدید از موزه شیشه و خرید سوغاتی‌های دست‌ساز، جذابیت این جزیره است. در سال ۱۲۹۱، دولت حاکم در ونیز، شیشه‌گری را در شهر ونیز ممنوع اعلام کرد و شیشه‌گران را به جزیره‌ی مورانو تبعید کرد.

جزیره‌ بورانو

بورانو (Burano) با خانه‌های رنگارنگش که در کنار کانال‌ها قرار دارند، مانند یک تابلوی نقاشی است. این جزیره همچنین به خاطر هنر توری‌دوزی و فضای آرامش‌بخشش معروف است. خانه‌های این جزیره را با رنگ‌های شاد و زنده رنگ‌آمیزی کرده‌اند تا صیادان بتوانند خانه‌ی خود را در تالاب مه‌آلود پیدا کنند.

جزیره تورچلو

تورچلو (Torcello)، یکی از قدیمی‌ترین جزایر تالاب، با کلیسای تاریخی سانتا ماریا آسونتا و موزاییک‌های بیزانسی‌اش، نگاهی به گذشته ونیز ارائه می‌دهد. این جزیره آرام، برای فرار از شلوغی ونیز ایده‌آل است. جالب است بدانید که این جزیره در گذشته، مهم‌ترین و پرجمعیت‌ترین جزیره‌ی تالاب ونتیزیا بوده است.

گالری آکادمیا

گالری آکادمیا (Gallerie dell’Accademia) مجموعه‌ای بی‌نظیر از نقاشی‌های ونیزی از قرن‌های ۱۴ تا ۱۸ را در خود جای داده است. آثار هنرمندانی مانند بلینی و تینتورتو، تاریخ هنر ونیز را به نمایش می‌گذارند. این موزه در سال ۱۷۵۰ به‌عنوان گالری آموزشی برای دانشجویان رشته‌ی هنرهای زیبا تاسیس شد.

گالری جورجو فرانکتی

گالری جورجو فرانکتی (Galleria Giorgio Franchetti)، واقع در کاخی باشکوه مشرف به کانال بزرگ، یکی از برجسته‌ترین نمونه‌های معماری گوتیک ونیزی است. این موزه که نام خود را از بارون جورجو فرانکتی گرفته است، مجموعه‌ای ارزشمند از نقاشی‌ها، مجسمه‌ها و سرامیک‌های رنسانس را به نمایش می‌گذارد.

تئاتر لا فنیچه

لا فنیچه (Teatro La Fenice)، یکی از معروف‌ترین سالن‌های اپرای جهان، با معماری مجلل و تاریخچه‌ای پر از فرازونشیب است. تماشای یک اجرا یا تور بازدید، تجربه‌ای فرهنگی و به‌یادماندنی است. معنای لغوی این تئاتر «ققنوس» است که بازتاب‌دهنده‌ی تاریخ این مکان و بازسازی آن از خاکستر بعد از آتش‌سوزی‌های فراوان است.

میدان سنت جیووانی و پائولو

میدان سنت جیووانی و پائولو (Campo dei Santi Giovanni e Paolo)، یکی از بزرگ‌ترین و زیباترین میدان‌های ونیز، با کلیسای عظیم سانتی جیووانی و پائولو و مجسمه سوارکاری بارتولومئو کولئونی (Bartolomeo Colleoni)، از شاهکارهای رنسانس، شهرت دارد. این میدان، فضایی آرام با کافه‌های دنج و حال‌وهوای محلی ونیزی ارائه می‌دهد.

پل افسوس

پل افسوس (Bridge of Sighs) که قصر دوک را به زندان قدیمی شهر متصل می‌کند، به دلیل داستان‌های غم‌انگیزش معروف است. نام آن از آه افسوس‌آمیز زندانیانی گرفته شده است که آخرین نگاهشان به ونیز، از این پل بود. این پل زیبا از سنگ مرمر سفید ساخته شده و یکی از معدود پل‌های سرپوشیده‌ی شهر ونیز است.

کتابخانه‌ مارچیانا

کتابخانه‌ تاریخی مارچیانا (Biblioteca Marciana) با مجموعه‌ای از نسخ خطی و معماری رنسانسی، یکی از زیباترین کتابخانه‌های جهان است. سالن اصلی آن با نقاشی‌های پائولو ورونزه و تینتورتو تزئین شده است. برخی از منابع این کتابخانه به‌صورت آنلاین در دسترس دانشمندان در سرتاسر جهان قرار دارد.

