داستان پرچم فرانسه از گذشته تا امروز

پرچم فرانسه، در طول حیات خود شاهد تغییرات گسترده‌ای بوده است. این پرچم که در ابتدا به شکل درفشی با پس‌زمینه‌ی آبی یا قرمز بود، پس از انقلاب فرانسه رنگ‌های آبی، سفید و قرمز با معانی گوناگون را به خود دید.

پرچم فرانسه، موسوم به «سه‌رنگ فرانسوی» یا صرفاً «سه‌رنگ» از سه نوار عمودی آبی، سفید و قرمز تشکیل شده است. سه رنگ آبی، سفید و قرمز در پرچم فرانسه، نمادی برای آزادی هستند که بر اثر انقلاب فرانسه در اواخر قرن هجدهم حاصل شد.

این پرچم در میان الهام‌بخش‌ترین پرچم‌های تاریخ قرار دارد و شیوه‌ی سه‌رنگ آن از سوی کشورهای سراسر اروپا و دنیا مورد استقبال قرار گرفته است.

پرچم فرانسه به‌موجب قانون اساسی ۱۹۴۶ تا ۱۹۵۸، به‌عنوان نشان ملی جمهوری فرانسه معرفی شد. ما نیز به همین بهانه به سراغ بررسی پرچم شگفت‌انگیز فرانسه با دنیایی از اتفاقات در پشت سر آن رفته‌ایم.

تاریخ پرچم فرانسه

تا پیش از پذیرش پرچم ملیِ فعلی، تعداد پرچم‌های فرانسه به رقم بی‌شماری می‌رسید که در میان آن‌ها پرچم‌های نظامی و نیروی دریایی با اشکال گوناگون و ظریف دیده می‌شد. در این دوران، نشان سلطنتی، یک سپر آبی‌رنگ و سه گل طلایی سوسن، نمادهای ملی فرانسه بودند.

بعدها در قرون وسطی، پرچم سنت دنیس یا درفشی با رنگ قرمز و دو، سه یا پنج لبه‌ی تیز مورد استفاده قرار گرفت. در همین دوران، رنگ‌های موجود در درفش‌ها نمادی از خاندان حاکم بر فرانسه بودند. بااین‌حال، در خلال جنگ صدساله، این درفش تغییر کرد و پرچم فرانسه صلیبی سفید در پس‌زمینه‌ای آبی یا قرمزرنگ بود.

سرانجام رنگ آبی به استاندارد رایج از سوی نظامیان فرانسه بدل شد، درحالی‌که صلیب سفید تبدیل به استانداردی برای ارتش فرانسه به‌عنوان بخشی از رنگ‌های آن در حوزه‌های مختلف بود.

طرح صلیب سفید در پس‌زمینه‌ی آبی، همان‌طور که در پرچم اولیه‌ی فرانسه دیده می‌شود، همچنان نیز در برخی پرچم‌ها به چشم می‌خورد که ازجمله‌ی آن‌ها می‌توان به کبک و مارتینیک (Martinique) اشاره کرد.

استفاده از رنگ سفید در پرچم فرانسه، به پرچم ژاندارک در خلال جنگ صدساله منتسب می‌شود. بعدها و در دوران احیای قلمروی بوربون ها در فرانسه، بین سال‌های ۱۸۱۴ تا ۱۸۳۰، پرچم فرانسه تبدیل به یک درفش کاملاً سفید و ساده با نماد بوربون‌ها در وسط آن می‌شود. این پرچم ساده نمادی از خلوص و قدرت سلطنتی بود.

بعدها، پس از پایان جنگ‌های مذهبی فرانسه (موسوم به جنگ سی‌ساله) و پیش از انقلاب این کشور، پرچم سفید بوربون‌ها عمدتاً مزین به گل‌های سوسن طلایی‌رنگ و نماد بوربون‌ها بود.

ریشه‌ی طرح پرچم سه‌رنگ فرانسه به انقلاب این کشور پیونده خورده است؛ دورانی که انبوهی از روبان‌های گرد، از سوی انقلابی‌ها مورد استفاده قرار می‌گرفت. رنگ‌های قرمز و آبی، رنگ‌های سنتی شهر پاریس بودند و در نماد این شهر نیز به چشم می‌خوردند.

ازاین‌رو، کامیل دمولان (camille desmoulins) و پیروان وی، در دوازدهم جولای ۱۷۸۹، به سراغ استفاده از روبان‌های سبزرنگ می‌روند، درحالی‌که شبه‌نظامیان پاریسی روبان‌هایی آبی و قرمز را به لباس‌های خود می‌چسبانند.

