آب انبار باسیلیکا؛ شکوه معماری بیزانس در اعماق استانبول

آب انبار باسیلیکا، با ستون های مرمری و فضای رازآلود، در زیر شهر استانبول قرار دارد و از بهترین مکان ها برای لمس شکوه معماری بیزانس است.

در میان جاهای دیدنی استانبول، یکی از شگفت‌انگیزترین و متفاوت‌ترین مکان‌ها، آب انبار باسیلیکا است؛ بنایی زیرزمینی که با گنجینه‌ای از معماری و تاریخ، در دل این شهر پنهان شده است. این سازه باشکوه که در دوران امپراتوری بیزانس برای ذخیره آب ساخته شد، امروزه با ستون‌های مرمری بلند، نورپردازی اسرارآمیز و فضای مرطوب خود، به یکی از محبوب‌ترین جاذبه های گردشگری استانبول تبدیل شده است. در بازدید از این آب انبار، به اعماق تاریخ سفر خواهید کرد؛ جایی که شکوه امپراتوری‌های گذشته در سکوت و زیبایی آب منعکس می‌شود.

در این مقاله اطلاعاتی جامع درباره آب انبار باسیلیکا در اختیار شما گذاشته‌ایم؛ از تاریخچه و معماری تا آدرس و قیمت ورودی. همراه ما باشید.

آب انبار باسیلیکا کجاست؟

• آدرس آب انبار باسیلیکا استانبول: استانبول، منطقه سلطان احمد، محله علمدار، خیابان یرباتان

«آب انبار باسیلیکا» (Basilica Cistern) در قلب منطقه تاریخی سلطان احمد شهر استانبول واقع شده است. این سازه زیرزمینی که در زمان امپراتوری بیزانس برای ذخیره آب ساخته شده بود، اکنون یکی از مهمترین جاهای دیدنی استانبول به شمار می‌رود. 

دسترسی به آب انبار باسیلیکا

برای دسترسی به آب انبار باسیلیکا، چندین گزینه حمل‌ونقل عمومی پیش روی شما وجود دارد:

مترو: با خط متروی مارمارای یا T1 به ایستگاه سلطان‌احمد بروید. از ایستگاه تا آب انبار باسیلیکا حدود ۱۰ دقیقه پیاده‌روی است.

تراموا: خط تراموای T1 شما را به نزدیکی آب انبار می‌رساند. باید در ایستگاه تراموای سلطان‌احمد پیاده شوید و حدود ۵ دقیقه پیاده‌روی کنید.

خودرو شخصی: از آنجا که آب انبار در منطقه سلطان‌احمد واقع شده، دسترسی با خودرو محدود است. البته پارکینگ‌های غیررایگان در نزدیکی وجود دارند. با این همه، توصیه می‌کنیم خودرو را در محل دیگری پارک کنید و با حمل‌ونقل عمومی به آب انبار بروید.

اتوبوس: با اتوبوس‌های شهری استانبول می‌توانید به ایستگاه امینونو یا سیرکجی بروید. از آنجا تا آب انبار حدود ۱۵ دقیقه پیاده‌روی است.

معرفی آب انبار باسیلیکا

آب انبار باسیلیکا که با عنوان ترکی خود، «یرباتان سارایی» نیز شناخته می‌شود، یکی از شگفت‌انگیزترین سازه‌های تاریخی زیرزمینی استانبول است و نمونه‌ای بی‌نظیر از مهندسی و معماری بیزانس به شمار می‌رود. قدمت این آب انبار به قرن ششم میلادی بازمی‌گردد و هدف از ساخت آن، تامین آب کافی برای کاخ‌ها و ساختمان‌های مهم شهر قسطنطنیه بود. محیط داخلی آب انبار باسیلیکا با ستون‌های سنگی بلند، سقف‌های قوسی، انعکاس نور در آب و سکوت مرموزی که بر فضا حکمفرماست، حسی فراموش‌نشدنی به دنبال دارد. 

آب انبار باسیلیکا به دلیل ستون‌های مرمری متعددش، در میان مردم به «قصر غرق‌شده» شهرت دارد. مساحت تقریبی آب انبار حدود ۱۰ هزار مترمربع است و ۳۳۶ ستون مرتفع آن با فاصله‌ای منظم در ۱۲ ردیف قرار گرفته‌اند. ستون‌ها هر کدام داستان و سبکی منحصربه‌فرد دارند؛ برخی دارای سرستون‌های تزئینی سبک کورینتی و برخی ساده و بدون تزئین هستند.