گتوی ونیزی

اولین گتوی یهودیان در جهان، در ونیز شکل گرفت و هنوز هم تاریخ و فرهنگ یهودیان را حفظ کرده است. کنیسه‌های تاریخی و موزه‌ی یهودی، داستان‌های این محله را روایت می‌کنند. ناپلئون بناپارت در سال ۱۷۹۷ دستور داد تا جداسازی این گتو از دیگر نقاط شهر پایان یابد و حقوق یهودیان با دیگر شهروندان ونیزی برابر شود.

عجایب شهر ونیز

شهر ونیز پر از شگفتی‌هایی است که آن را از هر شهر دیگری در جهان متمایز می‌کند. از بناهای خیره‌کننده‌ای که روی آب بنا شده‌اند تا سیستم پیچیده‌ی کانال‌ها و پل‌ها، ونیز ترکیبی منحصربه‌فرد از مهندسی، هنر و تاریخ است. ونیز در هر گوشه‌اش داستانی شگفت‌انگیز نهفته دارد. در این قسمت، به بررسی عجایب شهر ونیز می‌پردازیم که هرگز نشنیده‌اید:

ونیز از ۱۱۸ جزیره و ۱۵۰ کانال تشکیل شده است

بسیاری از جزایر ونیز با حدود ۴۰۰ پل پیاده‌رو به یکدیگر وصل شده‌اند. البته برخی جزایر معروف مانند بورانو، مورانو و تورچلو که در بخش‌های دورتری از تالاب جای گرفته‌اند، تنها با قایق یا تاکسی آبی قابل دسترسی هستند.

هیچ اتومبیلی در ونیز وجود ندارد

در مرکز شهر ونیز اثری از خودرو نخواهید دید. در ونیز قایق‌ها جای وسایل نقلیه را گرفته‌اند و کانال‌ها نقش خیابان‌ را به عهده دارند. گشت با گوندولا هنگام غروب آفتاب، تجربه‌ای رمانتیک و فراموش‌نشدنی در ونیز است.

تنها ۴ پل در امتداد کانال کانال بزرگ وجود دارد

پل‌های کانال بزرگ شامل پل چوبی آکادمیا (Ponte dell’Accademia) در نزدیکی گالری آکادمیا، پل اسکالزی (Ponte degli Scalzi) در نزدیکی ایستگاه قطار، پل مدرن کالاتراوا (Ponte di Calatrava) که در سال ۲۰۰۸ افتتاح شد و باشکوه‌ترین و مشهورترین آن‌ها، پل ریالتو می‌شود که در اواخر قرن شانزدهم ساخته شده است.

شهر ونیز زمانی امپراتوری مستقلی بود

جمهوری مستقل ونیز از سال ۶۹۷ میلادی تا ۱۷۹۷ میلادی به طول انجامید؛ یعنی بیش از هزار سال. زمانی که این جمهوری در اوج قدرت خود بود، به‌ویژه در قرن چهاردهم، ونیز تا کرت و بخش‌های بزرگی از سواحل بالکان حکومت می‌کرد و بندرهایی در مناطقی مانند زادار امروزی در کرواسی و کوتور در مونته‌نگرو را در سلطه خود داشت. 

ماسک‌ های ونیزی فقط سوغاتی نیستند

ماسک‌های ونیزی که بیشتر با کارناوال ونیز شهرت یافته‌اند، ریشه‌ای هزارساله در تاریخ این شهر دارند. در گذشته، به‌ویژه در قرون وسطی، مردم از این ماسک‌ها به‌منظور پنهان‌ کردن هویت خود در مهمانی‌هایی استفاده می‌کردند که کلیسا آن‌ها را ناپسند می‌دانست. این ماسک‌ها امروزه بخشی از فرهنگ ونیز محسوب می‌شوند و به‌عنوان سوغاتی، در انواع مختلف و برای هر بودجه‌ای به فروش می‌رسند.

مارکو پولو اهل ونیز بود

مارکو پولو حدود ۲۴ سال از عمرش را در سفر و زندگی خارج از کشور سپری کرد؛ از جمله در امپراتوری مغول و در جاده ابریشم. در نهایت، او به دست جنوا، رقیب دیرینه‌ی ونیز، اسیر شد و در زندان، کتاب مشهور خود را نوشت. در ونیز می‌توانید از خانه قدیمی او بازدید کنید؛ البته تنها از نمای بیرونی، چون ورود به داخل آن امکان‌پذیر نیست.

