نگاهی به زندگی و آثار الکساندر دوما

الکساندر دوما یکی از بهترین نویسندگان فرانسوی است که به خاطر رمان‌های ماجراجویی تاریخی‌اش شهرت زیادی دارد. از بین آثار او می‌توان به «کنت مونت کریستو» و «سه تفنگدار» اشاره کرد.

الکساندر دوما در ۲۴ جولای سال ۱۸۰۲ در فرانسه متولد شد. او نام «دوما» را از مادربزرگ خود گرفت که سابقاً یک برده از هایتی بود. دوما جایگاه خود را به عنوان یکی از معروف‌ترین و پرکارترین نویسندگان فرانسه تثبیت کرد و به خاطر نمایش‌نامه‌ها و رمان‌های ماجراجویی تاریخی‌اش مانند سه تفنگدار و کنت مونت کریستو شهرت زیادی به‌دست آورد. او در ۵ دسامبر سال ۱۸۷۰ در وطن خود درگذشت. کارهای دوما به بیش از ۱۰۰ زبان ترجمه شده‌اند و در ساخت فیلم‌های مختلفی از آن‌ها استفاده شده است.

زندگی اولیه

الکساندر دوما در خانواده‌ای فرانسوی متولد شد. مادر او «ماری لوئیز لابوره» و پدرش «ژنرال توماس-الکساندر داوی» بودند. نام خانوادگی دوما از مادربزرگ الکساندر گرفته شده بود که «ماری سِزِت دوما» نام داشت و به بردگی گرفته شده بود. پدر بزرگ او «مارکی الکساندر آنتوان داوی دولا پیتری» بود. وی زمانی‌که در ارتش ناپلئون وارد شد نام دوما را انتخاب کرد.

توماس الکساندر در سن ۳۱ سالگی به درجه ژنرالی رسید که بالاترین درجه برای هر مرد سیاه پوست در یک ارتش اروپایی بود. در سال ۱۷۹۷ او در جنگ «آدیژ» حضور داشت و در آن‌جا با غافلگیری نیروهای اتریشی آن‌ها را شکست داد. او بعد از نارضایتی‌هایی که دربرابر ناپلئون بعد از رها کردن نیروهایش در مصر به وجود آمد، از نیروی نظامی فرانسه جدا شد. پدر بزرگ دوما به مدت دو سال زندانی بود و کمی بعد از آزادی‌اش درگذشت. «ماری لوئیز لابوره» بعد از مرگ همسرش به سختی کار می‌کرد تا بتواند مخارج تحصیل پسرش را فراهم کند. دوما در مدرسه اَبه گرِگوار (Abbé Grégoire) درس می‌خواند ولی به خاطر پیدا کردن کار در یک دفتر حقوقی محلی، تحصیل را ترک کرد.

حرفه دوما به عنوان نویسنده

در سال ۱۸۲۲ دوما برای غرق کردن خود در دنیای نویسندگی به پاریس نقل مکان کرد. او طی انقلاب سال ۱۸۳۰ برای «دوک اورلئان» که بعدها شاه لویی فیلیپ نام گرفت، کار می‌کرد. دوما به نوشتن نمایش‌نامه مشغول شد و در بین آثارش هم کمدی و هم درام وجود داشت. سبک رمانتیک دوما اغلب در قیاس با رقیب و هم دوره‌اش ویکتور هوگو به‌طور منحصر به‌فردی محبوبیت دارد.

الکساندر دوما یک نویسنده پرکار بود و در بین کارهایش مقاله، داستان‌های کوتاه، رمان‌، نمایش‌نامه و حتی سفرنامه هم وجود دارد. علایق او حول موضوع جرم و جنایت و رسوایی‌ها می‌چرخیدند و حتی هشت کتاب  درباره مورد‌های بدنام تاریخ مانند «لوکرزیا بورژیا» و «سزار بورژیا» نوشته است که جملگی مقاله هستند. البته او شهرت بی‌ حد و مرز خود را به خاطر رمان‌های معروفش یعنی کنت مونت کریستو و سه تفنگدار به دست آورد. سه تفنگدار یکی از سه رمان او در مجموعه «رمنس‌های دارتانیان» بود و دو رمان دیگر «بیست سال بعد» و «ویکومت براژلون: ده سال بعد» نام داشتند. داستان «مرد داخل ماسک آهنی» از رمان آخر او بود و یکی از شناخته شده‌ترین داستان‌های او نیز به شمار می‌رود.

در میان کتاب‌های بی‌شمار او و رمان‌های رمانتیکش، مجموعه‌ای از والوا (Valois) نیز به چشم می‌خورد که مرکزیت آن‌ها «ملکه مارگریت» آخرین ملکه از خاندان کاپتیان (Capetian) بود. همچنین هشت رمان او به ماری آنتوانت نیز می‌پردازد. رمان فانتزی «رهبر گرگ» که یکی از اولین کتاب‌ها با موضوع گرگینه است، قابل توجه به نظر می‌رسد. محبوبیت نوشتاری دوما، او را به یکی از چهره‌های برجسته فرانسه و کل اروپا برخوردار کرد. دوما با پولی که از انتشار رمان‌هایش به دست آورد، زمین خرید و «کاخ مونت کریستو» را در «پورت مارلی» فرانسه ساخت. این خانه که امروزه به یک موزه تبدیل شده است، با این هدف ساخته شد تا پناهگاه نویسنده باشد. او بیشتر زمان خود را به نوشتن و تفریح سپری می‌کرد ولی متأسفانه بعدها گرفتار بدهی‌های مختلف شده و مجبور به فروش این خانه شد. او در سال ۱۸۵۱ به بلژیک گریخت و سپس برای فرار از طلبکارانش به روسیه رفت. او در کشور روسیه هم به انتشار کتاب ادامه داد.