این سازه عظیم زیرزمینی که یکی از مهم‌ترین میراث فرهنگی استانبول و نمادی از تاریخ باشکوه این شهر است، با ظرفیت نگهداری حدود ۸۰ هزار مترمکعب آب، از مهارت مهندسان آن دوران در طراحی و ساخت زیرساخت‌های شهری نشان دارد. مسیرهای پیاده‌روی میان ستون‌ها در ترکیب با فضای مرطوب و مرموز آب انبار باسیلیکا، گویی شما را به سفری در زمان می‌برد، تا گذشته‌های دور؛ زمانی که قسطنطیه در مکان استانبول امروزی قد علم کرده بود. 

قیمت ورودی آب انبار باسیلیکا

قیمت ورودی آب انبار باسیلیکا بسته به زمان بازدید متغیر است. به‌طور معمول، می‌توانید یکی از دو نوع بلیط‌ شیفت روزانه یا شبانه را خریداری کنید. قیمت‌های زیر مربوط به سال ۲۰۲۵ هستند؛ اما بهتر است پیش از بازدید، قیمت به‌روز را از سایت مجموعه بررسی کنید.

• بلیط روزانه (از ساعت ۹:۰۰ تا ۱۸:۳۰): ۱۳۰۰ لیره ترکیه
• بلیط شبانه (از ساعت ۱۹:۳۰ تا ۲۲:۰۰): ۲۰۰۰ لیره ترکیه

ساعت بازدید از آب انبار باسیلیکا

ساعات بازدید از آب انبار باسیلیکا به دو صورت روزانه و شبانه است. شیفت روزانه از ۹:۰۰ تا ۱۸:۳۰ و شیفت شبانه از ۱۹:۳۰ تا ۲۲:۰۰ است. در نظر داشته باشید که ممکن است به‌دلیل رویدادی خاص یا مرمت و نگهداری، تغییراتی در ساعات بازدید وجود داشته باشد؛ بنابراین بهتر است ساعات را قبل از مراجعه بررسی کنید.

در چارچوب برنامه‌ «شیفت شب»، کنسرت‌های غافلگیرکننده‌ای در برخی شب‌های هفته بین ساعت ۱۹:۳۰ تا ۲۲:۰۰ برگزار می‌شود. 

تاریخچه آب انبار باسیلیکا

آب انبار باسیلیکا تاریخ باشکوه این شهر را برای شما زنده می‌کند. این آب انبار عظیم زیرزمینی در دوران امپراتور بیزانس، ژوستینیان یکم (۵۲۷–۵۶۵ میلادی) ساخته شد و امروزه، بزرگ‌ترین آب انبار سرپوشیده شهر به شمار می‌آورد.

پس از فتح استانبول در سال ۱۴۵۳، آب انبار باسیلیکا برای مدتی نیازهای کاخ توپکاپی را تامین می‌کرد. بعدها، به‌تدریج با رشد شهر، این مجموعه در دسترس عموم قرار گرفت. این سازه برای مدت‌ها از نگاه غربی‌ها پنهان مانده بود تا آنکه طبیعت‌شناس و کارشناس نقشه‌برداری فرانسوی، پتروس گیلیوس (Petrus Gyllius)، آن را دوباره کشف، و ابعاد و ستون‌های آن را به دقت ثبت کرد. او همچنین نحوه استفاده مردم از آب انبار با سطل و قایق و چگونگی سیستم روشنایی با چراغ را توضیح داد.

در دوره عثمانی، آب انبار باسیلیکا تحت مرمت‌های متعدد قرار گرفت. در قرن بیستم نیز این بنای تاریخی، با همکاری شهرداری استانبول بازسازی و تمیز شد. در جریان این مرمت‌ها، سرستون‌های مشهور با سر مدوسا کشف شدند که امروزه از مهم‌ترین نمادهای آب انبار محسوب می‌شوند. پس از مرمت کامل در سال ۱۹۸۷، آب انبار به موزه‌ای برای بازدید عموم تبدیل شد. از آن زمان به بعد، باسیلیکا میزبان رویدادهای ملی و بین‌المللی شده است و بخشی جدایی‌ناپذیر از برنامه‌های گردشگری استانبول به حساب می‌آید.

وجه تسمیه آب انبار باسیلیکا

نام آب انبار باسیلیکا از تاریخچه معماری و مکان ساخت آن نشات گرفته است. «باسیلیکا» در اصل به ساختمان‌های عمومی بزرگ در امپراتوری بیزانس گفته می‌شد که معمولا محل اجتماع مردم، دادگاه‌ها یا مراکز اداری بودند. آب انبار باسیلیکا دقیقا در زیر یکی از این ساختمان‌ها ساخته شده است.