حدود ۴۰۰ گوندولا در کانال‌ های ونیز تردد دارند

در گذشته، حدود ۱۰,۰۰۰ گوندولا در کانال‌های ونیز تردد می‌کردند. در قرون پیشین، ونیزی‌های ثروتمند از گوندولا همانطور استفاده می‌کردند که اشراف در رم یا پاریس از درشکه‌. گوندولاها همچنین برای حمل کالا و جابه‌جایی عمومی به‌کار می‌رفتند؛ اما امروزه این وظایف را قایق‌های موتوری برعهده گرفته‌اند. در حال حاضر حدود ۴۰۰ گوندولای باقی‌مانده در ونیز به‌منظور گردشگری استفاده می‌شوند. 

بازار ریالتو قدمتی هزارساله دارد

بازار ریالتو که تنها چند قدم با پل معروف ریالتو فاصله دارد، در سال ۱۰۹۷ بنیان‌گذاری شد و از آن زمان تاکنون، بخشی از فرهنگ و زندگی روزمره‌ی مردم ونیز بوده است. در دوران امپراتوری ونیز، این بازار یکی از بزرگ‌ترین و پرنفوذترین مراکز تجاری جهان محسوب می‌شد. انواع ادویه‌‌جات، جواهرات، مواد غذایی، پارچه‌ و حتی حیوانات از شرق و غرب در این بازار به فروش می‌رسیدند و خریدارانی از سراسر اروپا به این مکان می‌آمدند.

اسب‌ های برنزی معروف کلیسای سن مارکو اصالتا ونیزی نیستند

اسب‌های سن مارکو صدها سال است که بر فراز کلیسا ایستاده‌اند و به‌عنوان نمادی از ونیز شناخته می‌شوند؛ اما این اسب‌ها در اصل به ونیز تعلق ندارند. ونیزی‌ها این اسب‌ها را در سال ۱۲۵۴، پس از پایان جنگ صلیبی چهارم، از قسطنطنیه (استانبول امروزی) به غنیمت آوردند. البته منشا آن‌ها حتی به پیش از قسطنطنیه بازمی‌گردد. طبق نظر برخی، این مجسمه‌ها به قرن چهارم پیش از میلاد تعلق داشته‌اند و شاید اصالتاً از مصر یا روم آمده باشند. در حال حاضر می‌توانید نسخه‌های اصلی اسب‌ها را در داخل کلیسای سن مارکو، طبقه‌ی دوم، از نزدیک مشاهده کنید. در دهه ۱۹۸۰، برای حفاظت از آن‌ها در برابر عوامل محیطی، به داخل منتقل شدند و اکنون نسخه‌های کپی میدان سن مارکو را می‌نگرند.

آیا ونیز غرق می شود؟

ونیز طی سالیان دراز به‌آرامی در حال فرونشست بوده، در حالی که سطح دریا به‌تدریج بالا آمده است. میانگین سطح دریا در ونیز نسبت به ۱,۶۰۰ سال پیش، حدود ۱٫۸ متر بالاتر است. این امر سیلاب‌ها را تشدید کرده است. افزون بر این، فعالیت‌های صنعتی و پمپاژ آب از سفره‌های زیرزمینی، فرونشست و فرسایش اطراف تالاب را به سطحی خطرناک رسانده است. در پاسخ، دولت ایتالیا تصمیم به ساخت موانع متحرک در ورودی‌های تالاب گرفت.

پرسش «ونیز چگونه ساخته شد؟» تنها به گذشته مربوط نیست؛ بلکه دریچه‌ای است به مشکلات کنونی و آینده‌ی شهر. امروز، ونیز با چالش‌هایی چون افزایش سطح دریا به دلیل تغییرات اقلیمی و فشار گردشگری انبوه روبه‌روست و باید پیوسته راه‌های نوینی برای حفاظت از تاریخ بی‌نظیر و شگفتی‌های معماری‌اش بیابد. با این حال، داستان ساخت ونیز، نمونه‌ای درخشان از توانایی انسان در سازگاری و حل مسائل با ایده‌های خلاقانه است. ونیزی‌های گذشته توانستند در تالابی باتلاقی شهری بنا کنند که به شاهکاری مهندسی و معماری بدل شد. امروز، نوبت ماست که با چالش‌های مدرن روبه‌رو شویم و ونیز را به‌عنوان نمادی از استقامت، تاب‌آوری و خلاقیت انسانی حفظ کنیم.

برای گردشگرانی که به دنبال تجربه‌ای بی‌مانندند، ونیز فراتر از یک مقصد است؛ شهری است که در هر گوشه‌اش داستانی نهفته و در هر کانالش آوازی جاری است. پس، به سوی این شهر جادویی سفر کنید و در زیبایی‌هایش غرق شوید، جایی که تاریخ و طبیعت در هماهنگی‌ای بی‌نظیر، شما را به سفری فراموش‌نشدنی دعوت می‌کنند.