صومعه جرونیموس و عصر اکتشافات پرتغال

صومعه جرونیموس مقدس (یا ژرونیموس) واقع در منطقه بلم شهر لیسبون، یک یادمان تاریخی از عصر اکتشافات کشور پرتغال است که برای گرامیداشت دریانوردی مشهور به نام «وَسکو دِ گاما» ساخته شد.

سفر به شهر رنگارنگ لیسبون در تورهای پرتغال

صومعه جرونیموس لیسبون در سال ۱۵۰۱ تأسیس شد و یادمانی بزرگ از عصر اکتشافات و نمونه‌ای برجسته از سبک معماری مانوئلین به شمار می‌رود. این صومعه توسط شاه مانوئل اول برای جشن گرفتن سفرهای موفق پرتغالی‌ها به دور دنیا ساخته شد.

در سال ۱۴۹۶، شاه مانوئل اول از پاپ درخواست مجوز ساخت یک صومعه بزرگ برای تشکر از مریم مقدس برای سفر موفق «وسکو د گاما» (Vasco de Gama) به هند را کرد. درخواست وی با موافقت روبه‌رو شد و پروژه صومعه جرونیمو در ۶ ژانویه سال ۱۵۰۱ آغاز شد. سرمایه ساخت صومعه را از گنج‌های حاصل از اکتشافات در آفریقا، آسیا و آمریکای جنوبی تأمین می‌کردند. برای طراحی بنا، پادشاه از معماری فرانسوی به نام «دیوگو دو بواتاکا» (Diogo de Boitaca) دعوت به همکاری کرد. محوطه‌ای که مانوئل برای ساخت صومعه در نظر گرفته بود، در کرانه رودخانه تاقوس (به اسپانیایی: تاخو) قرار داشت و قرار بود با نمازخانه کوچکی وقف مریم مقدس «بِلِم» (Belém) جایگزین شود.

پادشاه مانوئل اول این بنای تازه تأسیس خود را صومعه مریم مقدس بلم نامید و از جرونیمو مقدس درخواست کرد تا حامی آن باشد. جرونیمو قدرتمند به خاطر توانایی در مراقبه و روحانیت و عقاید پر حاصل روشن فکرانه‌اش شهرت داشت. او همچنین با دیدگاه‌های سیاسی پادشاه نیز همسو بود. از جرونیمو درخواست شده بود تا مراسم عشای ربانی را برای روح شاهزاده هِنری دریانورد، شاه مانوئل اول و جانشینانش تا همیشه برگزار کند و علاوه بر آن به اعترافات دریانوردانی که از بلم رهسپار سفر می‌شدند گوش داده و به آن‌ها مشاوره روحی روانی بدهد.

این کارها نه تنها تشکری از مریم مقدس بود که صومعه را تبدیل به یادمانی جاودان از عصر اکتشافات می‌کرد. مقبره شاه مانوئل اول و جانشینانش نیز در این صومعه قرار دارد. پروژه ساخت صومعه در سال ۱۶۰۰ به پایان رسید و با توجه به دوره زمانی، عناصری از سبک‌های رنسانس و باروک را در طراحی آن می‌توان تشخیص داد. در سال ۱۷۵۵ زمین لرزه‌ای به صومعه آسیب زد، اما خوشبختانه آن را کاملاً ویران نکرد. پروژه‌های ترمیم و نوسازی متعددی از آن زمان روی بنا صورت گرفت که برخی نتایج بهتری از بقیه داشتند. جرونیمو تا ۴۰۰ سال حامی مقدس صومعه بود اما در سال ۱۸۳۳ که صومعه‌ها از هم پاشیدند، ساختمان این صومعه نیز به تملک دولت در آمد. تا سال ۱۹۴۰ از این مجموعه برای کالج «کاسا پیا» (Casa Pia) لیسبون استفاده شد.

دیدنی‌های صومعه جرونیمو مقدس

صومعه جرونیمو یکی از اصلی‌ترین نمونه‌های معماری مانوئلین است که به شیوه‌ی خاص خود پرتغال، سبک‌های گوتیک، موری و تأثیرات اولیه رنسانس را در هم می‌آمیزد. از شاخصه‌های اصلی این سبک استفاده مؤثر از جزئیات مجسمه‌ای و نقوش مرتبط به دریانوردی بود. برخی دیگر از سازه‌های برجسته سبک مانوئلین در پرتغال، صومعه «باتالیا» (Batalha) و «کریستو» (Cristo) هستند. ورودی اصلی به این صومعه رهبانی، دروازه جنوبی است که توسط «ژوائو د کاستیلیو» (João de Castilho) طراحی شد. بر روی ستون مرکزی مجسمه‌ای از هنری دریانورد را می‌بینید. در فضای داخلی، ستون‌های ظریف پوشیده با تندیس‌های گوناگون، مجموعه‌ای از طاق‌های دنده‌ای بر بالای سه راهروی مسقف را حمایت می‌کنند. بسیاری از آثار هنری صحنه‌هایی از زندگی جرونیمو مقدس را به تصویر می‌کشند.

درب غربی شما را به سمت راهروهای سرپوشیده هدایت می‌کند. آثار سنگی این قسمت حتی از خود صومعه نیز تحسین برانگیزتر هستند. این راهروها که توسط «ژائو د کاستیلیو» طراحی‌ شده‌اند دو طبقه بوده و طبقه زیرین سقفی دو طاقه با تزئینات بیشتر دارد. در واقع می‌توان گفت تمام سطوح طاق‌ها و ستون‌ها با تندیس‌های تزئینی پر جزئیات مانوئلین پوشیده شده‌اند. همان طور که پیش‌تر گفتیم مقبره پادشاه مانوئل و سایر اعضای خاندان سلطنتی پرتغال به همراه برخی چهره‌های مهم تاریخی این کشور در صومعه جرونیمو قرار دارد. از میان این چهره‌های سرشناس می‌توان به «وسکو د گاما»، «فرناندو پسوآ» (Fernando Pessoa) و «اِرکولانو» (Herculano) شاعر رمانتیک اشاره کرد.

نمازخانه جرونیمو مقدس بخشی مستقل از این مجموعه رهبانی به شمار می‌رود که در سال ۱۵۱۴ ساخته شد. این ساختمان مستطیلی با رئوس مخروطی در چهار گوشه و ناودان‌هایش بسیار دیدنی است. از ورودی غربی نمایی بی‌نظیر به سمت دریا را می‌بینید. برج بلم که در همین نزدیکی قرار دارد جزو میراث جهانی یونسکو بوده و آن نیز مانند صومعه برای گرامیداشت سفرهای اکتشافی وسکو د گاما ساخته شد. برج بلم هم یادگاری از عصر اکتشافات به شمار می‌رود. این سازه در سال ۱۵۱۵ ساخته شد و در آن زمان در داخل رودخانه تاقوس قرار داشت که امروزه به خاطر عقب نشینی آب در کرانه آن قرار دارد. از بالای این برج ۵ طبقه نماهایی عالی از صومعه را می‌توانید تماشا کنید.

سفر به شهر رنگارنگ لیسبون در تورهای پرتغال