در زبان ترکی نیز این مکان به «Yerebatan Sarnıcı» معروف است که به معنای «آب انبار غرق‌شده» یا «آب انبار زیر سطح زمین» است و اشاره به موقعیت آن در عمق زمین دارد. این ترکیب نام‌های تاریخی و توصیفی، هم بازتاب‌دهنده کاربرد عملی سازه در تامین آب شهر، هم نشان‌دهنده اهمیت معماری و جایگاه آن در بافت شهری است.

معماری آب انبار باسیلیکا

آب انبار باسیلیکا یک سازه عظیم زیرزمینی به اندازه یک کلیسا است که حدود ۱۳۸ متر طول و ۶۵ متر عرض دارد و مساحتی نزدیک به ۹,۸۰۰ مترمربع را پوشش می‌دهد. این آب انبار قادر به نگهداری حدود ۸۰,۰۰۰ متر مکعب آب است و سقف آن توسط ۳۳۶ ستون مرمری با ارتفاع ۹ متر پشتیبانی می‌شود. این ستون‌ها در ۱۲ ردیف به صف شده‌اند و هر ردیف شامل ۲۸ ستون با فاصله حدود پنج متر از یک‌دیگر است. بیشتر سرستون‌ها به سبک کورینتی هستند و تعداد کمی نیز به سبک دوریک ساده دیده می‌شوند. بسیاری از ستون‌ها از ویرانه‌های ساختمان‌های قدیمی بازیافت شده‌اند و ترکیبی از انواع مرمر و گرانیت در ساخت آن‌ها به کار رفته است.

هنگام ورود، ۵۲ پله سنگی شما را به داخل آب انبار هدایت می‌کند که با دیوارهای آجری ضخیم به ارتفاع چهار متر احاطه شده است. سقف این سازه با طاق‌های متقاطع و قوس‌های گرد، روی ستون‌ها جای گرفته‌اند. محل تامین آب انبار، مرکز توزیع آب در جنگل بلگراد در ۱۹ کیلومتری شمال شهر بود و از طریق آبراه‌های تاریخی به آن منتقل می‌شد.

نکات بازدید از آب انبار باسیلیکا

اگر قصد دارید از آب انبار باسیلیکا بازدید کنید، نکات زیر به شما کمک می‌کند تا تجربه‌ای بهتر داشته باشید:

• بهترین زمان بازدید از آب انبار باسیلیکا اوایل صبح یا اواخر بعدازظهر است تا با ازدحام جمعیت روبرو نشوید.
• دقت داشته باشید که کف مسیر ممکن است لغزنده باشد؛ بنابراین توصیه می‌کنیم کفش مناسب بپوشید.
• اگر دست به دوربین هستید، حتما آن را همراه ببرید؛ زیرا نورپردازی داخل آب انبار فضایی عالی برای عکاسی فراهم کرده است.
• حتما پیش از مراجعه، قیمت بلیط و ساعت بازدید را برای تاریخ موردنظر خود بررسی کنید.
• توجه داشته باشید که آب انبار باسیلیکا بین ساعت ۱۸:۳۰ تا ۱۹:۳۰ به‌روی بازدیدکنندگان بسته است.
• بلیط‌ ورودی آب انبار باسیلیکا را می‌توانید به‌صورت آنلاین از طریق Passo خریداری کنید.
• برای بازدید سریع‌تر، امن‌تر و راحت‌تر، از استانبول کارت استفاده کنید.

جاهای دیدنی اطراف آب انبار باسیلیکا

آب انبار باسیلیکا در یکی مشهورترین محله های استانبول، سلطان احمد واقع شده است. تعدادی از مهمترین جاذبه های استانبول در این محدوده قرار دارند و با فاصله کمی از آب انبار واقع شده‌اند. بنابراین با برنامه‌ریزی صحیح می‌توانید در یک روز، از چندین مکان دیدنی بازدید کنید. 

۱. ایاصوفیه

ایاصوفیه، یکی از باشکوه‌ترین و نمادین‌ترین بناهای جهان، در قلب محله سلطان‌احمد استانبول قرار دارد. این سازه بی‌همتا در سال ۵۳۷ میلادی به دستور امپراتور بیزانس، ژوستینیانوس اول ساخته شد و قرن‌ها به‌عنوان بزرگ‌ترین کلیسای جهان مسیحیت شناخته می‌شد. گنبد عظیم و طراحی هندسی شگفت‌انگیز آن، شاهکاری از مهندسی و هنر دوران بیزانس است؛ اثر ارزشمندی که هنوز هم الهام‌بخش معماران سراسر دنیاست.