زندگی شخصی

دوما از همسر خود «ماری لوری کاترین لابی» یک پسر به نام الکساندر داشت. پسرش هم قدم‌های دوما را در زمینه ادبیات دنبال کرد. در سال ۱۸۴۰ دوما با بازیگری به نام «ایدا فریه» ازدواج کرد، اما روابط پنهانی خود را با سایر زنان ادامه داد. او در سال‌های پیری کماکان به ملاقات با زنان بسیار جوان‌تر از خود می‌پرداخت.

مرگ و میراث

دوما در ۵ دسامبر سال ۱۸۷۰ در خانه پسرش درگذشت. او در گورستان ویلر کوتره (Villers-Cotterêts) دفن شد. در سال ۲۰۰۲ پیکر او را به پانتئون پاریس انتقال دادند تا در میان ستاره‌های ادبی بزرگ فرانسه مانند رقیبش ویکتور هوگو، امیل زولا یا ژان ژاک روسو آرام گیرد. ماجراجویی‌هایی که دوما روزی برای خوانندگانش خلق کرد، کماکان مخاطبانی از سرتاسر جهان را جذب می‌کند و آثار او به بیش از ۱۰۰ زبان زنده دنیا ترجمه و در فیلم‌های اقتباسی مختلفی استفاده شده‌ است. ناگفته نماند که در سال ۲۰۰۸ یک نسخه خطی ناتمام به نام «آخرین اسب سوار» از دوما منتشر شد.

سه تفنگدار

سه تفنگدار، یک رمان ماجراجویی تاریخی است که در سال ۱۸۴۴ نوشته شد و داستانی از سال‌های ۱۶۲۵ تا ۱۶۲۸ را تعریف می‌کند. در این رمان با ماجراجویی‌های یک مرد جوان به نام «دارتانیان» روبه‌رو هستیم که خانه خود را به مقصد پاریس ترک کرده است تا به تفنگداران گارد بپیوندد. اگر چه دارتانیان نمی‌تواند به سادگی وارد این حرفه شود اما با سه تن از برجسته‌ترین تفنگداران زمان خود یعنی «آتوس»، «پورتوس» و «آرامیس» آشنا می‌شود که به «سه جدایی ناپذیر» نیز شهرت دارند. به واسطه این آشنایی او درگیر امور دولت و دربار می‌شود.

اگر چه این رمان به لحاظ ژانر، جزو رمان‌های تاریخی و ماجراجویی بررسی می‌شود اما دوما اغلب به موضوعاتی مانند بی‌عدالتی‌، تعرض‌ و پوچی‌ رژیم قدیم هم پرداخته است. همین موارد به رمان سه تفنگدار جنبه‌ای سیاسی داده و می‌توان انعکاسی از درگیری‌های بین جمهوری‌خواهان و سلطنت‌طلبان فرانسه را در آن مشاهده کرد. داستان دارتانیان در کتاب‌های بعدی به نام «بیست سال بعد» و «ویکومت براژلون: ده سال بعد» ادامه پیدا می‌کند.

الکساندر دوما در یک نگاه

• نام دوما از مادربزرگ او گرفته شد که یک سیاه پوست از هایتی بود و بعد از مرگ همسرش که ژنرال ارتش بود، زندگی سختی را گذراند.
• الکساندر دوما تحصیلات دانشگاهی نداشت.
• او حرفه نویسندگی را از شغلی که به عنوان نویسنده نزد لویی فیلیپ آغاز کرده بود به‌طور جدی پیش گرفت.
• اولین نمایش‌نامه او «هنری سوم و درباریانش» نام داشت و در سال ۱۸۲۹ در سن بیست و هفت سالگی‌اش نوشته شد. این اثر با موفقیت زیادی روبه‌رو شد.
• دومین نمایش‌نامه او «کریستین» بود که محبوبیتش به او اجازه داد به امنیت مالی دست یابد.
• بعد از موفقیت‌های گوناگون در حرفه نویسندگی او کم‌کم توجه خود را معطوف رمان نویسی کرد.
• بین سال‌های ۱۸۳۹ تا ۱۸۴۰، او به کمک دوستان متعددی توانست کتاب معروف «جنایت‌های معروف» را بنویسد. این کتاب هشت جلدی مجموعه‌ای از داستان‌ جنایات معروف و مجرمین بزرگ تاریخ اروپاست.
• کتاب‌های او به بیش از ۱۰۰ زبان زنده دنیا ترجمه شده‌اند.
• رمان‌های او برایش ثروت خوبی رقم زدند و او زندگی لوکسی را تجربه کرد ولی نهایتاً ورشکسته و فراری شد.
• در قسمتی از زندگی او مجبور به ترک وطن و سفر به بلژیک و فرانسه شد.
• او در سال ۱۸۷۰ در خانه پسرش در سن ۶۸ سالگی درگذشت.
• او نام پسر خود را نیز الکساندر گذاشت.
• دوما در طول زندگی‌اش بیش از ۲۰۰ کتاب نوشت و جزو پرکارترین نویسندگان فرانسه به شمار می‌رود.
• او برای فرار از طلبکارانش به روسیه گریخت و در آن‌جا به خاطر آشنایی نجیب‌زادگان با زبان فرانسوی و علاقه‌مندیشان به رمان‌های او، محبوبیت داشت.