در خلال شورش زندان باستیل در چهاردهم جولای همین سال، روبان‌هایی با رنگ‌های مختلف مورد استفاده قرار گرفت و بعدتر روبان‌های آبی و قرمز در هفدهم همین ماه به لویی شانزدهم تقدیم شدند. پس از آن، مارکی دو لافایِت (Marquis de Lafayette) تلاش کرد تا در قالب کمپینی، رنگ سفید را نیز برای ملی کردن این طرح وارد پرچم فرانسه کند.

در ۲۷ جولای ۱۷۸۹، گارد ملی که نیروی پلیس حکومتی بود، از شبه‌نظامیان انقلابی پیروی کرد و روبان سه‌رنگ را به لباس نظامی خود افزود.

در ۲۴ اکتبر ۱۷۹۰، یک پرچم سه‌رنگ با نوارهای عمودی قرمز، سفید و آبی به‌طور رسمی از سوی مجلس ملی فرانسه تصویب شد. ترتیب قرمز، سفید و آبی بعدتر در تاریخ پانزدهم فوریه‌ی ۱۷۹۴، به آبی، سفید و قرمز تغییر کرد؛ ترتیبی که طرح کنونی پرچم فرانسه نیز بر آن استوار است.

بااین‌حال، علیرغم تثبیت رسمی پرچم سه‌رنگ فرانسه، این نماد به‌ندرت در خلال انقلاب این کشور مورد استفاده قرار گرفت و برتری آن تحت فرمانروایی ناپلئون احیا شد. پس از سقوط ناپلئون سوم از قدرت، اکثریت مجلس ملی فرانسه در آغاز جمهوری سوم به دست سلطنت‌طلبان افتاد.

اکثریت سلطنت‌طلبان مجلس خواهان این بودند که تاج‌وتخت پادشاهی را به هنری، کنت شامبورد و مدعی میراث خاندان بوربون، واگذار کنند. هنری تأکید داشت که تنها در صورتی این مقام را می‌پذیرد که پرچم سه‌رنگ فرانسه با پرچمی سفید جایگزین شود.

خواسته‌ی او غیرممکن بود و درنتیجه تلاش هنری برای احیای پادشاهی بوربون بی‌ثمر ماند. در پی این اتفاق، فرانسه جمهوری جدیدی را تجربه کرد و حاکمیت رژیم ویشی (Vichy) زیر پرچم سه‌رنگ آغاز شد.

در پشت رنگ های پرچم فرانسه، چه مفاهیمی پنهان شده است؟

آبی و قرمز، رنگ‌های سنتی پاریس هستند و در نماد این شهر نیز دیده می‌شوند. درحالی‌که رنگ سفید با سابقه‌ای طولانی در پرچم‌های قدیمی‌تر فرانسه نیز به چشم می‌خورد. به گفته‌ی لافایت، سفید یک رنگ قدیمی در تاریخ فرانسه است؛ بنابراین، سفید به‌منظور ملی کردن این طرح، به رنگ‌های قرمز و آبی اضافه شد و پرچمی با طرح سه‌رنگ را تشکیل داد.

رنگ ها

توضیحات فراوانی در مورد معانی پشت رنگ‌های پرچم فرانسه وجود دارد. بر طبق یکی از این توضیحات، رنگ‌های آبی و قرمز به حافظ مقدس این کشور، مریم مقدس (با رنگ سفید)، پیوند خورده‌اند. این رنگ‌ها، رنگ‌های درفش باستانی فرانسه نیز بوده‌اند. به‌موجب توضیح دوم، پرچم سه‌رنگ فرانسه نمادی از سه رکن از رژیم باستان (نظام پادشاهی فرانسه از اواخر قرون وسطی تا انقلاب فرانسه در سال ۱۷۸۹) است:

• سفید: روحانیت
• قرمز: طبقه‌ی اعیان
• آبی: طبقه‌ی متوسط

بر اساس این توضیح، رنگ آبی به‌عنوان نماد طبقه‌ی متوسط، بر باقی رنگ‌ها مقدم‌تر است و رنگ قرمز به‌عنوان نماد طبقه‌ی اعیان، در انتهای این پرچم قرار می‌گیرد. هر دو رنگ آبی و قرمز در سمت چپ و راست رنگ سفید، به‌عنوان نمادی از طبقه‌ی برتر، قرار دارند. توصیف سوم برای معنی رنگ‌های پرچم فرانسه، بر اساس سه عنصر از شعارهای انقلابی است:

• آبی: نماد آزادی
• سفید: نماد برابری
• قرمز: نماد برادری

شکل پرچم فرانسه

بر اساس قانون اساسی فرانسه در سال ۱۹۵۸، پرچم سه‌رنگ آبی، سفید و قرمز به‌عنوان نماد ملی و رسمی فرانسه معرفی شد. دو نوع دیگر از این پرچم با رنگ‌های تیره‌تر و روشن‌تر وجود دارد که هردوی آن‌ها نیز کاربرد مشابه دارند.