در طول تاریخ، ایاصوفیه نقش‌های گوناگونی به خود گرفته است؛ از کلیسا و مسجد گرفته تا موزه و دوباره مسجد امروزی. این بنا با ترکیب ظریف عناصر معماری بیزانسی و اسلامی، شما را شیفته خود خواهد کرد. با پیاده‌روی حدود یک تا دو دقیقه می‌توانید از آب انبار باسیلیکا به مسجد ایاصوفیه بروید. 

۲. مسجد سلطان احمد

مسجد آبی یا مسجد سلطان احمد یکی از زیباترین و مشهورترین بناهای تاریخی استانبول است که در اوایل قرن هفدهم به دستور سلطان احمد اول ساخته شد. بنای باشکوه مسجد با ۶ مناره بلند و گنبدهای پی‌درپی، در مقابل ایاصوفیه قرار گرفته است و چشم‌انداز میدان سلطان‌احمد را تکمیل می‌کند. از آنجا که فضای داخلی آن با بیش از ۲۰ هزار کاشی آبی از شهر ایزنیک تزئین شده است، نام «مسجد آبی» را به آن داده‌اند.

معماری مسجد آبی، ترکیبی هماهنگ از شکوه عثمانی و ظرافت بیزانسی را پیش روی شما خواهد گذشت. پنجره‌های رنگارنگ، خوش‌نویسی‌های قرآنی و نور دلنشینی که از شیشه‌های رنگی به داخل می‌تابد، چشم‌ها را مسحور می‌کند. این مسجد همچنان فعال است و نمازگزاران در کنار گردشگران از سراسر جهان، در آن حضور می‌یابند. فاصله مسجد سلطان احمد تا آب انبار باسیلیکا حدود چهار دقیقه پیاده‌روی است.

۳. کاخ توپکاپی

کاخ توپکاپی یکی از مهم‌ترین نمادهای دوران شکوه امپراتوری عثمانی در استانبول است. این کاخ باشکوه در قرن پانزدهم به دستور سلطان محمد دوم (فاتح)، پس از فتح قسطنطنیه ساخته شد و حدود ۴۰۰ سال، محل اقامت سلاطین عثمانی و مرکز سیاسی و اداری امپراتوری بود. مجموعه‌ای از حیاط‌های وسیع، باغ‌های سرسبز و عمارت‌های تاریخی، فضای کاخ را به شهری کوچک و مجلل در دل استانبول تبدیل کرده است.

درون کاخ با بخش‌های مشهوری مانند حرمسرا، خزانه سلطنتی، سالن دیوان و آشپزخانه‌های بزرگ سلطنتی روبرو خواهید شد. در خزانه کاخ نیز می‌توانید از آثار گرانبهایی همچون شمشیرها، جواهرات و یادگارهای مذهبی دیدن کنید. از آب انبار باسیلیکا با پنج دقیقه پیاده‌روی می‌توانید به کاخ توپکاپی دسترسی باشید. 

۴. بازار بزرگ استانبول

بازار بزرگ استانبول یکی از قدیمی‌ترین بازارهای سرپوشیده جهان است که در قرن پانزدهم، به دستور سلطان محمد دوم ساخته شد. این بازار پرهیاهو بیش از ۴۰۰۰ مغازه و ۶۰ گذر را در خود جای داده است. در اینجا می‌توانید از طلا و جواهر گرفته تا فرش‌های دستباف، ادویه، چرم، صنایع دستی و سوغاتی‌های رنگارنگ استانبول را پیدا کنید. فضای سنتی، سقف‌های گنبدی و راهروهای پیچ‌در‌پیچ، شما را یکراست به دل دوران عثمانی می‌برد.

بازدید از بازار بزرگ استانبول، با عطر ادویه‌ها، صدای چانه‌زدن فروشندگان، نور طلایی مغازه‌ها و خوراکی‌های رنگ‌به‌رنگ، فرصتی است تا در کنار خرید، با روح پرجنب‌وجوش و اصیل استانبول هم آشنا شوید. با ۱۰ دقیقه پیاده‌روی می‌توانید از آب انبار باسیلیکا به بازار بزرگ استانبول بروید.