بااین‌حال، پرچم تیره‌تر در شهرداری‌ها، ساختمان‌های عمومی، ساختمان‌های دولتی و سربازخانه‌ها استفاده می‌شود، درحالی‌که پرچم روشن‌تر عموماً برای نمایش‌های دیجیتالی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

در حال حاضر، نسبت ارتفاع پرچم فرانسه به عرض آن ۲:۳ است؛ یعنی اینکه عرض پرچم فرانسه ۱.۵ برابر بیشتر از ارتفاع آن، با نوارهایی سه‌رنگ با عرض یکسان، است.

در عصر ناپلئون اول، این سه نوار از نظر عرضی باهم برابر نبودند و نسبت آن‌ها برای رنگ‌های آبی، سفید و قرمز به ترتیب ۳۰، ۳۳ و ۳۷ درصد از عرض پرچم بود. نیروی دریایی فرانسه نیز همین نسبت را در پرچم کاربردی خود رعایت می‌کرد.

حقایقی جالب در مورد پرچم فرانسه

• پرچم فرانسه نقشی مهم، نه‌تنها در خود این کشور بلکه در سراسر دنیا، ایفا می‌کند. ازاین‌رو، این پرچم سه‌رنگ یکی از شناخته‌شده‌ترین پرچم‌ها در جهان است و با افتخار در ساختمان‌های دولتی، ساختمان‌های شهرداری، ساختمان‌های عمومی فرانسه و همچنین در خلال تعطیلات عمومی و ملی برافراشته می‌شود. پرچم فرانسه یکی از تأثیرگذارترین پرچم‌ها در تاریخ است و پرچم‌های دیگر کشورها از آن طرح الهام گرفته‌اند.
• پرچم فرانسه به خاطر سه نوار عمودی آبی، سفید و قرمز، به «سه‌رنگ فرانسوی» یا «سه‌رنگ» نیز معروف است. اساس این پرچم سه‌رنگ، روبان‌های گرد مورد استفاده در خلال انقلاب فرانسه است.
• سفید، رنگی قدیمی در تاریخ فرانسه است و نمادی از مریم مقدس، ژاندارک و خاندان بوربون است که از قرن شانزدهم تا انقلاب فرانسه بر این کشور حکمرانی می‌کردند. رنگ‌های قرمز و آبیِ مورد استفاده در نماد شهرها نیز رنگ‌های سنتی پاریس هستند.
• وقتی‌که پرچم سه‌رنگ فرانسه اولین بار در دهه‌ی ۱۷۹۰ معرفی شد، ترتیب رنگ‌ها از چپ به راست به‌صورت قرمز، سفید و آبی بود.
• در سال ۱۷۹۴، رنگ‌های پرچم فرانسه مورد اصلاح قرار گرفتند و به ترتیب از چپ به راست آبی، سفید و قرمز شدند. بااین‌حال، بین سال‌های ۱۸۱۷ تا ۱۸۳۰ و پس از بازگشت خاندان بوربون به قدرت در پی شکست ناپلئون سوم، پرچمی تماماً سفید جایگزین پرچم ملی فرانسه شد.
• استان‌های کانادا و قلمروهایی نظیر آکادیا، کبک، بخش فرانسوی آلبرتا، نیوفاندلند، مانیتوبا و اونتاریو که دارای جوامع فرانسوی‌زبان هستند، پرچم‌هایی دارند که از پرچم سه‌رنگ فرانسه الهام گرفته شده‌اند. دیگر کشورها که پرچم ملی آن‌ها تحت تأثیر پرچم فرانسه بوده است، بلژیک، ایرلند، چاد، مکزیک، ایتالیا، نروژ و رومانی هستند.
• پیش از انقلاب فرانسه، نماد این کشور به‌طور سنتی یک پرچم سفیدرنگ بود.
• پرچم فرانسه و پرچم‌های اروپایی به‌طور سنتی در پشت سر روسای جمهور کشورها به هنگام سخنرانی‌های تلویزیونی قرار می‌گیرند. به‌علاوه، شهرداران و اعضای مجلس نیز در خلال مراسم و رویدادهای عمومی، شالی متشکل از رنگ‌های پرچم فرانسه بر روی دوش سمت راست خود می‌اندازند.
• اگرچه سَنت پیِر و میکلون بخشی از فرانسه هستند، اما آن‌ها از پرچم فعلی این کشور استفاده نمی‌کنند. در عوض، این جزایر از پرچمی استفاده می‌کنند که نمادهای باستانی فرانسه در آن‌ها دیده می‌شود و فاقد اعتبار رسمی هستند.